Türkmənistandakı həbslərin pərdəarxası məqamları
Türkmənistanın hakimiyyət strukturlarında qalmaqallı, hamını şoka
salan həbslərə start verilib. İndiyə qədər həbs edilənlər arasında ölkənin baş
prokuroru Amanmurad Xallıyev, daxili işlər orqanlarının və digər qurumların 50-dən
artıq əməkdaşı var. Daxili işlər naziri İsgəndər Mulikov isə şiddətli töhmət
alıb. Məlumata görə, onun da başının üstündə qara buludlar əsir. Həbs
edilənlərin hamısı korrupsiya və rüşvətxorluqda ittiham olunurlar. Ekspertlərin
qənaətincə, səbəb V Asiya oyunlarının keçirilməsi ilə bağlı araşdırmalardır. Yoxlamalardan
sonra ölkə prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov korrupsiya ilə mübarizə
məqsədilə proqram işlənib hazırlanmasını irəli sürüb. Antikorrupsiya yoxlaması
barədə qərarı şəxsən o özü verib. Maraqlısı odur ki, korrupsiya ittihamı ilə
bağlı iclas televiziya ilə birbaşa yayımlanıb. İclası isə Ali Məhkəmənin sədri
Beqenc Çarıyev aparıb. Onun sözlərinə görə, məmurların evlərində axtarış zamanı
iri məbləğdə pul, qızıl-zinət əşyaları və s. qiymətli vasitələr götürülüb.
İclas zamanı yoxlamaların gedişini əks etdirən videolar da nümayiş olunub.
Videolarda dəbdəbəli evlər, həbs olunanların evlərindən külli miqdarda pul,
qızıl-külçələr əks olunub. Həbs olunanlar arasında güc strukturları,
hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşları ilə yanaşı, neft-qaz sahəsində çalışanlar
da var. Bunlar "Türkmenqaz”-ın rəhbəri, sement zavodlarının direktorları,
Sənaye Nazirliyinin əməkdaşlarıdır. Onların hamısı hazırda istintaqa ifadə
verir. "Bütün qanunsuz yolla yığılan pul və mülklər dövlətin nəzarətinə keçib”,
- deyə türkmən televiziyasının yaydığı məlumatda bildirilib. Qərb nəşrlərinin
yaydığı məlumata görə, prezident DİN rəhbəri İsgəndər Mulikovun və prokurorluq
orqanlarının fəaliyyətindən sərt narazılığını ifadə edib. Marıysk vilayətinin
Bayramali şəhərində bir sıra prokuror və DİN-in yüksək rütbəli əməkdaşları da işdən
çıxarılıb, bir qisim də həbs edilib. Onlardan birinin evindən 15 mln. dollar
nağd pul aşkar edilib. Hökumətin iclasında çıxış edən prezident deyib ki, rüşvətxorluq
və korrupsiya dövlət orqanları və cəmiyyətin effektiv fəaliyyət göstərməsinə
mane olur, iqtisadiyyatın inkişafını aşağı salır. Eyni zamanda, dövlət inkişafı
yolunda ciddi maneələr yaradır. Dövlət başçısı bildirib ki, Təhlükəsizlik
Şurası və parlamentə qısa zaman kəsiyində korrupsiya ilə mübarizə məqsədilə
proqram işləyib hazırlamağı və təsdiq üçün hazırlamağı tapşırıb. O, həmçinin
rüşvət almaqda ittiham olunan şəxslərin amnistiyaya düşməsini nəzərdə tutan
qanunu ləğv etməyi tapşırıb. Məqsəd korrupsiya hallarının yaranmasına yol açan
səbəblərin aradan qaldırılmasıdır.
