HƏYATA GERÇƏKÇİ BAXIŞIN LİRİK ÇALARLARI
Çağdaş
rəssamlıq məkanımızda cərəyan və üslubların baş tutan mübarizəsinin sənətin inkişafına xidmət etməsi
birmənalıdır. Amma ölkəmizin müstəqillik qazanmasından sonra daha çox güclənən
bu tendensiyanın Azərbaycan təsviri sənətinə duyulası canlanma gətirməsinin
qarşılığında, ənənədən müasirliyə bu keçidin həm də Qərb rəssamlıq
estetikasının məkanımıza süni şəkildə daşınmasına köklənməsi bir qədər
narahatlıq doğurur. Nə qədər zamanın hər şeyi yerbəyer edəcəyinə ümid bəsləsək
də, rəssamlığımızın XX əsr mənzərəsini tənzimləyən bədii şuraların yoxluğunun incəsənətin
keyfiyyətinə mənfi təsir göstərməsi hələ ki, duyulmaqdadır. Yaradıcılığı təsviri
sənətin vurğuladığımız təzadlı inkişaf mərhələsinə təsadüf edən rəssamlardan
biri də Firudin Quliyevdir.
1968-ci
ildə Bakıdakı Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini bitirəndən
sonra praktiki fəaliyyətini əsrarəngiz təbiətə malik olan doğma Astara ilə bağlaması ona müşahidəçi rəssam və qayğıkeş pedaqoq kimi bütün
yaradıcı potensialını üzə çıxarmağa imkan vermişdir.Yaradıcılığının müxtəlif mərhələlərini əhatə edən mənəvi-dini
motivli əsərlər, cənub bölgəsinin gözəlliyini əks etdirən mənzərələr, ünsiyyətdə
olduğu insanların peşə xüsusiyyətlərini
və insani keyfiyyətlərini tərənnüm edən lövhələr onun müxtəlif mövzulara
özünəməxsus münasibətini əyaniləşdirməklə yanaşı, Azərbaycan təsviri sənətinin
müasir inkişaf mərhələsinə layiqlə xidmət etdiyini təsdiqləyir. Əsərlərinin
müxtəlif miqyaslı sərgilərdə uğurla nümayişi, onların ötən illər ərzində müxtəlif
mükafatlara layiq görülməsi də onun halal yaradıcı-sənətkar qazancı kimi qəbul
olunur.
Xalqımızın
uzaq-yaxın tarixi keçmişinə və koloritli
adət-ənənələrinin yaşadılmasına, ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda canından keçən
oğullarımızın, o cümlədən Aprel şəhidlərinin obrazlarına diqqəti onun həm də yurd sevgisini və vətənpərvərliyini təsdiqləyən
və başqaları üçün də nümunə ola biləcək amillərdəndir.
Firudin
Quliyevin illər ərzində uşaq yaradıcılığına xüsusi diqqəti, Astarada sənət həvəsli
uşaqlardakı istedadın daha da inkişafına səy göstərməsi də onun mənalı ömrünün yaddaqalan səhifələrindəndir.
Onun tələbələrinin vaxtaşırı beynəlxalq və respublika sərgilərində uğur
qazanmaları da çəkdiyi zəhmətin hədər getmədiyini təsdiqləyən faktdır...
Onun həyat və
yaradıcılığına bu qısa ekskursdan sonra ərsəyə gətirdiyi müxtəlif mövzulu və
janrlı əsərlərin ilk növbədə səmimiyyətə köklənmiş estetikaya malik olduğunu
vurğulamaq istərdik. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev ötən yüzilliyin səksəninci illərində Astarada
olarkən Firudin Quliyevin çəkdiyi portretlərə heyranlığını bildirmiş, onun
yaradıcı potensialından rayonun ictimai-mədəni işlərində istifadə olunmasını tövsiyə etmişdi. Ədalət xatirinə
demək lazımdır ki, elə o vaxtdan Bakının cazibəsini Astarayaməhəbbətlə əvəzləyən rəssam yerli tədbirlərin
bədii tərtibatı ilə yanaşı, həm də müstəqil yaradıcılıq nümunələri ilə həm ölkədə,
həm də onun hüdudlarından çox-çox uzaqlarda təşkil olunan müxtəlif miqyaslı sərgilərin
daima iştirakçısı olmuşdur.
Həmin sərgilərdə rəssama uğur gətirən rəngkarlıq
nümunələrinin sırasında portret janrında çəkilən əsərlər xüsusi yer tutur, desək,
yanılmarıq. Onun ölkənin tanınmış ictimai-siyasi xadimləri ilə yanaşı, digər
peşə adamlarına həsr etdiyi portretlərdə fərqli insan xarakterlərinə tutulan "bədii
güzgü”də görünənlər ilk növbədə onların müəllifinin gerçəkçi sənətin bədii-estetik
prinsiplərinə incəliklərinə kimi bələdçiliyini nümayiş etdirir. Rəssamın
Qarabağ müharibəsinin iştirakçılarına, xüsusilə də Aprel döyüşlərinin qəhrəmanların
obrazlarına müraciəti, təmənnasız olaraq onların portretlərini yaratmasını onun
rəssam-vətəndaş mövqeyini əks etdirməklə, hər cür təqdirə layiqdir...
