“Yay mövsümündə bütün sərhədlər açıq olmayacaq”

ATAA Ekspertlər Şurasının sədri Göydəniz Qəhrəmanov: Bilet alıb səfərə gedə bilməyən turistlərlə turizm və hava yolları şirkətləri arasında anlayış olmalıdır

COVİD-19 infeksiyasının yaratdığı problemlər bütün dünyada, o cümlədən ölkəmizdə də turizm sahəsində çoxlu itkilərə səbəb olub. Hava yolu, turizm şirkətlərinin fəaliyyəti dayanıb. Azərbaycan Turizm Agentlikləri Assosiasiyasının (ATAA) təşəbbüsü ilə Azərbaycan Hava Yolları və ölkəmizdə təmsil olunan beynəlxalq hava yolları şirkətlərinin nümayəndələri arasında "Pandemiya dövründən sonra aviadaşıyıcıların yeni fəaliyyət planları və uçuşların bərpası" mövzusunda keçirilmiş onlayn müzakirələr də məhz bu problemə həsr olunub.
Turizm şirkətləri və turoperatorlar üçün beynəlxalq uçuşların tezliklə bərpa edilməsinin vacib məsələ olması, problemin həllinin pandemiyanın aradan qaldırılması və ölkələrin öz sərhədlərini uçuşlar üçün açıq elan etməsindən asılı olduğu və s. diqqətə çatdırılıb. Bu maneələr aradan qaldırılmayana qədər beynəlxalq uçuşların dəqiq nə vaxt bərpa olunacağını proqnozlaşdırılmağın çətinliyi qeyd edilib. Müzakirələrdə, eyni zamanda pandemiyadan öncə alınan biletlərin geri qaytarılması, sərnişinlərin təhlükəsizliyi, uçuşlar üçün prioritet istiqamətlər, aviaşirkətlər tərəfindən qiymət siyasətində edilə biləcək dəyişikliklər və digər mövzular ətrafında da fikir mübadiləsi aparılıb.
Azərbaycan Turizm Agentlikləri Assosiasiyası Ekspertlər Şurasının sədri Göydəniz Qəhrəmanov "Kaspi”yə müsahibəsində onlayn müzakirələrin turizm sahəsində ümumi vəziyyət, turizm şirkətlərinin gələcək planlarını qurmaq istiqamətində addımlarını müəyyənləşdirmək və s. istiqamətdə faydalı olduğunu bildirdi.

- Hazırda insanların böyük bir qismi hava yollarının açılmasını səbirsizliklə gözləyir. Beynəlxalq uçuşlar nə zaman bərpa olunacaq?

- Məsələyə dövlətlərin fərqli yanaşması var. Məsələn, Gürcüstan gələn aydan sərhədləri açacaq və turistləri qəbul edən ilk ölkə olacaq. Avropa dövlətləri deyirlər ki, yay mövsümündə bütün ölkələrin sərhədlərinin açılması gözlənilmir. Yəni, bəzi ölkələr sərhədlərini açacaq, bəzisi yox. Bu elə bir prosesdir ki, bütün dövlətlər bir-birindən asılıdır. Hətta biz desək ki harasa uçmağa hazırıq, o demək deyil ki, biz rahat uça biləcəyik. Digər tərəf də hazır olmalıdır ki, turistləri qəbul etsin. Proses addım-addım başlayacaq və bir neçə ay çəkəcək. Yay mövsümünə gəlincə, bütün sərhədlər açıq olmayacaq.
- Beynəlxalq aviauçuşların dayanması turizm şirkətləri üçün hansı problemləri yaradıb?

- Azərbaycanda turizm şirkətlərinin işi tam dayanıb. Heç bir şirkət işə çıxmır. Hətta şirkətlər deyirlər ki, əgər karantin bitsə, amma sərhədlər açılmasa və uçuşlar olmasa, bizim işimiz yenə də olmayacaq. Turistlər gəlmir, yerli insanlar xaricə getmir və uçuşlar baş tutmur. İndi hansısa şirkətlər hazırlıq işləri görürlər ki, pandemiya bitəndən və sərhədlər açılandan sonra daha hazırlıqlı olsunlar.

- İnsanları daha çıx narahat edən məsələlərdən biri pandemiyadan öncə alınan biletlərin taleyi ilə bağlıdır. Biletlərin geri qaytarılması, uçuşlar üçün prioritet istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində Assosiasiya hansı işləri görür?

