Zelenskinin 100 günü
Bu gün Ukrayna xalqı müstəqilliyinin ildönümünü qeyd edir. Bu dəfə bu
əlamətdar gün başqa bir günlə - prezident Vladimir Zelenskinin prezidentliyinin
100-cü günü ilə üst-üstə düşür. Şübhəsiz ki, heç bir siyasi təcrübəsi olmayan
şəxsin prezident seçilməsi Ukrayna cəmiyyətinin indiyə qədər hakimiyyətdə olan
siyasətçilərin fəaliyyətinə verdiyi qiymətin nəticəsi idi. İndi Zelenskidən
illər uzunu həm daxili, həm də xarici siyasətdə yığılıb qalan problemlərin
həlli gözlənilir.
Prezidentliyinin ilk günündən güclü müqavimətlə rastlaşan
Zelenski onların öhdəsindən gəlmək üçün bir sıra gedişlər etdi. Ukraynanın ilk
prezidenti Leonid Kravçuk "ObozTV”yə müsahibəsində bildirir ki, "məhz bu amil
onu özündən əvvəlkilərdən fərqləndirən əsas cəhətdir. Zelenski özünün
parlamenti, hökuməti, güc strukturları olmadan işə başladı. Və belə "yoxlar”
çoxdur. Sayca altıncı prezident yeganə dövlət başçısı idi ki, köhnə hakimiyyət
nəinki ona kömək etmədi, əksinə ona çətinliklər yaratdı”. Kravçuk əlavə edir
ki, "ukraynalılar Zelenskiyə hakimiyyət bəxş etdilər, köhnə sistem isə ona
səlahiyyət vermədi. Belə bir halı müstəqillik illərindən bəri xatırlamıram”.
Ali Rada isə ilk gündən prezidentin təqdim etdiyi bir qanun layihəsini belə, qəbul
etmədi. Zelenski hətta müdafiə, xarici işlər, təhlükəsizlik, baş prokuroru
dəyişə bilmədi. Parlamentin növbədənkənar iclasını keçirmək cəhdi də alınmadı.
Səbəb də o idi ki, parlamentdə çoxluq "Poroşenkonun bloku” və Yasenyukun "Xalq
Cəbhəsi” blokunun nümayəndələrinin əlində cəmləşmişdi. Prezident seçkilərini
uduzan əvvəlki hakimiyyət növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi
barədə qərarla üzləşdi. İnauqurasiya çıxışı zamanı bu barədə niyyətinin açıqlasa
da, Poroşenko-Yasenyuk cütlüyü bu təşəbbüsü qanunsuz saydılar. Lakin Konstitusiya
Məhkəməsi onların əleyhinə qərar qəbul etdi. Nəticədə seçkilər iyulun 21-də
keçirildi və cəmiyyət Zelenskinin yanında olduğunu bir daha nümayiş etdirdi.
Onun "Xalqın qulluqçusu” Partiyası səslərin böyük əksəriyyətini əldə etdi.
Rusiya mediası isə indi də dönmədən iddia edir ki, hakimiyyətin bir
əldə cəmlənməsi Ukraynada mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Onların
qənaətincə, Zelenskinin siyasi təcrübəsinin olmaması problemlərə yol açması və yeni
Maydana gətirib çıxarması təhlükəsi var. Bir qrup isə hesab edir ki,
hakimiyyətin bir əldə cəmlənməsi əksinə, islahatları aparmağa imkan verəcək.
Bütün bunlara start isə avqustun 29-da veriləcək. Məhz həmin tarixdə yeni Rada
and içəcək, həmin gün yeni qanun layihələri üzərində də işlərə başlanılacaq. "Lazım
gələcəksə, gecə də yatmayacağıq. Vaxt azdır”, - deyə Zelenski bildirib.
Mənbənin sözlərinə görə, Zelenskinin komandası ilk addımı yeni hökumətin
üzvləri, dövlət strukturlarında dəyişikliklərlə bağlı olacaq. Sentyabrda isə
iqtisadi sahələri əhatə edəcək qanun layihələri üzərində işlərə başlanılacaq.
Yeni prezidentin 100 gününə qiymət verən siyasi texnoloq Mixail
Podolyuk yazır ki, "hələ ki, hər şey o qədər də optimist görünmür. Lakin
ümidlər var. Zelenski komandasına strategiya həm daxili, həm də xarici
siyasətdə gərəkdir. Birinci məsələdə diqqət iqtisadi problemlərin həllinə,
ikincidə isə Donbasda müharibənin başa çatmasına yönəlib. Birinin həlli də digərindən
asılıdır. Bu səbəbdən də daxili və xarici problemləri kompleks halda həll etmək
gərəkdir.
