“Bizdə həkim yoxdur” – bu yanlış düşüncəni necə dəyişək?
"Dərd varsa, dərman da var” – deyirik. Düzdür, dərman
hədsiz çoxdur, amma burada əsas olan dərdimizin dərmanının tapılmasıdır. Bu isə
həkimlərin üzərinə düşür. Amma müalicənin yarısı da həkimə inamdır. Bu cəhətdən
isə bizdə problem olduğu hər kəsin gözü önündədir.
Həkim və ya diaqnostika aparatlarının müayinəsi
üçün klinika-klinika gəzənlərin sayı həddindən çoxdur. Adətən bir neçə həkimin
və müayinə aparatlarının nəticələrini tutuşdurub, sonra müalicəyə gedirlər. Hətta
bəzən xəstə inamsızlıqdan müayinələrə o qədər pul xərcləyir ki, müalicəyə pul
da qalmır.
Yaxud imkan daxilində müalicə üçün xarici ölkələri
seçənlər də var. Amma ölkəmizdə yaxşı əməliyyatlar edən, müalicələr aparan həkimlər
az deyil. Buna baxmayaraq, "Azərbaycanda həkim yoxdur” ifadəsi hələ də deyilir.
Bu ifadəni işlətməklə, biz bu sahədə olan peşəkarların işini də kölgə altında
qoymuş oluruq. Bəs bu fikrin insanların beynindən silinməsi nələrdən asılıdır?
"İnsanlarda həkimlərə
qarşı nifrət hissi yaradırlar”
Trend-in məlumatına görə, Milli Məclisin Səhiyyə
komitəsinin sədri Əhliman Əmiraslanov deyib ki, bəzi şəxslər xarici ölkələrdə
Azərbaycandakı klinikalardan o qədər də yüksək səviyyədə tibbi xidmət göstərməyən
klinikalarda müalicə alırlar, sonra da o klinikaları Azərbaycanda təbliğ edirlər,
insanlar da onlara inanır”.
Ə.Əmiraslanov bildirib ki, belə hallar çoxdur: "Belə
hallara qarşı mübarizə aparmalıyıq. Almaniyanın tibb sahəsində tanınmış bir mütəxəssisini
Azərbaycana dəvət etmişdim. O, burada Tibb Universitetində mühazirə oxudu, bir
sıra tibb mərkəzlərində oldu. Sonra mənə dedi ki, Azərbaycandan insanların
müalicə üçün niyə Almaniyaya gəldiyinə təəccüb edirəm. Mənim orada etdiklərimi
Azərbaycanda bir çox mərkəzlərdə də edirlər”.
Komitə sədrinin sözlərinə görə, bunun səbəblərindən
biri odur ki, insanlarımız xarici klinikaları Azərbaycanda təbliğ edirlər: "Azərbaycanda
insanlarda həkimlərə qarşı nifrət hissi yaradırlar, Azərbaycanda mütəxəssis
olmadığını deyirlər və s. Təəssüf ki, hətta savadlı ziyalılarımız da bunlara
inanır və müalicə olunmaq üçün dünyanın müxtəlif ölkələrinə üz tuturlar, Azərbaycanda
olan klinikalardan qat-qat aşağı səviyyəli klinikalarda böyük məbləğdə vəsait xərcləyirlər”.
Ə.Əmiraslanov qeyd edib ki, burada həkimlərin, mütəxəssislərin
də günahı var: "Biz gördüyümüz işləri, həyata keçirdiyimiz müalicə, diaqnostika
tədbirlərini yaxşı təbliğ edə, insanlara lazımınca çatdıra bilmirik. Hər bir
tibb işçisi bu sahədə çox fəal olmalı və görülən işlərin təbliğatını
aparmalıdır”.
