Azərbaycanda insult mərkəzlərinin yaradılmasına ehtiyac var - Fotolar
Nuran Elcan oğlu Abdullayev 1989-cu ildə anadan
olub. Xarici Dillər Təmayüllü Gimnaziyanı bitirdikdən sonra Azərbaycan Tibb
Universitetinə qəbul olub. Ali təhsilini fərqlənmə diplomu ilə bitirərək elə həmin
ildə Almaniyanın Köln Universitet Klinilasının Radiologiya və Neyroradiologiya
İnstitutunda birbaşa işlə təmin olunub. O, Almaniya və Avropa Radiologiya Cəmiyyətində
doktorluq işinin təqdimatından sonra Köln Universitetində uğurla müdafiə edib,
elmi ad alıb. N.Abdullayev radiologiya sahəsində ilk dəfə spektral kompyuter
tomoqrafiya vasitəsi ilə sümükdə ödemin vizualizəsinin mümkünlüyünü sübut edib
və bu, elmi araşdırma şəklində dərc olunub. Beləliklə, müsahibimiz tibb elmləri
doktoru, Almaniyadakı Köln Universitet Klinikasının Radiologiya və
Neyroradiologiya İnstitutunun həkim radioloqu, Alman-Azərbaycan Radiologiya və
Neyroradiologiya Cəmiyyətinin sədri Nuran Abdullayevdir.
- Nuran həkim, Siz
peşə fəaliyyətinizlə yanaşı, Alman-Azərbaycan Radiologiya və Neyroradiologiya Cəmiyyətinə
də sədrlik edirsiniz. Öncə bu cəmiyyət barədə məlumat vermənizi istərdik. Belə
bir qurumun yaradılması hansı zərurətdən irəli gəlib?
- Təxminən 1 ildir ki, Alman-Azərbaycan Radiologiya
və Neyroradiologiya Cəmiyyəti aktiv fəaliyyət göstərir. Almaniyada bu qurumu
yaratmaq bəzi bürokratik məsələlərdən sonra o qədər də çətin deyildi. Amma bir
tibbi cəmiyyəti bu sahənin ən öndə gedən mütəxəssisləri ilə birgə qurmaq, ölkələrarası
status almaq və onu aktiv fəaliyyətə gətirmək asan deyil. Bu baxımdan, sözügedən
təşkilatın sədri olmaq mənim üçün böyük məsuliyyətdir. Akademik karyeramda
qazandığım uğurlar bu cəmiyyəti qurmağımıza və mənə növbəti iki ildə ona sədrlik
etməyə böyük dəstək oldu. Cəmiyyətin əsas məqsədinə gəlincə, hələ illər öncə Azərbaycanda
radiologiya və reyroradiologiya sahəsində rekonstruktiv dəyişikliklər etmək mənim
məqsədlərimdən biri idi. Bu arzumu dilə gətirəndə çox adam məni başa düşmürdü.
İndi isə cəmiyyət sədri olaraq məqsədimin ilkin addımlarını atıram. Sevinirəm
ki, arzularımın, məqsədlərimin tədricən həyata keçirilməsi Azərbaycana da fayda
verir. Misal üçün, növbəti iki ildə radiologiya sahəsində olan ən son yenilikləri
Azərbaycanda konfrans, simpozium və praktiki təlimlər vasitəsi ilə nəinki öz
sahəmizdən olan, hətta başqa sahədəki həkim kolleqalara, o cümlədən həkim
rezidentlərə, tələbələrə və mümkün qədər də tibb təhsili olmayan sadə vətəndaşlara
çatdıracağıq. Bu yolla radiologiya sahəsinə Azərbaycanda baxış dəyişikliyinin
olmasını arzulayırıq. Yalnız bundan sonra göstərdiyimiz yenilikləri Azərbaycanda
tətbiq edə bilərik. Önümüzdəki iki ildə Almaniyada radiologiya və neyroradiologiya
sahəsində azərbaycanlı gənc kadrların hazırlanması və onların ölkəmizə dönüb
çalışması da var. Bu istiqamətdə artıq Azərbaycan Tibb Universiteti ilə anlaşma
memorandumu imzalamışıq. Düşünürəm ki, bu imkandan həkim rezidentlər və tələbələr
də yararlana biləcəklər.
- Siz yeniliklərdən
danışdınız. Bu, yeniliklər nədən ibarətdir?
