Uşaq məktəbə gəlməyəndə, axşam gedib dərsi evində soruşan müəllim – Örnək
Elxan Cəbiyev: "Valideyn bir dəfə məktəbə gəlirsə,
övladı bir ay çox yaxşı oxuyur”
Dərs
keçdiyi məktəbdə hazırda 47 şagird təhsil alır. Bir sinifdə isə 3-7 arası
şagird olur. İlk baxışdan belə görünür ki, sinifdə bu qədər az şagird varsa, müəllimin
işi asandır, amma heç də elə deyilmiş. Bunun da öz çətinlikləri var imiş. "Belə
siniflərdə uşaqları oxumağa motivasiya etmək çətindir” – deyən müsahibimiz Şamaxı rayonu Qonaqkənd kəndində tarix müəllimi
işləyən Qobustan rayon sakini Elxan Cəbiyevdir.
Qeyd edək
ki, E.Cəbiyev 1992-ci ildə Qobustan rayonunda anadan olub. Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universitetinin tarix fakültəsində təhsil alıb.
- Müəllim
olmaq uşaqlıq arzunuz idi?
- Müəllim
ailəsində doğulmuşam. İbtidai sinif müəllimim anam olub. Böyük bacım tarix müəllimidir,
eyni zamanda mənim sinif rəhbərim idi. Atam da tarix müəllimidir. Əkiz qardaşım
var, o, coğrafiya müəllimliyi üzrə təhsil alıb. Bir müddət dərs dedi, indi təhsillə
bağlı sahədə çalışır. Mən də 6-cı sinifdən müəllim olmağı arzulamışam.
Universitetə sənəd verəndə də məqsədim müəllimlik idi. Ancaq elə oldu ki,
birinci il kəsildim. İkinci il hazırlıq müəllimim məni polis akademiyasına yönəltdi.
Anam da polis olmağımı çox istəyirdi. Sənədlərimi verdim, ilkin mərhələdən də
keçdim. Ancaq sonra gedib sənədlərimi götürdüm. Çünki o sahədə özümü görmürdüm.
- Niyə müəllim
olmaq istəyirdiniz?
- Müəllim
ailəsində böyüdüyüm üçün cəmiyyətdə bu peşəyə, müəllimlərə olan hörməti,
yanaşmanı görürdüm. Mən də özümü bu sahədə təsəvvür edirdim.
- Universitetə 2010-cu ildə qəbul olubsunuz. O vaxt
müəllimlərin maaşı indiki kimi deyildi. Bu, sizi fikrinizdən daşındırmadı?
- Bu gün
belə, mən işimdə maddiyatı düşünmürəm. Müəllim kimi ilk maaşım 180 manat idi. Bəlkə
də, bu, kiməsə az gələ bilər, amma mənim üçün çox əziz idi. Öz zəhmətimin bəhrəsi
idi və sevdiyim sahədən qazanmışdım. Düzdür, sonra insanın fikri dəyişə, başqa
sahəyə yönələ də bilir. Amma hələ özümü müəllimlikdən başqa yerdə görmürəm.
- Universiteti bitirən ili elə ucqar kənd məktəbində
işlədiniz?
- Təhsili
başa vurub hərbi xidmətə getdim. Qayıtdıqdan sonra Qobustan rayon Dərəkənd kəndindəki
məktəbdə bir il tarix müəllimi işlədim. 2017-ci ilin sentyabrından artıq
Şamaxıdakı məktəbə getdim.
- Ucqar kənddə işləmək çətin deyil?
- Mən
ucqara meyilliyəm, ona görə, çətin tərəfi varsa da, gözümə görünmür. Şam
işığında odun sobası yanında oturub bədii əsər oxumaq mənə zövq verir.
- 3-cü tədris ilidir ki, ordasınız. Ailədən uzaqda,
tək...
-
(Gülür) Orda heç vaxt tək olduğumu hiss etməmişəm. Hər işi görə, hər yeməyi
bişirə bilirdim. Kəndə öyrəşmək də çətin olmadı. Vaxt keçdikcə daha rahat olur,
insanlar daha yaxın gəlir.
- İndi işlədiyiniz məktəbin yerləşdiyi kənddə şərait
necədir?
- Mən gəldiyim
il kəndə qaz çəkilməmişdi. Evləri odun sobası ilə isidirdik. Mənim də belə şeylərə
həvəsim var. İkinci il qaz çəkildi, amma mən odun sobasına üstünlük verirdim.
- Hətta dostlarınız deyirlər ki, onunla telefonda
danışanda, şəbəkə problemi yaşayırıq. Telefonu yuxarıda bir yerə qoyur, elə
danışırıq.
- Hə, şəbəkə
problemi var. Əvvəllər yenə bir az normal idi, zəlzələdən sonra zəiflədi.