Firudin Quliyevin çoxşaxəli yaradıcılığında dini-mənəvi
mövzuların xüsusi yeri vardır. Onun son illərdə müqəddəs "Qurani-Kərim”i ilham
qaynağı seçməsini və oradakı surələrə bədii görkəm verməsini bunun təzahürü
saymaq olar. Etiraf edək ki, rəssamın bu müraciəti Azərbaycan təsviri sənətində
yeni səhifədir. Hələ orta əsrlərdən başlayaraq məşhur fırça ustalarımız müqəddəs-səmavi
kitabın çox məşhur motivlərini miniatür üslublu əsərlərində əks etdirsələr də,
bu müraciət o qədər də əhatəli olmayıb. Firudin Quliyevin bu mövzunu daima diqqətdə
saxlaması indiyə qədər "Qurani-Kərim”
ünvanlı çoxsaylı əsərlərin yaranmasını şərtləndirmişdir. Rəssam bu mövzu üzərində
işini davam etdirməklə bütün surələrə bədii tutum vermək əzmindədir. "Kəbə”, "Möcüzə,
"Əshabi-kəhf”, "Qurban”, "Nuhun gəmisi”, "Mağara”, "Beşik”, "Böyük xəbər”,
"Loğman” və s. lövhələri artıq ərsəyə gətirilmiş nümunələr arasında bədii həllinin
özünəməxsusluğu ilə seçilir. Bu əsərlərin diqqətçəkən məziyyəti müəllif nüfuzu
sayəsində tutumuna görə çoxqatlı olduğu danılmaz olan müqəddəs kitabın müxtəlif
surələrində hifz olunan dəyərli fikirlərə əyanilik gətirməsi, sözlə təsvirin
duyğulandırıcı vəhdətini əks etdirməsidir. Bir qayda olaraq gerçəkçi bədii ifadə
üslubuna üstünlük verən rəssam, bununla da dini-mənəvi məzmunu insanı düşündürən
əbədiyaşar surələrə daha cəlbedici və təsirli görüntü vermək arzusunda olduğunu
sərgiləmişdir...
Onun mənzərə janrında çəkdiyi əsərlərin timsalında
Azərbaycan təbiətinin zənginliyinə və füsunkarlığına əmin olmaq mümkündür.
"İlandağ”, "Meşə motivi”, "Çay kənarı”, "Qış mənzərəsi”, "Şindan”, "Qədim
körpü” və s. tabloları dediklərimizi təsdiqıləyir. İlin və günün ən müxtəlif
çağlarında müxtəlif təbiət motivlərinə göz qoyan rəssam, özünəməxsus baxışı və
rəng duyumu ilə çox vaxt gözümüzdə adiləşən guşələrin yaddaqalan bədii tutum
almasına nail olmuşdur.
İncə müşahidə qabiliyyətinə malik olan Firudin
Quliyeviın müşahidə etdiyi hadisələrə yaradıcı münasibəti də cəlbedicidir. Onun
"Gəlin aparırlar”, "Güləş”, "Qartal” və digər lövhələrində kompozisiyaları təşkil
edən irili-xırdalı bədii ayrıntıların tamaşaçını duyğulandırmaq gücündə
olduğunu görmək mümkündür.
Rəssamın təbiətin nemətlərinə də özünəməxsus bədii
münasibəti var. Bunu onun bütün yaradıcılığı boyu yaratdığı çoxsaylı
natürmortlarda müşahidə etmək olar. Ərsəyə gətirilən əsərlərdə Firudin
Quliyevin çoxəsrlik tarixə malik olan bu janrın estetikasına fərdi cizgilər əlavə
etmək istəyi duyulur. İlk baxışda donuq görünən meyvə-tərəvəz və saxsı-metal əşyalarda
hifz olunan funksionallığın rəssam təfsirində qürurdoğurucu qaynağa çevrilməsi
sözsüz ki, onun yaradıcısının uğuru sayılmalıdır.
Yuxarıda qeyd etmişdik ki, Firudin Quliyev dəfələrlə
Azərbaycan təsviri sənətinin digər ölkələrdə böyük müvəffəqiyyətlə təmsil
etmişdir. 2011-ci ildə Tatarıstan Respublikasının Yelabuqa şəhərində keçirilən
VI beynəlxalq simpoziumda onun "Altın çiçək” medalına və Tatarıstan
Respublikası Mədəniyyət Nazirinin xüsusi diplomuna layiq görülməsi bunun təsdiq
edən faktlardandır. Rəssamın bir-neçə əsərinin Tatarısatan Dövlət Rəsm Qalereyasının
kolleksiyasına daxil edilməsi də onun sənətkarlığına verilən dəyərin göstəricisidir.
Müəllifin üç əsərinin Naxçıvandakı Heydər Əliyev Mərkəzinin kolleksiyasına
daxil edilməsi də onun Azərbaycan xalqının ümummilli liderinin yaddaqalan
obrazının yaratmaq istedadının təqdiridir.
Firudin
Quliyevin əsərlərinin Astara Dövlət Qalereyası və Astara Tarix-Diyarşünaslıq
Muzeyində nümayişi isə ona davamlı yaradıcılıq sevinci gətirməkdədir. Belə ki,
bu dəyərləndirmə doğulub boya-başa çatdığı yurdda həm də sənətkar "mən”ini təsdiqləməyinin
göstəricisidir. Bu ayın əvvəllində Astarada onun 70 illik yubileyinin təntənəli
şəkildə qeyd olunmasını da həmin təqdirin birmənalı təsdiqi saymaq olar...