Bakı 16°C
Özbəkistan və Qırğızıstan Çin bazarına yeni yol axtarır
Qırğızıstan və Özbəkistan Çinə yüklərin çatdırılması üzrə yeni
nəqliyyat dəhlizi açıblar - Daşkənd-Oş-Qaşqar. Bu, üç ölkəni birləşdirəcək ən
qısa yoldur. İndi də növbədə Çin - Qırğızıstan - Özbəkistan dəmir yolu
magistralının inşasıdır. Ekspertlərin qənaətincə, nəqliyyat dəhlizi üç ölkə
arasında münasibətlərin inkişaf etdirilməsi üçün vacibdir. Bu, ən əsası
Avrasiya İqtisadi İttifaqında özünü diskomfort halda hiss edən, eləcə də Astana
ilə böhran yaşayan, Daşkəndlə münasibətlərində problemləri olan Bişkek üçün
mühüm rol oynaya bilər. Ötən gün artıq doqquz karvandan ibarət böyük həcmdə yük
maşınları Daşkənd-Əndican-Oş-İreştam-Kaşkar marşrutu ilə hərəkət ediblər.
Marşrutun uzunluğu 900 km-dir. Pilot layihəyə üç ölkənin nəqliyyat
nazirliklərinin nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən toplantıda qərar
verilib. Məlumat üçün bildirək ki, avtoyürüş barədə razılıq Qırğızıstan
prezidenti Almazbek Atambayevin Daşkəndə oktyabrın 5-6-da baş tutan səfəri
zamanı əldə olunub. Bu səfər çərçivəsində avtomobil məlumatı barədə bəyannamə
imzalanıb. Buna müvafiq olaraq Özbəkistandan Çinə birbaşa yüklərin tranzitini
həyata keçirmək qərara alınıb. "Biz Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu
barədə danışdıq. Buna qədər isə qırğız həmkarım Atambayevlə Oş-Əndican-Kaşkar
avtomobil yolunun inşası barədə razılıq əldə etmişdik. Bu, Çinə ən qısa yol
olacaq. Hazırda biz öz məhsullarımızı Çinə daşımaq üçün digər bir uzun yoldan
istifadə edirik. Siyasi iradə var”, - deyə o zaman Özbəkistan prezidenti Şavkat
Mirzoyeyev bildirmişdi.
"Özbəkistan-Qırğızıstan və Çin arasında nəqliyyat dəhlizləri sistemi
ötən əsrin 90-cı illərindən inkişaf edir. Avtomobil marşrutlarına paralel
olaraq dəmir yolu variantı da nəzərdən keçirilir.
Daşkənd-Əndican-Oş-İrkeştam-Kaşqar - ən məşhur marşrutlardan biridir. Bu
marşrut Böyük İpək yolunun mövcudluğu dövrlərində fəaliyyət göstərib”, - deyə
mərkəzi qərargahı Daşkənddə yerləşən
"Mərkəzi Asiya” analitik qrupunun rəhbəri Vladimir Paramanov bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu marşrut köklü şəkildə modernləşməyə ehtiyac duyur.
Əlverişli iqlim şəraitində və sərhəd-buraxılış məntəqələrində növbələrin və
bütün marşrut yolu tıxacların olmaması və orta 50-60 km-saatda hərəkət sürəti
karvanın yolunu iki sutkaya qədər azaldır. Lakin problem ondadır ki, bu marşrut
bir qədər pis adla tanınır - yol örtüyü və çoxsaylı yol qəzaları bu marşrutda
qeydə alınır. Yeni yolun inşası layihəsi çoxdan işlənib hazırlanıb və 40 mln.
dollar məbləğində qiymətləndirilib. Lakin nə Daşkəndin, nə də Bişkekin bu qədər
vəsaiti yoxudur. Paramanovun qənaətincə, yol çox böyük ehtimalla Çinin vəsaiti
hesabına inşa ediləcək. Layihənin reallaşması nəinki adları çəkilən üç dövlətin
münasibətlərini yaxşılaşdıra, eləcə də, Qırğızıstan və Özbəkistanın timsalında
Avrasiya İqtisadi İttifaqına alternativ yarada bilər. "Mərkəzi Asiya dövlətləri
Çinə özlərinin xammal ehtiyatlarından savayı, heç nə təqdim edə bilmirlər.