- 2016-ci ildən etibarən hər il Bakıda Almaniyadan
olan həkim professor heyəti ilə birlikdə Alman-Azərbaycan Radioloji və
Neyroradioloji Simpoziumunu təşkil edirik. Şəxsi təşəbbüsüm ilə Azərbaycanda
qonaq olan professorlar, o cümlədən klinika direktorları tibb sahəsində elmi
araşdırmaları ilə dünyada tanınan mütəxəssislərdir. Onları Azərbaycana gətirə
bilmək mənim üçün ayrı bir qürurdur. Yeniliklərə gəlincə, ən son tədbirlərimizdə
- ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 95-ci il dönümünə həsr edilmiş
2-ci Alman-Azərbaycan Neyroradioloji Simpoziumunda və bu il keçirdiyimiz 3-cü
Alman-Azərbaycan Radioloji və Neyroradioloji Simpoziumunda artıq Azərbaycanda
açılması zəruri olan İnsult Mərkəzlərindən söhbət açdıq. Məlumat üçün bildirim
ki, Almaniyada bu cür mərkəzlər 1996-cı ildən fəaliyyət göstərir. Son elmi qənaətə
görə, əhalisi 1 milyon olan şəhərdə ən azı 2 belə mərkəz qurulmalıdır. Bu mərkəzlərdə
bütün beyin insult xəstələrinə mərkəzləşmiş tibbi xidmətlə yanaşı, kəskin vəziyyətdə
beyin damarlarının tutulması nəticəsində (işemik insult) yaranan insultda tətbiq
olunan damardaxili əməliyyatlar icra olunur. Belə əməliyyatlar nəticəsində xəstələrin
böyük qismi insultdan tam azad olur. Bu da öz növbəsində ölüm sayını azaltmaqla
bərabər, birbaşa əhalinin uzun ömürlülüyünə gətirib çıxardır. Keçirtdiyimiz
konfranslar çərçivəsində Azərbaycanda ilk dəfə olaraq belə əməliyyatları
praktiki təlimlər şəklində model üzərində azərbaycanlı həkim yoldaşlarımıza təqdim
etmişik. Eyni zamanda, bu sahədə etdiyimiz elmi yenilikləri onlarla bölüşmüşük.
- Qeyd etdiyiniz
İnsult Mərkəzlərində başqa nələrin icrası mümkün ola bilər və ya insanlar əlavə
hansı xidmətlərdən yararlana bilərlər?
- İnsultdan ölümün qarşısını almaq və eləcə də
ortalama ölüm yaşının uzanması səhiyyə sistemində çox vacib məsələdir. Azərbaycanda
belə mərkəzlərin qurulması ölkə səhiyyəsində inqilabi dəyişiklik ola bilər. Əgər
indiyə qədər Azərbaycanda beyin insultundan insanlar dünyasını dəyişirdisə,
artıq bu mərkəzlərin qurulması həmin insanları ölümdən qoruyacaq. Eyni zamanda,
bu mərkəzdə insanlarda beyin insultundan öncəki mərhələlər araşdırılıb tapılır
və müvafiq əməliyyatlarla insultun qarşısı tam alınır. Bundan başqa, belə mərkəzlərdə
beyindaxili damarların başqa patologiyaları da aşkarlanıb müalicə olunur.
Bugünkü elmi statistika bizə deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda təkcə cari ildə
beş yüz min vətəndaş beyin damarlarının patologiyasından əziyyət çəkir. Hansı
ki, bu adamların özləri diaqnozlarından xəbərsizdirlər. Onların diaqnostikası və
müalicəsi sözügedən mərkəzlərdə aparıla bilər. Xüsusilə qeyd etmək yerinə düşər
ki, alman modeli bu insult mərkəzləri arasında ən etibarlı və müasir
olanıdır.
- Tərcümeyi-halınızdan
göründüyü kimi, gənc yaşda öz sahənizdə nəinki praktiki, eyni zamanda elmi
uğurlar qazanan və ilklərə imza atan gənclərimizdənsiniz.Hazırda elmi fəaliyyətiniz
nə yerdədir?
