DÜNYAYA FƏLSƏFİ BAXIŞIN DÜŞÜNDÜRÜCÜLÜYÜ
Üslub
və bədii ifadə zənginliyi ilə diqqət çəkən çağdaş təsviri sənətdə çox vaxt süni
"şou” elementlərinə üstünlük verilməsinin nəticəsidir ki, "müasir sənət” adı ilə ictimaiyyətə təqdim olunan bədii
nümunələr duyğulandırıcı və düşündürücü olmaq əvəzinə, tamaşaçısını özündən
"küsdürməkdədir”. Realizmlə onu özünə rəqib hesab edən üslubların əsrlər boyu
davam edən və bu gün də öləziməyən mübarizəsinə şahidlik edən tanınmış fırça
ustası İlham Mirzəyevin bu mənada bütün yaradıcılığı boyu yaratdığı əksər
tabloların rəng qatını fəlsəfi tutuma bələməsi çoxlarına qəribə də görünə bilər.
Bu gün həm də zövqlərin sınağa çəkildiyi aydın duyulan zamanda tamaşaçıya hansı
"cəlbedici” və yaxud da düşündürücü mövzunun gərəkliliyi, eləcə də onların bədii həllinin təqdim olunması sual doğuran məsələdir.
Bununla belə İlham Mirzəyev yaradıcılıq kredosuna sadiq qalaraq, ərsəyə gətirdiyi
müxtəlif mövzulu və janrlı əsərlərini düşüncə qaynağına çevirməkdədir...
Tanışlıq üçün deyək ki, qədim Naxçıvanda dünyaya
göz açan İlham Mirzəyev (1965) ixtisas təhsilini Bakıda – məşhur "Əzimzadə məktəbi”ndə
(1980-1984) almışdır. Burada Bağır Maratlı, Sabir Şıxlı və Lətif Feyzullayevdən
sənətin sirlərini öyrənən gənc rəssam, təhsilsonrası Naxçıvan Dövlət Dram
Teatrında quruluşçu-rəssam kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1991-ci ildən Azərbaycan
Rəssamlar İttifaqına üzv seçilən rəssam, sonrakı illərdə müstəqil yaradıcılıqla
məşğul olmaqla yanaşı, 1992 (Naxçıvan) və
1993-cü (Bakı) illərdə təşkil olunan fərdi sərgiləri ilə Azərbaycan təsviri sənət
məkanına dünyaya özünəməxsus baxışı olan yaradıcının gəldiyini nümayiş
etdirmişdir. Bununla belə, onun bu cür uğurlu başlanğıcdan sonra rənglər
dünyasından uzaqlaşması çoxları üçün gözlənilməz oldu. Əsl sirri yalnız özünə bəlli
bu fasilənin 2008-ci ildə bitməsi və onun yenidən molbert qarşısında dayanması
da onun rənglər üçün çox qəribsəməsinin, bu "ayrılığa” dözmək iqtidarında
olmamasının nəticəsi idi. İlham Mirzəyevin 2010-2014-cü illər ərzində Rusiya,
Ukrayna, Almaniya, Bolqarıstan, Çernoqoriya və b. ölkələrdə keçirilmiş müxtəlif
müsabiqələrin iştirakçısı olması və əsərlərinin yüksək mükafatlara layiq görülməsi
də onun qayıdışının səbəbsiz olmadığını sərgilədi. İlham Mirzəyevin həm də sənətkar "mən”inin təsdiqi
olan bu uğurlardan sonra onun 2014-cü ilin mayında Bakıda Azərbaycan Rəssamlar
İttifaqının V.Səmədova adına salonunda təşkil olunmuş fərdi sərgisi göstərdi
ki, çağdaş milli təsviri sənətimiz çox ciddi yaradıcılıq vəzifələrini gerçəkləşdirə
biləcək bir sənətkar qazanıb. Elə həmin ilin yanvar ayında bu məkanda onun əqidə
dostu, əməkdar rəssam Mircəlil Seyidovun (1948-2009) da xatirə sərgisindən
sonra ictimaiyyətə təqdim olunan bu hesabat Naxçıvan rəssamlıq məktəbi ənənələrinin
yeni uğurlarının nümayişinə çevrildi...