Ukraynalı ekspertlərin qənaətincə, vəziyyəti mürəkkəbləşdirən hal
odur ki, Qərbdə Rusiya ilə münasibətləri tamam başqa cür qururlar. Əgər Fransa
və ABŞ Rusiyanın "Böyük səkkizliy”ə qayıtması ideyasını dəstəkləyirlərsə,
Almaniya və Böyük Britaniya bunun əksinə çıxış edir. Zelenskinin son
açıqlamaları da onu göstərir ki, onun mövqeyi Poroşenkonun mövqeyindən
fərqlənmir - işğal olunan Krımın qaytarılması, Donbasda döyüş əməliyyatlarının
dayandırılması, əsir götürülən 100 siyasi məhbus və Kremlin saxladığı Ukrayna
dənizçilərinin azadlığa buraxılması. Prezident əlavə edib ki, "bunlar yerinə
yetirilərsə, onda Rusiya yenidən yüksək diplomatiya gündəmində təmsil oluna
bilər”. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, Zelenski iki mərkəzin arasında
mürəkkəb bir durumda qala bilər. Bəzi politoloqlar bildirir ki, Kiyev manevr
etməsə də təzyiq altında qala bilər. Siyasi ekspert Yuri Lukanov bloqunda yazır
ki, Makron və Putinin görüşü və ardınca da səsləndirdikləri bəyanat onu deməyə
əsas verir ki, Rusiyanın şərtləri və Ukraynanın maraqları hesabına yeni sülh
müqaviləsinə hazırlıq gedir. Zelenskinin şərhləri də sübut edir ki, yeni
komanda belə bir ssenarini qəbul etməyə hazır deyil. Elə Ukraynada keçirilən
sorğular da onu deməyə əsas verir ki, əhalinin böyük bir qismi bu ssenari ilə
razı deyil. Əhalinin 80 faizi Ukraynanı müvəqqəti işğal olunmuş ərazi, Rusiyanı
işğalçı dövlət hesab edir. Eləcə də, Minsk razılaşmalarının separatçı
qurumların tanınmasına gətirib çıxaran bəndlərinin reallaşması qəbuledilməzdir.
Maraqlıdır ki, bununla yanaşı, əhali Donbasda müharibənin başa çatmasını da
istəyir. Bəziləri isə hesab edir ki, Zelenski siyasətçi kimi hərəkət etmir və
bu səbəbdən də gözlənilməz addımlar atır. Misal kimi də, onun rusiyalı
həmkarına çoxsaylı zənglərini göstərirlər. Başqa bir misal – əvvəlki prezidentin
dövründə ənənə şəklini alan və müstəqillik günü keçirilən hərbi paradı ləğv
edib, əvəzində dinc nümayiş keçirmək qərarına gəlib. Elə yeni hökumətin
tərkibinin elan ediləndə də ondan gözlənilməz addımlar və təyinatlar
gözləyirlər. Bütün bunlarla yanaşı, cəmiyyət yeni hökumətlə bağlı gözləntiləri
optimistdir.
Öz növbəsində "The National Interest” jurnalında müəlif Eli Kaul
Zelenskinin korrupsiyanın öhdəsindən necə gələcəyindən yazır. Müəllifin
fikrincə, Zelenskinin seçkini udmasında ölkənin şərqindəki münaqişədən başqa
Ukraynanın siyasi sistemində kök salmış korrupsiyayla mübarizə vədləri də böyük
rol oynayıb. Əvvəlki prezidentP,Poroşenkomünaqişəni dayandırmağı
vəd edərək seçildi və o vaxtdan münaqişə dondurulub. Ancaq Ukraynanın münaqişə
getməyən yerlərində iqtisadi problemlərin həllində elə bir irəliləyiş görünmür.
2018-ci ildə Ukrayna hökumət 540 milyard qrivna vergi gəliri əldə edib, di gəl,
infrastruktura, təhsilə, səhiyyəyə, cəmiyyətə fayda verən digər sahələrin
yaxşılaşdırılmasına xərcləmələr həyat səviyyəsini arzulanan dərəcəyə
çatdırmayıb. Korrupsiyayla mübarizə üzrə ayrıca hökumət qurumu yaradılsa da,
hökumətin aşağı eşelonlarında çalışanlar korrupsiyanın öncəki onillik
səviyyəsinə oxşar qaldığını görürlər. Gənc ukraynalılar üçünsə ən vacib
problemlərdən biri sabit işlə təminatdır. "Prezident seçkisinin nəticəsi, çox
güman, ona görə böyük təəssürat yaratdı ki, siyasi autsayder də legitim şans
əldə etdi. Ancaq hakimiyyətə gəlişindən həftələr keçməsinə baxmayaraq,
oliqarxlara bağlılıq və korrupsiyanın qalması bu dəfə işlərin başqa cür
gedəcəyi ideyasına kölgə salıb. Yeni administrasiya gərəkənləri
gerçəkləşdirməyib. Bu ssenari yalnız o halda mümkün olardı ki, Zelenskinin "Xalqın
qulluqçusu” Partiyası Radaya nəzarət etsin. Kədərli olsa da, korrupsiyanın
şirnikləndirici səviyyədə qalacağı ehtimalı güclüdür və yeni "siyasi
autsayderlər”in sələflərinin korrupsiya təcrübəsini təkrarlaması yalnız zaman
məsələsinə çevrilə bilər”, – deyə müəllif yazır.
Azər NURİYEV