Regionda xammalın təkrarən emalı həcminin artırılması və nəqliyyat
infrastrukturunun genişləndirilməsi və Çinə daşınmalar, şübhəsiz ki, artacaq.
Və söhbət tək xammaldan getmir. Qırğızıstan, məsələn, artıq Çinə toxuculuq
məhsullarını ixrac edir. Analoji addımı Özbəkistan da ata bilər. Bu dövlətləri
daha çox Çinin ərzaq bazarı cəlb edir. Geriyə dönüşdə Çin maşınları və
avadanlıqları gətirilə bilər”, - deyə ekspert bildirib.
Qırğızıstanda hesab edirlər ki, Özbəkistan ərazisindən yeni nəqliyyat
marşrutu ilə Qazaxıstanla sərhədə ilişib qalmış yükləri daşımaq mümkündür.
Almazbek Atambayev bu günlərdə bəyan edib ki, hökumət tez bir zamanda tez xarab
olan kənd təsərrüfatı məhsullarının istehlakı ilə bağlı alternativ bazarlar
axtarışında olmalı və bu məsələ həlini tapmalıdır. O, bunun üçün 32 milyonluq
özbək və bir milyard yarımlıq Çin bazarlarının olduğunu dilə gətirib. Qırğız
eksperti, ölkənin Ticarət-Sənaye Palatasının rəhbəri Qubad Rahimov prezidentin
çıxışı ilə bağlı bildirib ki, ölkə özünün zəif iqtisadiyyatı ilə qısa zamanda
başqa bazarlar əldə edə bilməz. "Çox təəssüf ki, Çin bizdə "one way”, yəni
ixrac məhsullarının bazarı kimi qəbul edilib. Ölkədən Çinə məhsul ixracı çox az
həcmdədir - təqribən 30 milyon dollar. O ki qaldı Özbəkistana son 25 ildə
münasibətlər birmənalı olmayıb. Özbəkistanın yeni prezidenti Şavkat
Mirzoyeyevin "açıq qapı” siyasətini elan etməsi o demək deyil ki, günü sabah
qırğız malları özbək bazarına girəcək. Hər iki ölkənin iqtisadiyyatları
oxşardır aqrar məhsullar ixrac edirlər. Bu səbəbdən də onlar bir-birilərinə
nəsə ixrac edə bilməzlər”, - deyə Rahimov bildirib.
V.Paramanov isə nəqliyyat dəhlizlərinin perspektivinə bir qədər
fərqli prizmadan yanaşır. Onun sözlərinə görə, böyük məsafədə ticarət
əlaqələrinin magistral istiqamətlərinin inkişafında avtomobil deyil, dəmiryolu
mühüm rol oynaya bilər. "Çin - Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolunun inşası
Rusiyanı və Aİİ-nin digər üzv dövlətlərini də maraqlandıra bilər”, - deyə ekspert
bildirib. Onun qənaətincə, Rusiya, Mərkəzi Asiya və Çin arasında münasibətlərin
genişləndirilməsi üçün bütün aspektlər nəzərdən keçirilməlidir. "Çin öz
maraqlarından çıxış edərək layihə və təşəbbüslərini irəli sürür. Lakin onun bu
planda fəaliyyəti şəffaf deyil və son məqsədinin nədən ibarət olduğu Rusiya və
Mərkəzi Asiya ölkələri üçün aydın deyil. Moskva da Mərkəzi Asiya ölkələri ilə
bu məsələdə intellektual planda nəsə həyata keçirmir”, - deyə ekspert
fikirlərinin yekunlaşdırıb.
Azər NURİYEV