Doğrudan da? həm də İlham Mirzəyevin 50 illik yubileyinə təsadüf
edən bu sərgi bir daha onun yaradıcılığının kamillik dövrünü yaşadığını təsdiqləmiş
oldu. Bu günlərdə onun yaradıcılıq emalatxanasında baş tutan söhbətimizdə də
hamının, xüsusilə də, həmkarlarının
maraqla qarşıladığı həmin sərgini yada saldıq, sənətlə və yaradıcılığı
ilə bağlı müxtəlif məsələlərə toxunduq. Elə bu yazı da həmin təəssüratın nəticəsidir...
Bu gün İlham Mirzəyev
Azərbaycan rəssamları arasında düşüncələrini daha çox diptix və triptix
formasında ifadə edən rəngkardır, desək, həqiqəti söyləmiş
olarıq. Onların sayı iyirmini keçib. Öncədən deyək ki, fikirlərini yan-yana
qoyulmuş iki-üç tabloda ifadə etmək, heç də onun başqalarından fərqlənmək istəyinin
göstəricisi deyil. Əslində, bu onun müraciət etdiyi mövzuların miqyasının
duyulası dərəcədə böyük olmasının ifadəsidir. Bəşəri duyğuların düşündürücü fəlsəfi
tutuma bələnməsinin nəticəsidir ki, rəssam məna-məzmun daşıyıcıları olan fiqurları,
detal və elementlərin kətandan-kətana "daşınması”na üstünlük vermiş və bununla
da bütövlüyü əldə olunmuş triptixin (üçlüyün) eyni ovqata köklənməsini şərtləndirmişdir.
İlham Mirzəyevin yaradıcı uğuru fəlsəfi idrakın çoxqatlılığını rənglərlə bədiiləşdirməklə,
kətan səthindən "boylanan” görüntülərin tamaşaçını dialoqa cəlb etməsinə nail
olmasıdır. Bədii şərh baxımdan reallıqla
irreallığın vəhdəti olan bu triptixlərdə çoxumuza məlum olan mövzulara və
müdrik deyimlərə çox fərqli bədii
münasibət mövcuddur. Bu da müəllifin bir ifadə vasitəsi kimi reallıqla mücərrədçilik
arasında ən münasib-məntiqli ortaq nöqtə tapa bilməsində və bu bucaqdan dünyaya
və onun hadisələrinə göz qoymasında ifadə olunmuşdur. Başqa sözlə desək, rəssam
bu baxışla, təbiəti ilə səsləşən rəng-yaxı coşqunluğu ilə tamaşaçını cəlb etmək
və duyğulandırmaqla yanaşı, həm də onu düşündürmək istəyir...
İlham Mirzəyevin
"Anaların cənnəti” (2013), "Sivilizasiya” (2016), "Sinesteziya-hisslər arasında
rabitə” (2012), "Varlıq” (2013), "Zərrəciklər” (2012-2013), "Yeni həyat”
(2012), "Balansın bərpası. S.Dalinin xatirəsinə” (2015), "İnteqrasiya” (2012),
"Fəsillərin melodiyası”(2012), "Nəzər nöqtəsi” (2015) və s. triptixlərində nə qədər
zaman müxtəlifliyi mövcud olsa da, müəllif təxəyyülünün nəhayətsizliyi
bir-birindən fərqli olan bu mövzuların fəlsəfi yozumu ilə diqqətçəkənliyi danılmaz
olan motivlərə özünəməxsus bədii tutum verə bilmişdir. Yox, bu triptixlərdə nə dünyamız
öz ənənəvi görkəmini, nə də onun insanlarını baş-başa qoyduğu problemləri
dəyişməyib. Dəyişən və yeniləşən onlara yaradıcı insanın münasibətidir. İndiki
halda İlham Mirzəyev bu yaradıcının rolunda çıxış etməklə, tamaşaçısını
"aysberq”liyi birmənalı olan görünənlərin görünməyən alt qatlarına dəvət edir,
başdan-başa "psixoloji qatlar məcmusu”ndan ibarət olan və ürəyi qidalandıran
fikir daşıyıcılarını fəlsəfi kontekstdə şərh etməyə çalışır. Bu lövhələrdə tükənməz
insan yaşantılarına fəlsəfi-bədii dildə əyanilik gətirən rəssam, zamanın
axarında işığı artmaqda davam edən insanın artıq ona "qaranlıq” görünən gerçəkliyi
"bədii qanunlar” vasitəsilə duymaq və yaxşılaşdırmaq istəyi var. Bir sözlə,
bütün əsərlərində ən azı işartı qədər mövcud olan Xeyirlə Şərin mübarizəsinin
qaçılmazlığına və əbədiliyinə
tamaşaçısını inandırmaq istəyir.
