ABŞ-Rusiya gərginliyi Cənubi Qafqaza təsirsiz ötüşməyəcək
ABŞ-da baş tutan son prezident seçkilərindən sonra Amerika-Rusiya
yaxınlaşması müşahidə edildi. Hətta prezident Tramp ABŞ-Rusiya əlaqələrinin
yaxşılaşması ilə bağlı addımların atılacağını bəyan etdi. Rusiya prezidenti
Putinlə Ağ Ev rəhbəri Trampın son görüşü də iki ölkə arasındakı soyuq
münasibətlərin "istiləşməsi” görüntüsünü yaratdı. Bu günlərdə isə ABŞ Senatı
Rusiya, İran və Şimali Koreyaya qarşı sanksiyalar haqqında qanun qəbul etdi. Səsvermənin
nəticələri onu göstərir ki, prezident sənədi imzalamaqdan imtina edəcəyi
təqdirdə, Palata ölkə başçısının vetosunu qüvvədən salmaq iqtidarında olacaq.
Qəbul edilə biləcək yeni sanksiyalar 2014-cü ildən bu vaxtadək Rusiyaya
qarşı tətbiq edilən sanksiyalar paketindən daha miqyaslı ola bilər.
Qeyd edək ki, qanun layihəsində yer alan bəndlərdən biri sanksiyaları
yumşaltmazdan və ya ləğv etməzdən əvvəl prezidentə bu cür qərarları qabaqcadan
konqresmenlərlə razılaşdırmağı məcbur edir.
ABŞ Senatının sanksiyalar sənədini qəbul etməsindən çox keçməmiş
Rusiya tərəfi buna reaksiya verərək, tezliklə adekvat addımlar atacağını bəyan
edib. Göründüyü kimi, dünyanın iki güclü dövlətinin bir-birinə qarşı "soyuq
müharibə”si davam etməkdədir. Bəs, ABŞ-la Rusiya arasında baş verənlər Cənubi
Qafqaz regionuna necə təsir edəcək?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında politoloq Elçin Mirzəbəyli bildirdi ki, son sanksiyalarda bizim
regiona təsir edəcək bir məqam xüsusi olaraq yer alıb: "Bu da Rusiyanın enerji
şirkətlərinə tətbiq olunan sanksiyalarla bağlı göstəricinin aşağı həddinin
qaldırılmasıdır. Belə ki, Rusiyanın enerji sektorunda olan bütün şirkətlərə
ümumi sanksiya tətbiq edilirdi, onların investisiya qoyma həddi göstərilmirdi
və bu da bütün şirkətlərə aid olurdu. Lakin bu dəfəki sanksiya dəyişikliyində
investisiya həddi 33 faiz göstərilib. Bu da faktiki olaraq, "Şahdəniz”
layihəsinə toxunulmayacağını ortaya qoyur. Əslində bu, Rusiyanın bir sıra
şirkətlərinin həyata keçirdiyi layihələrə dəstək kimi qəbul olunmalıdır. Digər
sahələrdəki sanksiyalara gəldikdə isə, bu artıq Rusiyanın özünə aid olacaq. Burada
hər hansı formada Azərbaycana aidiyyatdan söhbət getmir. Bildiyiniz kimi, ABŞ
bu addımı ilə Rusiya və İrana sanksiyalar tətbiq edir ki, Azərbaycanda hər iki
dövlətin yaxın qonşusudur. Belə olduğu təqdirdə, təbii ki, bu prosesdə
sərhədyanı ticarətin çəkisi artacaq. Bu baxımdan hər iki ölkənin Azərbaycana
ehtiyacı olacaq. Əgər Rusiya aqressiv siyasət sərgiləyəcəksə, qənaətimə görə,
bu da müəyyən qədər regiona təsir göstərə bilər. Amma prinsip etibarı ilə
Rusiya və İrana tətbiq olunan sanksiyaların nəticədə Azərbaycana hər hansı
təsir göstərəcəyini düşünmürəm. Lakin bu iki güc arasında baş verənlər sadə və
qısa müddətli bir mübarizə deyil, xeyli davam edəcək bir savaşdır. Biz bunun
kifayət qədər vaxt aparacağının şahidi olacağıq”.