- İndiyə qədər öyrəndiklərimin, əldə etdiyim hər
hansı uğurun arxasında elmi nəticə dayanır. Yəni, istər dini, istər elmi və
praktiki baxımdan yanaşsaq, hər bir peşə sahibi davamlı olaraq öz elmini
artırmalı, öyrənməyə, yeniliklərə daim açıq olmalıdır. Bu mənada mən də öz üzərimdə
hər zaman çalışır, özümü daha da inkişaf etdirməyə səy göstərir, elmi fəaliyyətimi
davam etdirirəm. Elmə üstünlük verərək çalışmaq, zəhmətə qatlaşmaq son nəticədə
uğurlara gətirib çıxarır. Bu ilin mənim üçün gözlənilməz və xoş xəbəri Almaniya
Neyroradiologiya Cəmiyyəti tərəfindən 2019-cu ilin oktyabr ayında Frankfurt şəhərində
keçiriləcək 2-ci alman insult məktəbinə ən gənc invaziv neyroradioloq kimi təqaüd
qazanmağımdır. Köln Universitet Klinikasından yeganə iştirakçı olmaqla yanaşı,
toplam olaraq Almaniyadan cəmi 5 nəfərə bu təqaüd verilib. Təbii ki, bu da məni
qürurlandırır. Lakin bununla kifayətlənmək olmaz. Öz uğurlarımdan geniş
danışmaq istəməsəm də, kiçicik bir nümunəni də qeyd etmək istəyirəm. Hər il mənim
dəvətimlə Almaniyanın tanınmış professor heyəti və böyük klinika rəhbərləri tam
təmənnasız olaraq Azərbaycana gəlir, burada təşkil etdiyimiz tədbirlərə
qatılır, təcrübələrini, tibbin yeniliklərini həmkarlarımızla bölüşürlər. Onlar
elm dostlarımdır və mənə də elmi onlar qazandırıblar. Yəqin ki, onların ümidlərini
doğrultmasaydım buralara qədər gəlib çıxa bilməzdim. "Bunu azərbaycanlı olaraq
birinci mən eləmişəm” və sair kimi fikirlər mərhələsini çoxdan arxada qoymuşam.
Elədiklərimizin və edəcəklərimizin bəşəriyyətə, insanlığa, Vətənimə nə faydası
var, ortaya hansı işi qoymaqla dünyaya, o cümlədən Azərbaycana, ölkə vətəndaşına
xeyrimiz dəyə bilər suallarına cavab axtaracaq mərhələdəyəm. Düşüncələrimizə
uyğun şəkildə hansısa mərhələdə hansısa işə azacıq qatqımız olursa, nə xoş
bizim halımıza.
- İndi Almaniyada
yaşayır və fəaliyyət göstərirsiniz. Əldə etdiyiniz elmi və təcrübi biliklərinizlə
nə zamansa Azərbaycana dönməyi düşünürsünüzmü?
- Həmişə mənə bu sualı verəndə Prof. Mahmut Sadinin
Atatürk haqqında xatirə yazısında dedikləri yadıma düşür. Belə ki, Atatürk onu
bir neçə tələbə ilə birgə Almaniyaya təhsil almağa göndərmək qərarını verir.
Mahmut Sadi son ana qədər gedib-getməməyinə dair tərəddüd edir. Sonuncu gün
Atatürkdən belə bir məzmunda teleqram alır: "Sizleri birer kıvılcım olarak
gönderiyorum, alevler olarak geri dönmelisiniz!”. Mahmut Sadi də cavabında
deyir: "Gel de şimdi gitme, git de orada çalışma, dön de bu ülke için
canını verme!". M.Sadi ölkəsinə döndükdən sonra Başbakanlığa – Baş nazir vəzifəsinə
qədər yüksəlir. Bu yerdə bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm. Vətənə, dövlətə
bağlılıq ailədən gəlir. Babam Cəmil Abdullayev ömrünün 55 ilini pedaqoji fəaliyyətə,
yeniyetmə və gənclərin təlim-tərbiyəsinə, təhsilinə həsr etmiş ziyalıdır. Onun
övladı olaraq əmim Şövqiyar Abdullayev Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda
müharibədə şəhid olub, döyüşlərdə göstərdiyi şücaətə görə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
kimi yüksək ada layiq görülüb. Əmimə verilmiş orden ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən babam Cəmil müəllimə şəxsəntəqdim edilib.
Atam Elcan Abdullayev peşəkar hərbçi, xüsusi-xidmət orqanı zabiti kimi Azərbaycan
dövlətinə və dövlətçiliyinə ləyaqətlə xidmət edib, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş
Komandanı, Prezident İlham Əliyev tərəfindən "İgidliyə görə” medalı ilə təltif
olunub. Digər əmilərim, bibilərim və ailə üzvlərim də müxtəlif peşə sahələrində
Azərbaycan xalqına və onun dövlətçiliyinə, vətəndaşlarımıza xidmət edirlər. Ot
kökü üstdə bitər deyib atalarımız. Düz 7 il bundan öncə məni ölkəmizdən
Almaniyaya atam Elcan Abdullayev yola salıb. O zaman atama verdiyim söz ölkəyə
lazım olan anda geri dönməyim olub. Odur ki, ehtiyac olduğu zaman, zərurət
yarandığı halda elmi və təcrübi biliklərimlə Vətənimə geri dönəcəm, vətəndaşlarımıza
xidmət edəcəm.
Rufik İSMAYILOV