50 yaşlı personajlar - Fotolar
Düz 80
il əvvəl, iyul ayında SSRİ məkanında ən böyük animasiya studiyası olan
«Soyuzmultfilm» quruldu. Hamıya məlum olan maraqlı və məşhur cizgi filmləri məhz
burada çəkilib. Onların sayı bugünkü gündə yarım milyonu keçib. «Soyuzmultfilm»
təkcə yüksək keyfiyyətli animasiya filmləri çəkmirdi, həm də təbliğat istiqamətində
məşhur idi: cizgi filmlərinin təxminən yarısı tərbiyə və inkişafla əlaqəli idi.
Hər kadr əllə yaradılırdı, ona görə də bu filmlər unikal alınırdı.
İzləyicilərə
sevinc gətirən sevimli personajlar Moskvanın mərkəzindəki köhnə kilsənin
qaranlıq binasında doğulurdu. Məhz burada «Soyuzmultfilm» həyatının bütün 80
ilini keçirib. İndi isə studiyanı yeni həyat gözləyir. Belə ki, qışda Akademik
Karalovda tikilmiş təzə binaya köçəcək və cizgi filmlərinin bütün personajları
yeni ev əldə edəcəklər. Ancaq bu bina təkcə Rusiya paytaxtının sakinlərinin
deyil, həm də qonaqlarının yaddaşından silinməyəcək. Axı binanı həmişə turistlərə
tarixi məkan və mədəniyyət obyekti kimi göstərirlər.
50 yaşlı personajlar
«Soyuzmultfilm»in
sevimli qəhrəmanlarının 50 yaşı tamam olur! İnsan yaşıyla ölçsək Dovşan və
Canavar, Çeburaşka və Timsah Gena və onların dostları tezliklə təqaüdə
çıxmalıdırlar. Lakin onlar nəinki öz şöhrətlərinə sığınıb getmək istəmir, həm də
gənc cizgi filmlərinin personajlarına stimul verməyə hazırdırlar.
Yubilyarlar
«Soyuzmultfilm»in girişindəki küknar ağaclarının arxasında gizlənmişdilər.
Onlar dörd cizgi filminin qəhrəmanları idilər: «Yaxşı, görərsən!», «Vinni-Pux və
hamı, hamı, hamı», «Timsah Gena» və «Bremen şəhərinin musiqiçiləri». Böyük bir
nəslin zövqünü formalaşdıran, hər baxışda maraqla izlənən qəhrəmanlar...
Əgər
teatr asılqandan başlayırsa, «Soyuzmultfilm» əksinə - mühafizə postundan
başlayır. Mühafizəçi icazə vərəqəsini ciddi yoxlayaraq Dovşanı təslim edir…!
Buraxılış vərəqəsində «Yaxşı, görərsən!»nin qəhrəmanı əks olunub. Studiyanın əməkdaşları
sonradan aydınlaşdırdılar ki, bu, Vinni-Pux da ola bilərdi. Əgər qapıdan keçən
jurnalist müvəqqəti Dovşan ola bildisə, onda, məsələn, kinostudiyanın direktoru
Boris Maşkovsev həmişəlik – Timsah Gena ola bilər. Bu personaj «Yastı yaşıl»
lövhəcik şəklində onun kabinetində asılıb.
Direktorun
otağının girişində əlində böyük yol nişanı tutan Çeburaşka da görünür.
«Soyuzmultfilm» muzeyində qorunan orijinal fiqur gözlənilənlərin əksinə olaraq
çox kiçikdir. Boyu cəmi 5 santimetrdir. Yekə qulaqlı və iri gözlü bu qəribə
varlığı multiplikator Leonid Şvapstman düşünüb. Çeburaşka əsla Eduard
Uspenskinin kitabında olduğu kimi alınmayıb. "Qulaqlarını çəkməyə başladığım
anı xatırlayıram” - deyə Şvarstman yadına salır: "Əvvəlcə yuxarıya doğru, sonra
onlar tədricən sürüşüb böyüməyə başladılar. Başlanğıcda ayı quyruğu və uzun
ayaqları var idi, amma Yuriy Norşteyn onları qısaltmağı məsləhət gördü. Yeri gəlmişkən,
heyvanın adını Uspenski qızının sayəsində düşünüb. Qızı təzə tüklü şubasını
geyinib baxmaq istədiyi zaman onun tüklərinə ilişib yıxılır. Atası ona baxıb:
«Fu, sən yenə də çeburaşkalaşdın!» - deyir.