İlham Mirzəyevin qənaətincə,
mayasında dərin məna olmayan deformasiya əhəmiyyətsiz bir şeydir. Bunu onun
"İblis ittifaqı” (2013), "Nəfəs dərmə” (2013), "Polifoniya” (1992), "Adəm və Həvva”
(2013), "Duyğu” (2013), "Rəssamım masası” (2015), "Yurdumuzun yazı” (2016) və
s. müxtəlif janrlı görmək mümkündür. Bu əsərlərdə bədii stilizələrin təsirliliyin
gücləndirilməsinə köklənməsi də onun hər bir cizgi və yaxını mənalandırmaq niyyətini
əyaniləşdirir.
Ümumiyyətlə, İlham
Mirzəyevin yaratdığı bir çox əsərlərə dərki
məna tutumu xasdır. Bunu həm süjetli tablolarında, həm də portretlərində
müşahidə etmək olar. Onun təqdimatında
müxtəlif peşə sahiblərinin obrazları gah güclü sarsıntıların, gah da incə və əlçatmaz
hisslərin ifadəçisi kimidirlər. Belə əsərlərində o, zərgər dəqiqliyindən çox,
daxili həqiqətin ifadəsinə meyllidir. Bu mənada "Ulu Öndər” (2014), "Ustad Şəhriyar”
(2009), "Ana məhəbbəti” (2016), "İncə baxışlar” (2013), "Həsrət” (2013),
"Tanrıya məhəbbət” (2013), "Bahar fəlsəfəsi” (2010) və s. əsərlərinin adını çəkmək
olar. Onun akvarellə çəkdiyi "Ulu Öndər” əsərinin bu yaxınlarda respublika
müsabiqəsində I mükafata layiq görülməsi də onun bu texnikanın gözəl ustası
olmasının göstəricisidir.
Rəssamın qrafik irsində də onun gerçəkliyə rəngkarlığında
müşahidə etdiyimiz bədii münasibət mövcuddur. Akvarelin şəffaflığını və təravətini
bütün vərəq boyu qorumağa nail olan İlham Mirzəyev müxtəlif mövzulu əsərlərinin
duyğulandırıcı tutum almasına nail olmuşdur. "H.Əliyev” (2016), "Yurdum”
(2016), "Fırtınalı dəniz” (2016), "Bəbəklər” (2014), "Cənnət yuxusu” (2016),
"Narlar” (2014), "Səhər mənzərəsi” (2016) və s. lövhələrində buna əmin olmaq
mümkündür.
Yaradıcılığı kifayət qədər zəngin olan İlham Mirzəyevin
kətana münasibəti də onu ən azı bu gün çoxlarından fərqləndirir. Rəngli astardan istifadə edən rəssam, bununla da çox
müxtəlif faktura effektlərinə nail olmaqla, bütünlükdə mövzunun bədii şərhinin
cəlbediciliyini və təsirliliyini əldə etmiş olur. Bütünlükdə keçmişi tarixi
xatirələrdən, gələcəyi isə xəyallarından əxz edərək bədiiləşdirən İlham Mirzəyevin
yaradıcılıq axtarışları duyğuların mübarizəsinin ifadəsidir. Onun başlıca istəyi
iç dünyası ilə içində yaşadığı dünyanın uyğun gəlməsinə nail olmaqdır. Odur ki,
bütün əsərlərində onun zəmanəsi bəzən görünən tutumda, çox vaxt isə "arzu
qanadlarında” – ilğım kimidir....
Ziyadxan Əliyev