Bişkek və Astana arasında qalmaqal
Qırğızıstan
Xarici İşlər Nazirliyi Astanada Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevin
"Respublika-Ata Yurd” parlament fraksiyasının rəhbəri Omurbek Babanovla
görüşünü ölkənin daxili işlərinə qarışmaq və seçki kampaniyasının pozulması
cəhdi kimi qiymətləndirib. Notanı təqdim etmək üçün Qazaxıstanın bu ölkədəki
səfiri Rımtay Kiribjanovu XİN-ə dəvət ediblər. Bişkek hesab edir ki, oktyabrın
15-də keçiriləcək seçkilər ərəfəsində belə bir görüşün keçirilməsi
yolverilməzdir. Notada qeyd edilir ki, Babanovla görüş ona dəstək verilməsi
anlamına gəlir. "Qırğızıstan tərəfi görüşdə verilən bəyanatları və bu görüşün
Qazaxıstan tərəfdən geniş işıqlandırılmasını Qırğızıstan xalqının seçiminə
təsir göstərmək cəhdi, Qırğızıstanın daxili işlərinə müdaxilə hesab edir”, -
nazirlik bildirib.
Bu
görüş zamanı Nazarbayev deyib: "Qırğızıstanın müstəqilliyi illərində mən sizin
bütün prezidentlərinizlə məhsuldar işləməyə çalışmışam. Biz qırğız xalqının
etibar edəcəyi yeni prezidentlə də səmərəli əməkdaşlığı davam etdirəcəyik”. Babanov
bunun qarşılığında bildirib ki, o öz ölkəsinin baş naziri olduğu vaxtlarda
Nazarbayevdən bütün mümkün olan köməyi görüb.
2011-2012-ci
illərdə baş nazir olmuş Babanov Atambayevin dəstəklədiyi namizəd, ötən ay baş
nazirlikdən istefa vermiş Sooronbay Jeenbekova əsas rəqib sayılır. Belə bir hal
qırğız tarixində ilk dəfə deyil ki, yaşanır. Qırğız müxalifət hərəkatı - "Janl
muun”un (yeni nəsil) nümayəndəsi Adil Turdukulov vəziyyəti şərh edərək bildirib
ki, 2011-ci ildə "Ata Yurd” partiyasının nümayəndələri də Nazarbayevlə
görüşmüşdülər. Həmin vaxt isə sabiq baş nazir Feliks Kulovu Moskvada prezident
Dmitri Medvedyev qəbul edirdi. "Maraqlıdır ki, o zaman bu, diqqətdən kənarda
qalmışdı. İndi isə yalnız Nazarbayevlə görüşə görə narazılıq ifadə edilir. Bu
səbəbdən də ikili standartlar məsələsi ortaya çıxır”, - deyə Turdukulov Rusiya
nəşrlərinə müsahibəsində bildirib. Onun qənaətincə, Atambayevin prezidentliyi dövründə
Qazaxıstanla Qırğızıstan arasında münasibətlər o qədər pisləşib ki, Nazarbayev
Babanovla görüşməli olub. Digər tərəfdən, Qazaxıstan Babanova hələ 2012-ci ildə
dəstəyini bildirib. O zaman baş nazir kürsüsündə olan Babanov Astanada baş
nazir Kərim Məsimovla görüşmüşdü. Qırğızıstanın "Alibi” nəşrinin məlumatına
görə, məhz o zaman Babanova gələcəkdə prezident seçkilərində dəstək
göstərilməsi barədə razılıq əldə olunub. Bu faktı rəsmən heç kim təsdiq etmir,
lakin təkzib edən də yoxdur.
Bir
sıra ekspertlər hesab edirlər ki, bu görüş Babanov üçün "qara piar” rolunu
oynayır.
Qırğız
siyasi analitiki Denis Berdakov hesab edir ki, Bişkekin qazax prezidentinin
qırğız siyasətçisi ilə görüşünə olan reaksiyasına birmənalı qiymət vermək
olmur. "Əvvəlcə qırğız tərəfi təəccübünü ifadə etdi və hesab etdi ki, görüş
Moskva və Astana arasında razılıq əldə olunmamasının nəticəsidir. Belə ki, bir
müddət əvvəl Atambayevin Putinlə görüşü baş tutub və qırğız tərəfi bu görüşdən
razı qalıb. Lakin kiçik bir pauzadan sonra Bişkek Astana tərəfindən ona atılan
mesaj barədə danışmağa başlayıb”, - deyə o bildirib.