Rusiya-Türkmən dostluq cəmiyyəti - "Soydaş”ın rəhbəri Maksat
Saparmuradov Rusiyanın "Nezavisimaya qazeta” nəşrinə Türkmənistanda
korrupsionerlərin üzə çıxarılması məqsədilə aparılan "əməliyyat”ın səbəblərini
açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, prezident Berdiməhəmmədov hüquq-mühafizə
orqanları əməkdaşlarına, o cümlədən ölkənin baş prokuroru Amanmurad Xalıyevə və
daxili işlər naziri İsgəndər Mulikova Asiada-2017 yarışmasının keçirilməsi
məqsədilə biznesmen və məmurlardan ianələr toplanması tapşırığını verib. Pullar
toplanıb. Lakin prezidentə təqdim edilən məbləğ azaldılıb - cəmi 15 mln.
dollar. Lakin bu pullarla problemi həll etmək mümkün deyil. Məlumat üçün
bildirək ki, Asiada - imicli bir tədbir hesab edilir. Dövlətin xəzinəsi boşdur,
oyunları isə ləğv etmək mümkün deyil. Bu səbəbdən də Berdiməhəmmədov xüsusi
xidmət orqanlarına məsələni araşdırmağı və xidməti araşdırma aparmağı tapşırıb.
Aydın olub ki, yığılan pulların bir qismini güc strukturları mənimsəyib.
"Qalmaqalı ört-basdır etməmək üçün prezident Berdiməhəmmədov həbslərə gedib və
bunu cəmiyyətə korrupsiya ilə mübarizə kimi təqdim edib”, - deyə Saparmuradov
bildirib. Asiada oyunlarının keçirilməsinə vəsaitlərin cəlb edilməsi məqsədilə keçirilən
"proqram” çərçivəsində ianələr etmək istəməyən onlarla sahibkar həbs edilib.
Aşqabadda keçiriləcək Asiada-ya artıq 8 mlrd. dollar sərf edilib. Bu vəsaitin 5
mlrd. dolları Olimpiya şəhərciyinin, 2,3 mlrd. dollar isə yeni beynəlxalq
aeroportun inşasına sərf edilib. "Vəziyyət o qədər acınacaqlıdır ki, prezident
Berdiməhəmmədov şəxsən biznesmen və iş adamlarından oyunların keçirilməsinə
ianələr sərf etməyi xahiş edib. Bəlli olan odur ki, o, şəxsən türk iş
adamlarına, konkret olaraq "Polimeks İnşaat” şirkətinin rəhbəri Erol Tabançıya
belə bir müraciət edib.
Yaranmış gərgin vəziyyətdən türkmənləri İran xilas edə bilər. Bu
ölkənin Türkmənistanın ona satdığı qaza görə yığılıb qalan borcu 32 mlrd.
dollar təşkil edir. Lakin Tehran bu borcu ödəməyə tələsmir, əksinə, özü
Türkmənistan barəsində Beynəlxalq Haaqa Məhkəməsinə müraciət etmək
niyyətindədir. Əsas iradı da qazın qiyməti ilə bağlıdır. Rəsmi Tehran hesab
edir ki, Türkmənistan qış dövründə onlara verdiyi qazı dayandırıb, eləcə də
keyfiyyətsiz qazla təmin edib. Lakin Maksat Saparmurad bildirir ki, Tehranla
qazın nəqli məsələsində saziş imzalayan Aşqabad borcun qaytarılacağına ümid
edir. "Sazişin şərtlərinə görə, İran 20 il ərzində yığılıb qalan borclarını
hissə-hissə ödəməyə hazırdır. Lakin bu ilin yanvarın 1-dən pul ünvanına
çatdırılmayıb və dövlət başçısı da tapşırıb ki, iranlılar pul ödəməyənə kimi
qazın nəqlini bərpa etməsinlər. Rəsmi Tehran danışıqlar stolu arxasında əyləşib
problemi həll etmək niyyətindədir. Lakin Berdiməhəmmədov pul tələb edir.
Qalmaqal böyüyür. Müqavilənin pozulması faktı var və həqiqət bu məsələdə
iranlıların tərəfindədir. Əgər onlar məhkəməyə müraciət etsələr, onda prosesdən
qalib çıxacaqlar. Bu zaman Aşqabadın daha bir problemi yaranacaq”, - deyə
türkmən ekspert vurğulayıb.
Azər NURUYEV