Uspenski isə belə xatırlayır: "Söz mənim yaddaşıma daxil oldu – mən onun
mənası haqqında düşündüm. Sonradan aydınlaşdırdım ki, çeburaşkalaşmaq yıxılmaq
mənasındadır. Beləcə qəhrəmanımın adı meydana çıxdı”.
İri qulaqlı
bu heyvan tamaşaçıların elə xoşuna gəldi ki, o, poçt markalarının qəhrəmanına
çevrildi. Onun şərəfinə abidələr ucaldıldı. 2004-cü ildə o, Rusiya yığmasının
olimpiadada talismanı oldu.
Vəhşiləşmiş ayı balası
«Soyuzmultfilm»in
muzeyinə daxil olan an multiplikatorun stolu görünür, üstündə də güzgü asılıb.
Muzeyə nabələd olan adam heç vaxt başa düşməz ki, niyə belədir. Sən demə,
güzgüyə baxan multiplikator… sifətləri əyir! Və beləliklə, gələcək qəhrəmanlarının
sifətini düşünür. Yəqin ki, beləcə güzgüyə baxaraq animatorlar «Yaxşı, görərsən!»
cizgi filmindəki Canavarla Dovşanın qorxu və sevincini təsvir etmişdilər. Yeri
gəlmişkən, Vyaçeslav Kotenoçkin arzu edirdi ki, Canavarı Vladimir Vısotski səsləndirsin.
Lakin hakimiyyət bu fikrə mane olmuşdu. Ona görə də "Böz” Anatoliy Papanovun,
dovşan və sovet cizgi filminin bir çox qəhrəmanları isə Klara Rumyanovanın səsi
ilə danışdı.
Məlum
olduğu kimi Vinni-Puxu ingilis yazıçısı Alan Miln düşünüb. Tərcüməni yazıçı
Boris Zaxoder edib, ayı balasını isə rəssam Vladimir Zuykov çəkib. Onun həmmüəllifi
Eduard Nazarov o zamanlar gülümsəyərək: "bu ki, vəhşiləşmiş zəncirotudur” - deməkdən
çəkinməyib.
Vinni-Pux
əslində ona oxşayırdı: yunu vız dururdu, qulaqları çeynənilmiş kimi, burnu isə
yana əyilmişdi. İşi axıra çatdırmaq üçün bütöv bir kollektiv çalışırdı. Onun
qulaqlarını çeynənmiş formada da saxladılar. Rejissor Fyodr Xitruk Vinniyə haqq
qazandıraraq "o, sadəcə, bu böyrü üstə yatır”-dedi.
Yeri gəlmişkən,
aktyor Yevgeni Leonovun səsi ayı balasına həmin an uyğun gəlmədi. Səsi sanki
çox dərindən gəlirdi. Amma multiplikatorların ustalığı köməyə gəldi. Onlar çəkilişi
bir qədər tezləşdirdilər və istədiklərini aldılar. Vinninin sirli dostu
Pyatoçkanın danışığı da sirlərlə doludur. İya Savvina boynuna aldı ki, onu səsləndirərkən
məşhur Bella Axmadulinanın danışıq tərzini yamsılayıb. Şairə incimədi.
Savinnanın nömrəsini yığaraq təmkinlə: «Çox sağ olun ki, səsimi donuza yox,
cazibəli donuz balasına vermisiniz» - dedi.