Denis
Berdakov Babanovun Nazarbayevlə görüşünün seçkiqabağı kampaniyaya mənfi təsir
edəcəyindən narahatdır. "Əgər dünən Babanovun bu addımı xalq arasında "güclü
gediş” kimi qiymətləndirilirdisə, bu gün artıq Qırğızıstanın Qazaxıstanın bir
əyalətinə çevrildiyi barədə danışmağa, Babanova isə onun qazax vətəndaşı
olduğunu xatırlatmağa başlayıblar. Baxmayaraq ki, heç kim onun belə bir
vətəndaşlığının olub-olmadığı barədə dəqiq məlumata malik deyil. Bundan əlavə,
onun xanımının qazax əsilli olduğunu vurğulanmağa başlayıblar. Hətta onun
tərəfdarları barədə tərəddüdlər başlayıb”, - deyə ekspert bildirib.
"Şərq-Qərb
Strategiyası” Mərkəzinin baş direktoru Dmitri Orlov Facebook səhifəsində yazıb
ki, "kimlər ki özünü piarşik adlandırır, öz peşələrindən elə indi gedə bilərlər.
Xüsusən də qara piar üzrə özlərini mütəxəssis adlandıranlar”. Denis Berdakov
isə hesab edir ki, bu görüşlə qırğız qanunvericiliyi pozulmayıb və bu da o
deməkdir ki, Babanov üçün bu görüşün mənfi nəticələri olmayacaq. "O,
Nazarbayevlə ölkə hüdudlarından kənarda görüşüb və bu barədə xəbər qazax
KİV-lərində və sosial şəbəkələrdə getdi. Bütün bunlar isə ölkə
qanunvericiliyinə zidd deyil. XİN-in narahatlığı ondadır ki, burada seçki
kampaniyasına zidd elementlər müşahidə edib. Qanuna zidd nəsə yoxdur, yəni oyun
tər-təmiz qaydada gedir”, - deyə Berdakov vurğulayıb. O bildirib ki, prezident
kürsüsü uğrunda mübarizə bütün mümkün vasitələrlə aparılır və bu səbəbdən də
hər bir namizədin real qələbə qazanmaq şansı var. "Görünən odur ki, ikinci tur
mütləq olacaq. Liderlərin şansları başa-baş qiymətləndirilir. Namizədlərdən hər
hansı birinin 50 faizlik səsi toplamaq şansı yoxdur. Lakin səsverməyə 25 gün
qalıb və vəziyyət ola bilər dəyişsin. Seçkilər həm də onunla maraqlıdır ki,
indiyə qədər ölkədə bu formada qütbləşmə qeydə alınmamışdı. Hətta pul belə əsas
faktor rolunu oynamır. Baxmayaraq ki, hər iki namizəd lazımi səs toplamaq üçün
istənilən qədər pul sərf etməyə hazırdır”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Adil
Turdukulovun qənaətincə, Nazarbayev və Babanovun görüşünə seçkiqabağı təbliğat
kampaniyasının qanunsuz aparılması nöqteyi-nəzərindən baxmaq gərəkdir. Onu da
qeyd etmək gərəkdir ki, Nazarbayev qırğız siyasətçini qəbul etməklə bir növ öz
postunu tərk edən Almazbek Atambayevin yerini tutacaq şəxsə qarşı demarş edib.
"Qırğızıstan XİN-in notası hakimiyyətin namizədi Sooronbay Jeenbekovun
düşərgəsində təşviş və həyəcanın başlamasına oxşayır. O, tam şəkildə inzibati
resurslara malikdir - lakin bu resursların ona qələbə qazanmaqda nə qədər kömək
olacağı açıq qalır”, - deyə ekspert bildirib.
Yeri
gəlmişkən, qazax tərəfi notaya cavab verib və Bişkekin bu görüşdən
narahatlığının başadüşülən olmadığını bəyan edib. Belə bir praktikanın dünya
təcrübəsində də baş verdiyi bildirilib. Xatırladaq ki, 2007-ci ildə prezident
seçilmiş Atambayev Qırğızıstan Konstitusiyasına uyğun olaraq ikinci müddət üçün
namizədliyini verə bilməz. 15 oktyabr seçkisində iştirak etmək üçün 15 namizəd
qeydə alınıb.
Azər
NURİYEV