"Həkim
seçimini düzgün aparmaq lazımdır”
Tibb
elmləri doktoru, professorAdil Qeybulla qəzetimizə açıqlamasında bildirdi
ki, "Azərbaycanda
həkim yoxdur” fikri emosional bir yanaşmadır. Bu cür düşüncə isə həkimdən çox,
şarlatanlarla, özünü reklam etdirənlərlə, aşağı səviyyəli tibb təhsili verən
universitetləri bitirənlərlə qarşılaşma nəticəsində yaranıb: "Sadəcə, həkim
seçimini düzgün aparmaq lazımdır. "Azərbaycanda həkim yoxdur” deyimi ölkəmizdə
həkimə qarşı münasibətin bir ifadəsidir. Bu münasibət isə bumeranq effekti
verir. Xəstə özü bu münasibətdən əziyyət çəkir. İrana bir müddət kütləvi axın
oldu. Sonradan məlum oldu ki, İranda səhv, yarımçıq müalicə olunanlarla bağlı
xeyli nümunələr var. Həm də İranda bu gün müalicə xeyli bahalaşdığından
insanlar ora az gedirlər”.
"Məmurlar
başqa ölkələrdə müayinə, müalicə olunurlar”
A.Qeybullanın sözlərinə görə, Azərbaycan səhiyyəsində
problem olmadığını da demək olmaz: "Birinci məsələ odur ki, ölkəmizdə səhiyyə xərcləri
vətəndaşların çoxunun cibinə uyğun deyil. Bəlkə də icbari tibbi sığorta olsa, bu
problem aradan qalxar. Digər tərəfdən, xəstələrin bizim səhiyyəmizə güvənini
azaldan bir fakt məmurların özünün bütövlükdə həkimlərə münasibətidir. Məsələn,
məmurlar başqa ölkələrdə müayinə, müalicə olunurlar, ən xırda şey üçün xaricə
gedirlər. Bu şeylərə diqqət etmək lazımdır. Bu gün Azərbaycana Avropanın müxtəlif
ölkələrində, Türkiyədə təhsil alıb qayıtmış xeyli tibb mütəxəssisləri var.
Onlar Qərb səhiyyəsinin standartlarını bilirlər. Hesab edirəm ki, səhiyyənin təşkilində
müəyyən qüsurlar olsa da, maddi-texniki bazanın yaxşılaşdırılması və kadr cəhətdən
xeyli irəli getmişik. Sadəcə, bu iş düzgün təşkil olunmalı, həkimlərin həyat səviyyəsinin
yaxşılaşdırılması təşkil edilməlidir. Həm də icbari tibb sığrotası tətbiq
olunsun ki, vətəndaşla həkim arasında bu neqativ münasibətlərə son qoyulsun.
Efirlərdə səhiyyədə olan problemlər işıqlandırılmalıdır, sanitariya istiqamətində
maariflənmə işi gücləndirilməlidir. İnsanlar özlərini hansı xəstəliklərdən necə
qorumalı olduqlarını bilməlidirlər”.
A.Qeybulla "Azərbaycanda ən yaxşı həkim filankəsdir”
deyimini real olmayan bir hal adlandırır: "Ən güclü həkim anlayışı o istiqamətdə
çalışan digər həkimlərin işini kölgə
altında qoyur. Nəticədə məlum olur ki, o ad verilən həkim sadəcə, reklam sayəsində
bu adı qazanıb, işə gələndə isə belə deyil. Məsələn, Qərb təbabətində həkimlərin
yetişdirilməsi prinsipləri var. Bir sahənin mütəxəssisi konkret bir xəstəliyin
diaqnozunu qoymaq, müalicə etmək üçün beynəlxalq protokolları öyrənir. Həmin
ixtisası almış hansı həkimə getsən, onlar sizi eyni cür müalicə edəcəklər.
Qayda-qanunla. Amma həkimlik özfəaliyyətə dönəndə, qarmaqarışılıq yaranacaq. Bu
kimi hallar sistemə düşməlidir”.