- İşlədiyiniz kənd şəhərdən çox uzaqdır?
- Asfalt
yol çəkilsə, şəhərlə 20 dəqiqəlik məsafə olar. Yolları pis olduğu üçün 45-50 dəqiqəyə
ancaq gedib çıxırsan.
- Balaca kənddir?
- Kənd əhalisinin
çoxu köçüb gedir. Hardasa 200-250 adam qalıb.
- Məktəbdə şagird sayı nə qədərdir?
- Hazırda məktəbdə 47 şagird təhsil alır.
- Maraqlıdır, sinifdə neçə şagird olur?
- 3-7
arası. Bizdə tam orta məktəb olsa da, ibtidailər komplekt sinif gedir. 1-4-cü
sinifləri birləşdirib dərs keçirlər. Məsələn, 1 və 3-cü sinfin ana dili dərsi
bir yerdə olur. 45 dəqiqəni iki yerə bölürlər. Yarısını 1-cilərə, yarısını da 3-cülərə
sərf edirlər.
- Sinifdə şagirdin az olması müəllimin işini
asanlaşdırır?
- Əskinə,
çətinləşdirir. Çünki uşaq nə qədər çox olarsa, orda oxuyanların sayı da artır.
Oxumayan şagirdlər də digərlərinə baxıb həvəslənərlər. Sinifdə üç uşaq olur,
onun biri yaxşı oxuyur, bəzən heç biri də yaxşı oxuyan şagird olmur. Bu zaman
kimə baxıb rəqabət aparsınlar? Belə siniflərdə uşaqları oxumağa motivasiya etmək
çətindir. Gərək birini həvəsləndirəsən, digərləri ona baxa, oxumaq istəyə. Elə
sinif var ki, heç kim dərs oxumur.
- Balaca kənddirsə, yəqin ki, valideynlərlə də
tez-tez ünsiyyətdə olursunuz...
- Mən
sinif rəhbəriyəm. Məktəbdə hər sinif üçün valideyn iclası təşkil edirik. Bu
iclaslarda valideynlərə övladları haqqında məlumat verilir. Birinci dəfə
valideyn iclası keçirəndə gördüm ki, valideynlərin çoxu buna laqeyd yanaşır, gəlmək
istəmirlər. Kənddə bir-iki valideyn, uşaqlarının təhsili ilə məşğul olur,
qalanları məktəbin ixtiyarına buraxıb, nə olar olar. Amma mən valideyn iclasına
görə hər valideynin evinə gedirdim. Deyirdim ki, niyə gəlmirsiniz? Uşaq məktəbə
gəlməyəndə, axşam gedib dərsi evlərində soruşmuşam. Düzdür, direktor da bizə bu
işləri görməkdə dəstək göstərirdi. Yeni getdiyimdə kəndi tanımırdım, deyirdim
ki, elə bir adam olsun ki, mənimlə getsin. Yerli müəllimlərdən birini mənə
qoşurdu, gedib dərsi soruşurdum. Belə-belə, bu il valideynlərin hamısını iclasa
yığmağı bacarmışam. Bu il iki valideyn iclası olub, ikisində də hamısı gəlib.
- Sizə görə, valideynin məktəbə gəlməyi niyə
vacibdir?
- Uşağın
inkişafı üçün valideynin məktəbə gəlməsi önəmlidir. Valideyn bir dəfə məktəbə gəlirsə,
övladı bir ay çox yaxşı oxuyur. Hiss edir ki, valideyn onun təhsili ilə maraqlanır.
- Maraqlıdır, evlərdə dərs soruşmağa gedəndə
valideynlərin reaksiyası necə oldu?
- Təbii
ki kəndə gedən kimi bunu etmədim, 5 aydan sonra o prosesə başladım. Kəndə
getdiyim ilk iki ayda kəndin 80 faizini tanıdım. Zamanla bütün kəndlə tanış
oldum, hamının adını öyrəndim, kimin kimlə qohum olduğunu belə bildim. Ondan
sonra artıq çətin deyildi. Yerli müəllimin biri ilə gedib qapını döyürdüm,
deyirdim ki, uşağı yoxlamağa gəlmişəm. Deyirdilər ki, gəl. 5 fənn keçilirsə,
uşaqdan 3-nü evdə soruşurdum. Evlərə anidən getdiyimizdə uşaqlar çox vaxt dərslərə
hazırlıqlı olmurdular. Mütəmadi olaraq evə getdiyimi görəndə, artıq uşaqlar dərsə
hazır olurdular. Çünki valideynlərin yanında pis olmaq istəmirdilər.
- O məktəbdən hər il neçə nəfər məzun olur? Ali məktəblərə
qəbul necədir?