- Biz problem baş verdiyi gündən həm hava yolları, həm turizm şirkətləri, həm də ayrı-ayrı turistlər və dövlət orqanları ilə görüşlər keçirir, təkliflər veririk. Problem yaranandan – martın 10-dan etibarən hava yolları ilkin mərhələdə biletlərin qaytarılmasına icazə verirdi, turizm şirkətləri də qaytarırdı. Kim həmin müddətdə vaxtında biletlər üçün müraciət etdisə, onlar biletləri qaytardılar. Ancaq hava yolları gördü ki, böyük bir kütlə biletləri qaytarmağa başlayıb və maliyyə cəhətdən onların üzərinə böyük yük düşməyə başladı. Satışlar olanda, hava yolları digər satışların pullarından biletlərin pullarını qaytarırdı. Amma satışlar dayanıb, turistlər də pullarını geri istəyirlər. Bu, hava yollarını böyük bir risk altına saldı. Onlar da biletlərin pullarını qaytarma prosesini dondurdular. Hava yolları biletləri bir il ərzində cəriməsiz dəyişdirməyə icazə verir və ya alınan biletin məbləğinə vauçer təklif edir. Vauçer pulu əvəz edən bir sənəd kimi təklif olunur. Yəni müştəri gələcəkdə hansısa bir istiqamətə özünə, qohumlarına və ya dostlarına bilet əldə bilər. Digər bir təklif iş başlayan gündən 60 gün sonra məbləği müştəriyə nağd olaraq geri qaytarmaqla bağlıdır. Amma bu prosesin nə qədər çəkəcəyini bilmək olmaz. Çünki biz bilmirik ki, uçuşlar nə vaxt başlayacaq. Əsas məsələ dünyada pandemiyanın aradan qaldırılması və ölkələrin öz sərhədlərini uçuşlar üçün açıq elan etməsindən asılıdır.

- Yeri gəlmişkən, turizm şirkətləri bu mövzuda müştərilərlə dil tapa bilməmələrindən şikayətlənirlər. Müştərilər onları polisə, məhkəməyə verməklə hədələyirlər. Turizm şirkətləri də vəziyyətdən çıxış yolu kimi hökumətə müraciəti görürlər. Bu istiqamətdə hazırda hansı addımlar atılır?

- Bu, fors-major vəziyyətdir. İnanmıram ki, hansısa turistin bir turizm şirkətinin və ya hava yolu şirkətinin üzərinə getməsi ilə məsələnin həllinə nail olmaq mümkün olsun. Bu məsələdə insanlar bir-birini anlayaraq yanaşmalıdır. Biz görürük ki, nəinki turizm sənayesi, başqa sahələr də dayanıb. Hava yolları heç bir turistə demir ki, pulunu qaytarmayacaq. Kimisə hədələmək məsələnin həlli deyil. Bu proses daha da uzun çəkə bilər. Məsələyə yalnız səbirlə yanaşmaq lazımdır. Biz bu mövzuda daim müzakirələr aparır və təkliflər edirik. Bu gün hamının vəziyyətdən xəbəri var. Sadəcə müştərilər bir qədər narahat olurlar və onlarla turizm şirkətləri arasında narahatlıqlar yaranır. Hesab edirəm ki, turistlərlə turizm şirkətləri və hava yolları şirkətləri arasında anlayış olmalıdır. Məsələ həllini tapacaq. Amma bu, vaxt çəkə bilər - 1 ay, 3 ay və ya 5 ay... Bir çox hava yolları şirkətləri bildirib ki, uçuşlar başlayan gündən 60 gün ərzində müştərilərin pulları qaytarılacaq. Amma elə insanlar var ki, narahatdırlar, "indi pulu ver” deyə tələb edirlər. Turizm şirkəti burda vasitəçi rolunu oynayır, pulu müştəridən alaraq hava yolu şirkətinə ödəyir. Burda onun 2-3 faiz qazancı var və qalanını hava yollarına ödəyib. Hava yollarının da öz xərcləri var: lizinq, əmək haqları və s. Onlar da pulları bu istiqamətə sərf ediblər. Bu baxımdan, pulu tələb etməklə məsələni həll etmək olmaz.

- Xarici aviadaşıyıcılar biletlərin qaytarılması və ya dəyişdirilməsi üçün yazılan məktublara, ümumiyyətlə cavab vermirlər. Bununla bağlı da şikayətlər çoxdur. Assosiasiya bu istiqamətdə azərbaycanlı müştərilərə hansı dəstəyi göstərə bilər?

- Təəssüf ki, bununla bağlı şikayətlər var və bizə də çoxlu müraciətlər olur. "Xarici aviaşirkətlər, otellər cavab vermir” deyə müştərilər yazırlar. Buz bu problemlə bağlı araşdırmalar etdik. Bir neçə otel və turoperatorlarla maraqlandıq. Onların çoxu karantindədir. Bəziləri onlayn işləyir və ya ümumiyyətlə fəaliyyətlərini qapadıblar.
Onların cavab verməmələri daha çox bu amillərlə bağlıdır. Ancaq bu o demək deyil ki, onlar ümumiyyətlə cavab verməyəcəklər və ya qaçacaqlar. Dövlətləri onların çoxuna subsidiyalar verəcəklər və artıq bu prosesə başlayıblar. Məncə, onların çoxu öz işlərini bərpa edəcəklər. Sadəcə, bu proseslərə bir az vaxt lazımdır.

Söhbətləşdi
Təranə Məhərrəmova