"Dünyanın heç
bir yerində "Hippokrat andı” anlayışı yoxdur”
A.Qeybulla həkim səhlənkarlığı məsələsində cəmiyyətdə
yanlış anlaşılmaların çox olduğunu deyir: "Həkimlərə qarşı neqativ münasibəti cəmiyyətə
hər yerdə, hər təbəqədən olan insanlardan görürük. Əslində həkim səhlənkarlığı
məsələsində həqiqət payı var. Amma müəyyən qədər obyektiv olmayan fikirlər də
var. Məsələn, deyirlər ki, "Hippokrat andı” içib, o, sona qədər fədakarlıq etməlidir.
Bu, sovet dövründən qalma boş bir şeydir. Əslində dünyanın heç bir yerində "Hippokrat
andı” anlayışı yoxdur, həkimlə xəstə arasında bütün münasibətəri hüquqi olaraq
tənzimləyən həkim etikası kodeksi var. Hansısa məsuliyyət məsələsi olanda, həkim
etikası kodeksinə əsasən müzakirə olunur və qərar verilir.Həkim səhlənkarlığı deyilən məsələni jurnalistlər,
polislər deyil, xüsusi tibbi komissiyyalar araşdırıb müəyyən etməlidir.
Dünyanın hər yerində belədir. Bəzi obyektiv səhvlər var. Dünyanın hər yerində xəstədə
tromboembaliya da ola, xəstə narkozdan ayılmaya da bilər. Amma elə səhvlər var
ki, subyektivdir. Həkim nələrisə qaydasında etsə, problem olmaya da bilərdi. Bu
artıq səhlənkarlıq, peşəkarlığın olmaması ilə bağlıdır və araşdırılmalıdır. Hamilə
qadınlar bəzən 9 ay ərzində həkimə getmirlər, amma doğuşda təhlükə yaradan
problemləri var və bundan xəbərsizdirlər. Doğuş zamanı həmin problemdən kimsə
öləndə, dərhal "həkim terroru” kimi ifadələr səslənir. Mətbuatda yazılan bütün
bu kimi məsələlər reallığı əks etdirmir. Həkimlərə münasibət nisbətən sayğılı
olmalıdır”.
Müsahibimiz qeyd etdi ki, ABŞ-da səhiyyə xərcləri hərbi
büdcədən 8 dəfə çoxdur: "Antibiotikin təsirindən olan bir ağırlaşma var ki, ABŞ-da
ondan ildə 5000 adam ölür. Halbuki onu bizdə həkim səhvi adlandırardılar. Ona
görə "Bizdə həkim yoxdur” anlayışına etiraz etməliyik. Yerində olmayan həkimlər
də var, səhv edənlər də var. Dünya təcrübəsində də həkim səhvləri çox olur.
Amma bunların azalması, peşəkarlığın, xəstələrə qayğının yüksəlməsi üçün
çalışmalıyıq. Azərbaycanda kifayət qədər vicdanlı, peşəkar həkimlər var”.
"Xarici
həkimlərin həddindən artıq reklamını apardıq”
Millət
vəkili Musa Quliyev bildirdi ki, son 10 ildə səhiyyə sistemimizin
maddi-texniki bazası tamamilə yenilənib, idarəetmə sistemi qabaqcıl ölkələrin səviyyəsinə
yaxınlaşıb, hüquqi bazası kifayət qədər zəngindir: "Eyni zamanda, kifayət qədər
həm sovet məktəbini keçmiş təcrübəli, bilikli, həm də son dövrlər Avropa səhiyyə
təhsilini almış, Türkiyədə, Almaniyada formalaşmış uzmanlıq, elmlər doktoru səviyyəsində
həkimlərimiz var. Bu gün Azərbaycanda qaraciyər, böyrək, sümük iliyi köçürmələri,
açıq ürək əməliyyatları kimi ən mürəkkəb əməliyyatları etmək imkanlarımız
varsa, deməli, səhiyyəmizin ümumi inkişafı bizi qane edir”.
