“Dünyada tətbiq olunan bütün peyvəndlərin bir məqsədi var”
Professor Nuran
Abdullayev: "Peyvəndlərin hamısının qoruyuculuğu mahiyyət olaraq eynidir”
Azərbaycanda əhalinin koronavirusa qarşı vaksinasiyasıdavam
edir. Bu proses yanvar ayında Çinin"Sinovac”şirkətinin peyvəndi ilə başladı. Ölkədə
indiyədək 1 milyon 500 mindən çox vaksin dozası vurulub.
2021-ci ilin may ayından etibarən ilkin olaraq 60
yaş və daha yuxarı şəxslər COVID-19 xəstəliyinə qarşı peyvəndlənmə zamanı
İngiltərənin Oxford Universitetinin istehsalı olan "Vaxzevria” vaksinindən
(İstehsalçı şirkət "AstraZeneca”) də istifadə edə biləcəklər. Bu peyvəndBakı şəhəri
və 6 regionda - Lənkəran, Şəki, Gəncə, Mingəçevir, Abşeron və Sumqayıtda tətbiq
olunacaq. Peyvəndin tətbiqi üçün tibb müəssisələrində xüsusi otaqlar ayrılacaq.
COVAX platforması çərçivəsində ölkəmizə gətirilən 84 min doza "Vaxzevria” peyvəndi
insanlar arasında seçim imkanlarını artırır və vətəndaşların müxtəlif peyvəndlərə
əlçatanlığını təmin edir. Qeyd edək ki, "AstraZeneca” İngilis-İsveç şirkəti tərəfindən
hazırlanan "Vaxzevria" vaksinini Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) təsdiq
edib.
Həmçinin ölkəmizdə Rusiyada istehsal olunan "Sputnik
V” vaksinin tətbiq edilməsi nəzərdə tutulub.
Nazirlər Kabineti yanında operativ qərargahın
keçirdiyi brifinqdə Azərbaycan
Respublikası səhiyyə nazirinin birinci müavini Teymur Musayev bildirib
ki,vaksinasiya prosesi ölkə başçısının tapşırıqlarına uyğun şəkildə aparılır:
"Vaksin istehsalçısı ölkələrlə danışıqlar aparılır və müxtəlif vaksinlərin ölkəmizə
gətirilməsi təmin ediləcək. İlk olaraq "Coronavac” vaksini gətirildi və tətbiq
edildi. Son günlərdə "Sputnik V” vaksini gətirilib və onların da tətbiqinə
başlanır. Ölkəmizə gətirilən vaksinlər tam təhlükəsizdir”.
Lakin vaksinlərin müxtəlifliyi insanları narahat
edir. Kimisi "Sinovac”a inanır, kimisə ümumiyyətlə Çin istehsalı vaksindən
qorxur. "Sputnik”, "AstraZeneca” haqqında da el arasında müxtəlif şayiələr
dolaşır. Hansının daha təsirli yaxud əksinə zərərli olması haqqında müzakirələr
gedir və nəticədə insanlar şayiələr səbəbindən vaksinasiya olmağa çəkinirlər.
Peyvəndlə bağlı dünya mətbuatında da birmənalı yazılar getmədiyi üçün
insanlarda narahatlıq var.
Ümumiyyətlə,
peyvəndlərin keyfiyyətində ciddi fərq varmı?
İnsanların narahatlığı nə qədər əsaslıdır?
Avropa
Sağlamlıq Sistemlərinin Araşdırması üzrə professor Martin McKee deyir ki, peyvənd olunmaq koronavirusa bir daha
yoluxmamaq demək deyil. Peyvənd özünüzü və yaxınlarınızı COVİD-19-un ağır
gedişatından qorumağın ən etibarlı yoludur: "Koronavirusun yayılma dinamikasını
nəzərə alaraq, gec-tez hamı infeksiyanı tutacaq, buna görə bədəninizi əvvəlcədən
hazırlamaq və özünüzü immunitetlə təmin etmək daha yaxşıdır. Bundan əlavə, koronavirusun
xroniki xəstəliyi olan insanlar üçün xüsusilə təhlükəli olduğu bilinir, həmin
insanlarda autoimmun reaksiya yarana bilər. Yəni orqanimzin öz hüceyrlələrinə
qarşı tolerantlığı pozulur, virus əvəzinə, öz sağlam hüceyrələrinə hücum etməyə
başlayır,əlavə xəstəliklərin daha da aktivləşməsi riskini yüksəldir.Bu səbəbdən,
ağciyər və ya bronxlar, ürək-damar xəstəlikləri və şəkərli diabet problemi
olanların ən qısa müddətdə vaksinasiyadan keçməsi xüsusilə tövsiyə olunur. Siz
peyvəndə gör xəstələnə bilməzsiniz. Peyvənd növündən asılı olaraq ya təsirsiz
hala gətirilmiş bir virusu (ən ənənəvi peyvənd texnologiyası), ya genetik
kodunun bir hissəsini (vektor peyvəndləri), ya da süni şəkildə yaradılmış
zülalları (peptid) ehtiva edir”.
Mütəxəssislər vurğulayır ki, vaksinlər hüceyrələrə
təsir edə və infeksiyanın inkişafına səbəb ola bilmirlər. Vaksinasiya nəticəsində
xəstələndiyini iddia edən insanlar peyvənd vurulması nəticəsində deyil, peyvəndləmə
prosesi zamanı yolda, nəqliyyatda, inyeksiya növbəsində və s. yoluxmuş ola bilərlər.