Cizgi
filminin müvəffəqiyyəti fenomenal oldu. Hətta cizgi filmindəki personajların şəkli
əks olunmuş əskinaslar da buraxıldı. Fyodr Xitruk isə SSRİ Dövlət Mükafatına
layiq görüldü.
«Bremen
şəhərinin musiqiçiləri»nə gəlincə, onlarda Trubadur və Şahzadə meydana çıxdı.
"Qrim qardaşlarının nağılı”nda bu personajlar yox idi. Kvartet «Akkord»
personajları səsləndirməyə gəlmədi və Oleq Anafriyev tək «üfürməli» oldu.
Aktyor demək olar ki, bütün personajlara öz səsini bağışladı.
Qolunda Timsah Genanın tatusu olan qız
Tamaşaçılara
hədiyyə olaraq yubiley ilboyu qeyd olundu. Yubilyarlar bayram üçün necə
lazımdırsa bəzəndilər. Budur, milyonların sevimlisi olan cizgi yubilyarlarını əvvəlki
şəklinə salmaq qərarına gəldilər. "Biz köhnə, orijinal kinoplyonkaları qaldırıb
təmizləyirik”- deyə kinostudiyanın direktoru Boris Maşkovsev gülümsəyir:
"Tamaşaçılara belə hədiyyə etmək istəyirik. Sovet vaxtlarındakı kimi
kinostudiyanın həyətindəki ipdə cizgi filmi qəhrəmanlarının şəkli təzəcə əks
olunmuş rəngarəng qolsuz köynəklər qurumaq üçün asılıb. Onları təzəcə rəngləyiblər.
Hazır futbolka və kepkaları «Soyuzmultfilm»in həyətində almaq olar. Tezliklə isə
onlar reper Timatinin kolleksiyasında görünəcəklər. Çeburaşkanın, Genanın və
onların dostlarının əksi olan krasovkaların hamısı artıq satılıb. Amma
kinostudiyanın rəhbərləri deyir ki, onlar yenidən satışda olacaq.
Yubileyi
olan cizgi filmi qəhrəmanlarını bütün dünyada təbrik edirlər. Yayın əvvəlində
onları Berlində təntənə ilə təbrik etdilər. Rusiya Elm və Mədəniyyət evində
«Yaxşı, görərsən»nin eskizlərinin sərgisi açılıb. Yubilyarlar həmçinin Tokioda
da bütün gözəllikləri ilə özlərini göstərdilər. Orada Moskva Günü keçirilirdi və
Çeburaşka ilə Gena yoldan keçənləri şənləndirirdilər. İnsanlar da öz növbəsində
personajları təbrik edirdilər. Qolunda Timsah Genanın tatusunu çəkdirmiş bir
yaponiyalı xanım yaxınlaşıb qolunu göstərir. Bu personajın təkcə məşhurluğunun
deyil, həm də sevimli olmasının göstəricisidir.
Bu
yaxınlarda isə sosial şəbəkələrdə cizgi personajlarını «Taxt-tac oyunları»nın qəhrəmanlarına
da çeviriblər. Beləcə onların simasını Sıktıkvardan olan Prokopiy Ülyaşov dəyişib.
”Bəlkə də video dəyişikliklərlə indiki uşaqları bu personajlara yönləndirmək
olar” - deyə Boris Maşkovsev bildirir: "Dünya uşaqlar üçün çox dəyişib. Və
uşaqlar üçün bizim zamanın multikləri köhnədən qalmadır. O qəhrəmanlar indikilərlə
müqayisədə çox astagəldirlər. Nə qədər bu dövrün uşaqlarına yad olsalar da, o
obrazlar əsil incəsənət nümunələridir. Bir neçə nəsli tərbiyə edib, onlarda xoş
hisslər aşılayıb. Kompyuter dövrünün ekran qəhrəmanlarından fərqli olaraq daha
canlı, daha təsirlidirlər. Onların yubileyləri həqiqətən incəsənət hadisəsidir”.
Rusiya mətbuatından tərcümə etdi
Təranə Məhərrəmova