M.Quliyev həkimlərimiz haqda bu
cür fikrin formalaşmasının bir neçə səbəbi olduğunu dedi: "Bu, ilk olaraq 90-cı
illərdən qaynaqlanan fikirdir. Çünki o illərdə bizim səhiyyəmiz o qədər də ürəkaçan
səviyyədə deyildi. İkinci səbəb odur ki, kütləvi informasiya vasitələrində,
televiziyalarda xarici həkimlərin həddindən artıq reklamını apardıq. Bu da əsasən
İran və Türkiyədən gələn həkimlərin siyasəti idi. Reklam siyasətində səmimi və
sadəlövh bir siyasətimiz varıydı. Oradan gələn həkimlər isə bu sahədə xüsusilə
reklam etmək cəhətdən böyük təcrübəsi olan insanlar idilər. O reklam da həkimlərimizə
qarşı inamın azalmasında müəyyən bir rol oynadı. Burada özlərini reklam edəndən
sonra xəstələri öz ölkələrinə çəkib apardılar”.
Bu inamın qaytarılmasına gəlincə,
millət vəkili dedi ki, əsas iş xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsidir: "İnam
tam ölməyib. Sadəcə daha çox olmasına çalışmalıyıq. Bunun üçün həm də
gördüyümüz işləri təbliğ etməliyik. Reklam siyasətimizi kifayət qədər milliləşdirməliyik.
Həm də qonşu ölkələrə müalicəyə gedənlər görürlər ki, həmin müalicə burda da
olunur, daha ucuz və rahat başa gəlir. İcbari tibbi sığorta işə düşəndən sonra
isə problem müəyyən qədər həll olunacaq. Səhiyyə turizmi var ki, bu, dünyanın hər
yerində yayılıb. Ona görə xarici ölkələrə müalicə üçün üz tutanlara da normal
yanaşmaq lazımdır. Bu, həkimlərimizə inamın olmaması deyil. 10 milyon əhalimizin
lap 10 faizinin xarici ölkəyə müalicəyə getməsi elə də faciə deyil. Xaricə
müalicə üçün gedənlərin sayı 50min nəfərə çatmaz. Amma qalan əhali ölkəmizdə
müayinə və müalicə olunur”.
"İnam olduğu halda,
xəstəlik tez müalicə edilir”
Psixoloq
Elnur Rüstəmovunsözlərinə görə, xəstəni sağaldan onun inamıdır: "Xəstəliyi xəstə özü sağaldır,
həkim kömək edir. Həkim vasitəçidir. İnam olduğu təqdirdə, xəstəlik tez müalicə
olunur. Həkimə inam xəstəliyin müalicə olunmasına müsbət təsir göstərir”.
Psixoloq deyir ki, "həkim yoxdur”, "həkimlər
insanlardan istifadə edirlər” yanaşması səhiyyəmiz üçün heç də yaxşı hal deyil:
"Azərbaycan həkiminə olan bu inamsızlıq insanlarımızın müayinə və müalicə üçün
daha çox qonşu ölkələrin tibb sisteminə üz tutmalarına gətirib çıxardı. Qonşu
ölkələrə - Türkiyə, İran, Rusiyaya gedib, əməliyyatdan sağ çıxmayanalar da olur.
Onun hesabatını kimdən soruşmaq olar? Səhiyyədə problemlər var, amma inkişafı
üçün işlər gedir. Əgər həkimimizə qarşı inam olsa, səhiyyəmizin böyük bir
problemi həll olunacaq. Bu, böyük bir problemdir. Çünki çox yaxşı həkimlərimiz
var. Bütün sahələrdə yaxşı və pislərlə rastlaşırıq. Azərbaycanda səhiyyənin elə
sahələr var ki, qonşu ölkələrdən geri qalmır. Mən daha çox bələd olduğum sahələrdən
misal çəkim. Nevrologiya, psixologiya, psixiatriyamız Türkiyədən də, İrandan da
üstündür. Əksinə, gedənlərə yüksək dozalı dərmanlar yükləyirlər, bir müddət özlərini
yaxşı hiss edirlər, sonra yenə eyni vəziyyətə qayıdırlar”.
Aygün Asimqızı