Politoloqun fikrincə, ABŞ-ın tətbiq etdiyi sanksiyaların Ermənistana
birbaşa təsiri olacaq: "Çünki Ermənistan Rusiyanın hərbi-siyasi müttəfiqidir və
həm Gömrük İttifaqının, həm də Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvüdür.
Sanksiyalar eyni zamanda, dolayısı ilə bu qurumlara da təsir edir. Bu
qurumların adı çəkiləndə, ən böyük potensialına görə Rusiya başa düşülür.
Gürcüstana isə hər hansı bir təsiri olmayacaq. Çünki Gürcüstanda ciddi şəkildə
Rusiya kapitalı yoxdur. Əslində bu sanksiyalar Gürcüstanın "Qazprom” və digər
rus şirkətləri ilə manipulyasiyalarına son qoyacaq. Çünki bu sanksiyalar ilk
növbədə "Qazprom”a tətbiq olunub. Ona görə də Gürcüstan ikili oynamaqdan yəqin
ki, əl çəkəcək”.
E.Mirzəbəyli əlavə etdi ki, bir müddət əvvələ qədər ABŞ-la Rusiya
arasındakı istiləşməni yaxınlaşma kimi yox, tərəflər arasında sadəcə taym-aut
kimi qəbul etmək lazımdır: "Rusiyaya lazım idi ki, devalvasiyadan sonrakı
prosesdə müəyyən qədər rublun tənzimlənməsinə nail olsun və iqtisadi
problemlərini həll eləsin. Bu dövr ərzində ABŞ da yeni strategiyasını nəzərdən
keçirirdi və bu aspektdən də tərəflər taym-aut götürmüşdülər. Amma strateji
maraqların tələb etdiyi sahədə hər hansı uzlaşmadan söhbət gedə bilməz. Qlobal
anlamda hər iki dövlət BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvləridir və dünyada baş
verən problemlərin həlli üçün bir masa arxasında oturmalıdırlar, razılığa
gəlməlidirlər. Lakin geosiyasi maraqlar kəsişir və hər iki dövlət bu maraqlar
uğrunda hər hansı güzəştə getmir”.
Politoloq Arzu Nağıyev bildirdi ki,
super güclərin bir-biri ilə diplomatik münasibətlərinin kəskinləşməsi dolayı
yolla ətraf qonşulara da təsirsiz ötüşmür: "Yəni, son dövrlər digər sahələrlə
yanaşı neft sənayesinə tətbiq edilən sanksiyalardan hiss olunurdu ki, gərginlik
yaranacaq. Rusiyanın neft müqaviləsi çərçivəsində Azərbaycanda şirkətləri
fəaliyyət göstərir. Lakin sanksiyalarda müəyyən olunmuş həddə həmin şirkətlər
düşmədi. Söhbət təbii ki, "Lukoyl” şirkətindən gedir. Ümumi prosesləri
götürəndə, hansısa dövlətlərin Azərbaycanla qarşılıqlı münasibətləri var. Əgər
bu gün ABŞ Rusiyanın hərbi istehsal qurumlarına və ya digər sahələrinə
sanksiyalar tətbiq edirsə, bu birbaşa həmin məhsulun qiymətinin qalxmasına və
digər problemlərə gətirib çıxara bilər. Bu da sanksiyaya məruz qalmış ölkə ilə
Azərbaycanın və digər dövlətlərin münasibətlərinə təsir edir”.
A.Nağıyev qeyd etdi ki, Tramp ABŞ-da seçkiqabağı platformasında
xaricdə hansısa problemlərin həlli ilə bağlı məsələləri ortaya qoymuşdu: "Prezident
seçiləndən sonra ABŞ-ın Nümayəndələr Palatası ilə Prezident Administrasiyası
arasında müəyyən gərginliklər yaşandı. ABŞ dövləti konstitusiya və müəyyən
qurumlar vasitəsilə idarə olunur, burada hüquq prinsipləri əsas tutulur.
Putinlə Tramp arasında keçirilən son görüşdən sonra elə bilirdilər ki, hansısa
yumşalmalar ola bilər. Lakin əksinə olaraq, sanksiyalar daha da sərtləşdi. Onu
demək istəyirəm ki, bu tək Trampdan asılı məsələ deyil”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