Unutmamalıyıq ki, COVİD-19 xəstəsi olan sağlam
insanlar belə, virusu daşıyıb yaya bilərlər. Bu səbəbdən vaksinasiyadan sonra
da insanlar qoruyucu tədbirlərəxüsusən, də maska taxmağa və sosial məsafəni
qorumağa davam etməlidirlər.
Əks göstərişlər
hansılardır?
Həkim Arzu Məmmədova deyir ki, hər hansı digər dərman pereparatı kimi,
koronavirus peyvəndləri də zərər verə biləcəyi əks göstərişlər siyahısına
malikdir: "Hər bir peyvəndin fərqli bir siyahısı var, lakin heç biri yetkinlik
yaşına çatmayanlar üçün (Pfizer 16 yaşdan yuxarı yeniyetmələrə enjekte edilə
bilər), hamilə və süd verən qadınlar və ya şiddətli allergik reaksiyaya meyilli
insanlar üçün nəzərdə tutulmayıb.Bundan əlavə, müəyyən bir peyvəndin komponentlərinə
fərdi dözümsüzlük mümkündür, lakin bu, olduqca nadirdir. Belə hallarda sizə
başqa bir dərman məsləhət veriləcəkdir”.
Hansı peyvəndi
seçməlisiniz?
Müxtəlif ölkələrdən olan müstəqil mütəxəssislər
yekdilliklə bu gün ən yaxşı peyvəndin şəxsən sizin üçün mövcud olan peyvənd
olduğunu iddia edirlər. Yəni bölgənizdə istifadəsi üçün rəsmi olaraq təsdiqlənmiş
və hələ də mövcud olan bu vaksinlərdən hər hansı birini istifadə edə bilərsiniz.Bu
ümumi qaydanın yalnız bir istisnası var. Xüsusi bir peyvəndə əks göstərişiniz
varsa, başqa bir təhlükəsiz dərmanla peyvənd olunmaq və ya onun əlçatan
olunmasına qədər gözləmək olar. Həmçinin, mütəxəssislər vurğulayır ki, peyvəndlə
əlaqəli hər hansı bir məsələyə şübhə edirsinizsə, öz fikrinizə və ya
qohumlarınız, dostlarınız və tanışlarınızdan-aldığınız tövsiyələrə etibar etməyin,
yalnız həkimlərdən məsləhət alın.Virusun yeni mutasiyalarına gəldikdə, gələcəkdə
mövcud peyvəndlərin effektivliyini qismən və ya tamamilə itirməsi mümkündür,
lakin hazırda qeydiyyatdan keçmiş bütün dərmanlar virusa qarşı təsirli bir
qorunma təmin edir.
Almaniya-Azərbaycan
Radioloji və Neyroradioloji Cəmiyyətinin sədri, Köln Universiteti Klinikasının
tibb elmləri doktoru, azərbaycanlı alim Nuran Abdullayev bildirir ki, insanların peyvəndlərlə bağlı narahatlığına
əsas yoxdur: "Elmə əsaslanmadan mediada gedən səhv məlumatlar doğru deyil və bu
narahatlıqların da heç bir əsası yoxdur. Ümumiyyətlə, bu narahatlıqlar onu göstərir
ki, insanlarımız peyvəndlərin məqsədini başa düşməyiblər. Elmi əsas ondan ibarətdir
ki, bu gün bütün dünyada tətbiq olunan peyvəndlərin məqsədi birdir. Məqsəd COVİD-19-la
bağlı ağır kliniki gedişatlardan qorumaq və ölüm saylarını da buna görə
azaltmaqdır. Bu gün dünyada tətbiq edilən bütün peyvəndlər tam olaraq bu məqsədlərini
qoruyur və yüksək effektivlik göstərir. İnsanlar peyvəndlənmənin məqsədinin bir
olduğunu dərk etdikdən sonra anlayacaqlar ki, onları müqayisə etmək düzgün
deyil”.
Həkim vurğulayır ki, peyvəndlərin bütün növləri ağır
kliniki gedişatlardan yüksək effektivliyinə görə qoruyur: "Bu peyvəndlərin
hamısının qoruyuculuğu çox cüzi olaraq fərqlənir, amma mahiyyət olaraq eynidir.
Amma bu o demək deyil ki, kimsə peyvəndi vurdurubsa, virusa yoluxmayacaq. Belə
düşünən insanlar olduqda,peyvəndlənən hansısa insanın yoluxduğunu gördükdə təbii
ki, peyvəndlə bağlı inamsızlıq yaranacaq və bunu ətrafında təbliğ edəcək.
İnsanlar əvvəlcə peyvəndin mahiyyətini başa düşməlidirlər. Peyvənd vurdurmaq o
demək deyil ki, ömrün
boyunca virusa yoluxmayacaqsan. Məqsəd
vaksinasiyadan sonra virusa yoluxma olarsa, həmin xəstənin xəstəliyi yüngül keçirməsidir”.
Məlumat üçün bildirək ki, mayın 10-dan etibarən isə
18 yaşına çatmış bütün Azərbaycan vətəndaşları vaksinasiya prosesinə
qoşula bilərlər.
Aygün ƏZİZ