Azərbaycan nəqliyyat qovşağına çevrilir
Yaxın günlərdə Azərbaycan, Rusiya və İran prezidentlərinin iştirakı
ilə Tehranda növbəti zirvə toplantısı keçiriləcək. Bu formatda ilk belə görüş
ötən il Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakıda keçirilib.
Tehranda keçirilməsi planlaşdırılan zirvə toplantısını Bakıda keçirilən görüşün
məntiqi davamı hesab etmək olar. Azərbaycan təşəbbüsü ilə üçtərəfli formatda
keçirilən görüşlərin nəticələri artıq özünü göstərməkdədir. Qeyd edək ki,
Azərbaycan, Rusiya və İran birgə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsinin
reallaşdırır. Bu isə növbəti dəfə Azərbaycanın nəqliyyat qovşağına çevrilməsi
ilə yanaşı, regionda siyasi, iqtisadi nüfuzunun artmasına gətirib çıxarır. Görəsən,
ikinci dəfə keçiriləcək Azərbaycan-Rusiya-İran zirvə toplantısında bu dəfə
hansı məsələlər müzakirə ediləcək?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı, politoloq Elman Nəsirov bildirdi ki,
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Astanada İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının elm
və texnologiya üzrə keçirilən I sammiti çərçivəsində İran prezidenti Həsən
Ruhani ilə görüşü zamanı belə bir razılıq əldə edilib: "Həsən Ruhani
azərbaycanlı həmkarını İrana dəvət etdi və bu ölkədə üçtərəfli formatda, yəni
İran, Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin iştirakı ilə görüş keçiriləcək. Bu,
sayca ikinci görüş olacaq. Belə bir formatda birinci görüş keçən il
Azərbaycanın paytaxtında keçirilmişdir. Hesab edirəm ki, üçtərəfli formatda
Azərbaycan-İran-Rusiya əlaqələrinin inkişafı üçün çox gözəl platforma
formalaşıb. Əvvəla, onu qeyd edim ki, ölkə prezidenti İlham Əliyevin xarici
siyasətinin prioritet istiqaməti ikitərəfli münasibətlər formatıdır. Çünki
ikitərəfli münasibətlər yüksək səviyyədə olanda nəticə etibarı ilə çoxtərəfli
və eyni zamanda üçtərəfli münasibətlərin formalaşması və inkişafı üçün çox
münbit bir şərait yaranır. Bu nöqteyi-nəzərdən Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə,
Azərbaycan-Türkiyə-İran, Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan formatları var və
həmçinin Azərbaycan-Rusiya-İran format bu gün fəaliyyət göstərir. Məlum olduğu
kimi, üçtərəfli format kifayət qədər uğurlu formatdır, işləkdir. Hesab edirəm
ki, ilk belə görüş Azərbaycan paytaxtında oldu, indi Tehranda olacaq. Məsələyə
məntiqlə yanaşdıqda istisna deyildir ki, sayca üçüncü belə bir görüş artıq
Rusiya paytaxtında reallaşdırıla bilər”.
E.Nəsirov Tehranda baş tutacaq zirvə toplantısında gündəmdə olacaq
məsələlərə toxunaraq qeyd etdi ki, Azərbaycan-İran-Rusiya dövlətləri arasında
nəqliyyat sahəsinin inkişafı üçün çox müsbət proseslər getməkdədir: "Xüsusilə,
Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizini qeyd etmək istərdim. Yəni, artıq Hindistandan
daşınan yüklər Pakistana, oradan İrana və daha sonra Azərbaycana göndərilir.
Azərbaycandan isə Rusiya və buradan isə Avropaya daşınır. Çindən daşınan yüklər
Azərbaycandan keçməklə ən qısa yol ilə Avropaya çatdırılacaq. Haradasa, 45
günlük bir yol 2 həftəyə qədər azalacaq. Bu gün Azərbaycan, sözün həqiqi
mənasında nəqliyyat qovşağına çevrilir. Artıq bu, bizim üçün yeni qazanc
mənbəyidir. Azərbaycan təkcə neftdən və qazdan deyil, eyni zamanda nəqliyyat
daşımalarından da böyük vəsaitlər əldə edəcəkdir. Həmçinin vurğulayım ki, bu il
ərzində Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu da işə salınacaq.Beləliklə, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin reallaşdırılması
istiqamətində Azərbaycan, Rusiya və İran artıq konkret işlər görürlər. Bu
istiqamətdə addımlar atıblar və artıq nəticələr də var. Tehranda baş tutacaq
zirvə toplantısında Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin reallaşdırılması
istiqamətində görüləcək işlərin bundan sonrakı davamı, eyni zamanda ikitərəfli
iqtisadi əlaqələrin daha da genişləndirilməsi, Xəzərin statusu ilə bağlı ortaq
məxrəcə gəlinməsi, regionda təhlükəsizlik, beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizə
kimi məsələlər xüsusi diqqətdə saxlanılacaq”.
Politoloq Arzu Nağıyev bildirdi ki,
Azərbaycan-Rusiya-İran formatında üçtərəfli görüşlərin keçirilməsi mühüm
əhəmiyyət kəsb edir: "Üç ölkənin təmsil olunduğu bu format çox mühüm
platformadır. Rusiya bizim strateji tərəfdaşımızdır. Bu ölkə ilə qonşuluq
çərçivəsində ikitərəfli münasibətlərimiz mövcuddur. Eyni zamanda İranda
azərbaycanlıların böyük çoxluğu yaşayır və mütəmadi olaraq bu dövlətlə
Azərbaycanın əlaqələri var və bu gələcəkdə də davam edəcək. Son dövrlər
Azərbaycanın hər iki dövlətlə siyasi, iqtisadi sahədə, hətta hərbi məsələlərdə
əlaqələri mövcuddur. Onu qeyd edim ki, hər üç dövlətin prezidentlərinin
iştirakı ilə ötən il Bakıda keçirilən görüşdən sonra Rəşt dəmiryolunun
çəkilişi, körpünün salınması və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin yaradılması
məsələsi gündəmə gəldi. Məhz Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi Azərbaycan, Rusiya
və İran üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir”.
A.Nağıyev əlavə etdi ki, Xəzərin statusu ilə bağlı hələ ki
Azərbaycan, Rusiya və İran arasında sona qədər razılıq əldə olunmayıb:
"Fikrimcə, Tehranda keçiriləcək görüşdə bu istiqamətdə də ciddi addımlar atıla
bilər. Bütün bu məsələləri nəzərə alaraq deyə bilərik ki, belə bir müstəvidə
görüşlərin keçirilməsi region üçün çox mühüm amildir. Onu qeyd edim ki,
təcrübədən göründüyü kimi, Azərbaycan ölkələr arasında təzadlı məqamlarda
vasitəçilik rolunu da oynaya bilər”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