Xəstənin pasportu - Elektron resept
Azəbaycanda telekommunikasiya və
informasiya texnologiyalarının inkişafına dair strateji yol xəritəsində
elektron reseptlərin tərtib edilməsi nəzərdə tutulur. Məsələyə münasibət
bildirən Milli Məclisin Səhiyyə
komitəsinin sədr müavini Musa Quliyev Trend-ə bildirib ki, elektron
reseptlərin tətbiqi bu gün artıq zərurətə çevrilib:"Hər bir həkimin elektron ünvanı
və kodu olur. O kodla təyinatı hansı klinikadan hansı həkimin verdiyini müəyyən
etmək olur. İcbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra həkimin xəstəyə resept
yazmasına ehtiyac qalmır. Xəstənin adı, soyadı və digər məlumatları ilə birgə
resept elektron sistemə yerləşdirilir. Xəstə aptekdən şəxsiyyət vəsiqəsini və
ya ona veriləcək nömrəni göstərməklə dərmanları ala bilər”.
M.Quliyev bildirib ki, əgər xəstə
kağız formada yazılmış resepti itirərsə və ya resept yararsız hala düşərsə,
sonradan lazım olduğunda həmin xəstənin hansı xəstəliklər keçirdiyi, hansı
müalicəni aldığı və hansı dərmanları qəbul etdiyi barədə məlumatları əldə etmək
çox çətin olur: "Bəzi hallarda xəstə barəsində təcili qərar qəbul etmək lazım
gəlir, lakin xəstə haqqında məlumatların olmaması vaxtında və düzgün qərar
qəbul etməyə çətinlik yaradır. Elektron reseptlərin tətbiqindən sonra bu cür
problemlər yaşanmayacaq, xəstə haqqında məlumatları çox asan və tez şəkildə
əldə etmək mümkün olacaq. Ümumilikdə, elektron resept tətbiqinin üstünlükləri
çoxdur”.
Elektron reseptlər insanları
məmnun edə biləcəkmi? Bu sahədə kifayət qədər kadr varmı? Bu təcrübənin necə
həyata keçiriləcəyi barədə ekspertlərin rəyini öyrəndik.
Tibb
üzrə ekspert, professor Adil Qeybulla deyir ki, elektron
reseptlər də ənənəvi reseptlərin bir formasıdır: "Əsas odur ki, həmin reseptlər
fiksə olunub. Ümumiyyətlə, nəinki reseptlərin, həmçinin epiqrzlərin və o
cümlədən bütün tibbi vasitələrin elektronlaşdırılması, yaddaşa köçürülməsi
əslində çox yaxşı haldır. Bunun bir elektron variantda cəmləndirilməsi isə
yalnız alqışlana bilər. Elektron
reseptdə xəstələrin elektron imzaları olur və beləcə, lazım olduqda
xəstənin bütün məlumatlarını əldə etmək çox rahat olur. Əslində, bu məsələ xəstələrin
statistikasının mərkəzləşdirilməsi istiqamətində mühüm bir addım kimi qəbul
oluna bilər. Yazılan dərmanların elektron variantlarının üstünlüyü ondan
ibarətdir ki, hansı preparatdan daha çox istifadə olunduğu, ölkədə daha çox hansı
dərmana tələbatın olduğu və həmçinin hər bir xəstənin hansı zamanda hansı
dərmanı aldığının qeydiyyatının aparılması istiqamətində mühüm əhəmiyyət kəsb
edir. Hesab edirəm ki, elektron reseptə keçid əslində çox daha əvvəl olmalı
idi. Amma qeyd etməliyəm ki, bunun üçün sistem lazımdır. Bu sistemə keçid üçün
xüsusi proqram tələb olunur və bu proqram şəbəkə şəklində işləyir. Bütün bu
məsələlər isə mərkəzi proqramda cəmlənir. Elektron reseptlərin də istifadəsi ənənəvi
reseptlər kimi rahat olacaq. Onların sayəsində istənilən vaxt həmin reseptə
müraciət edərək nə vaxt, nə dərmanın qəbul edilməsini öyrənmək mümkün olacaq”.
Həkim-terapevt Elnur Rəhimov bildirdi ki, əsas məsələ bu sistemə keçid üçün
hazır olub-olmamaq məsələsidir: "Misal üçün, qonşu ölkə Türkiyədə belə elektron
reseptə keçid olunsa da, yenə də ənənəvi reseptdən geniş istifadə edilir.
Əslində elektron resept həkimlər üçün daha əlverişlidir. Buarada sadəcə kodu
yazırsan. Həmçinin, dünya təcrübəsində İsveçrədə elektron reseptlərdən istifadə
olunur. Danimarkada isə bu reseptlrədən əvəllər istifadə olunurdu, amma daha
sonra orada bunu yığışdırdılar. Almaniyanın bəzi bölgələrində elektron reseptlərdən
istifadə olunsa da, bəzi yerlərində ənənəvi reseptə üstünlük verilir. Elektron
reseptə keçid üçün ilk növbədə icbari tibbi sığorta ilə bağlı problemlər aradan
qaldırılmalıdır. Həmçinin apteklər bu barədə təlimatlı olmalıdırlar ki, onlara
kod gəldikdə, kod üzrə hazır və koda uyğun olaraq lazımi dərmanları verə
bilsinlər. Bu, həmçinin aptek işçilərinin də işini xeyli asanlaşdırmış olacaq.
Məsələn, bəzən həkimlər resept yazdıqda, aptek işçiləri onun xəttini oxumaqda çətinlik
çəkirlər. Amma elektron reseptdə bu kimi problemlər aradan qalxacaq və kod
vasitəsilə hər kəs aydın şəkildə görə biləcək. Amma hesab edirəm ki, bizdə bu
sistemə keçid üçün kadr çatışmazlığı var. Elə bir sistemin bizdə tezliklə tətbiq
ediləcəyinə əslində elə də inanmıram”.
Şəbnəm
Mehdizadə