- Mən gəldiyim
il 3 nəfər məzun oldu. Biri Sumqayıt Dövlət Universitetinə qəbul oldu, biri
attestat balı ilə Türkiyədə təhsil almağa getdi. İkinci il də 3 nəfər məzun
oldu, ikisi universitetə qəbul olmağı bacardı. Adətən 3 uşaqdan ikisi qəbul
olur. Keçən il 3 uşaqdan 3-ü də qəbul ola bilmişdi.
- Tarix müəllimi olsanız da, dedilər ki, məktəbdə
bir neçə fənni tədris edibsiniz. Bu, necə olur?
- Ucqar
kənddə işləyirəm. Məsələn, orda 9 saat kimya dərsi var. Bəzən bir kimya müəlliminingəlib kənddə bu fənni tədris etməsi bir az çətin məsələ olur. Bu zaman müəllim
problemi yaranır. İlk il tarixlə yanaşı, informatika fənnini tədris edirdim.
Qrup yoldaşım Rəsul kompüterlə bağlı məlumatlıdır, mən də ondan öyrənmişdim.
Kompüterdən istifadə qaydalarını uşaqlara öyrədirdim. Növbəti il kimya müəllimi
olmadı, iki ay bu fənni tədris etməli oldum. Fizika müəllimi olmayanda, bu fənni
də tədris etdim.
Təbii ki
mən kimya, fizika müəllimi kimi o fənləri tədris edə bilməzdim. Ancaq təhsildə
belə qanun var ki, dərs yerdə qalmamalıdır. Əgər ixtisas müəllimi yoxdursa,
başqa bir müəllim onu keçməlidir. Həyat bilgisi, texnologiya, musiqi və s.
hardasa 10-11 fənni tədris etməli olmuşam.
- Sizin ixtisasınız olmayan bir sahədə müəllim işləmək
də məsuliyyət tələb edir axı.
- Buna
görə, bir gün əvvəl keçəcəyim dərslərə hazırlaşırdım. Düzdür, uşaqlar sual verəndə,
bilmədiyim çox məqam olurdu, deyirdim ki, növbəti dərsdə bunu deyərəm. Gedib evə
oturub oxuyurdum, sabah uşaqlara öyrədirdim. Bu il fizika müəllimi olmadı, mən
götürmədim. Çünki bu fənn sənin ixtisasın deyilsə, tədris etmək çox çətindir.
Fizikada düsturdan düstur alınır, ordan başqa bir düstur çıxır. Mən fizikanı tədris
edəndə, başqa bir yerdə işləyən fizika müəllimindən kömək istəyirdim, sonra
gedib uşağa izah edirdim.
- Bu da vaxt
aparan prosesdir.
- Kənddə
evdə oturub nə edəcəyəm ki? Kənddə insanın vaxtını alacaq elə çox şey yoxdur. Məktəbdə
fənlərarası yarış keçirməyə hazırlaşıram. Həm özüm inkişaf edirəm, həm də
şagirdlər. Mən indi hər bir sinif üçün dərsdən sonra ayrıca məşğələ keçirəm. Özü
də pulsuz. Başqa müəllimlər də bunu edirlər.
-Bunu niyə
edirsiniz?
- Kənd
yerində işləyən müəllim davamlı şəkildə məşğul olmasa, passivləşəcək. Nə qədər
yaxşı tarix müəllimi olsan da, bilmədiyin nələrsə var. Şagirdlə məşğul olduqca,
həm onlar daha çox öyrənirlər, həm də müəllim özünü inkişaf etdirir.
- Tədrisdə əsas nəyə önəm verirsiniz?
- Şagirdin sərbəstliyinə. Bir dərsi qısa-qısa və
bir neçə formada izah etməyə çalışıram. Bir dəfə lövhəyə yazıb izah edirəm, bir
dəfə eləcə, danışaraq. Bir dəfə xəritə üzərindən izah edirəm. Eyni cümlələri hər
variantda istifadə edirəm. Çünki uşaqlar müxtəlifdir. Biri xəritəyə baxanda öyrənir,
digəri danışdığımda, o biri, lövhəyə yazanda. Biri isə ancaq oxuyanda öyrənir.
Ona da üzündən oxutdururam. 4 uşaq olan sinifdə bunu etmək mümkündür. Çünki 4
uşaqdan dərsi soruşmaq elə də çox vaxt aparmır.
- Kənddə işlədiyiniz müddətdə baş verən elə bir
hadisə varmı ki, hələ də unutmayıbsınız?
- Kəndə
getdiyim ikinci il 3 müəllim yoldaşı bir yerdə qalırdıq. Bir dəfə telefonda nəyəsə
baxırdım, onlar da nərd oynayırdılar. Birdən gördüm ki, şkaf yelləndi. Dedim
ki, bunu kim etdi? Dedilər ki, zəlzələdir. 6,5 gücündə zəlzələ oldu. Qapı
yerində durmurdu. Gecə səhərə qədər çöldə qaldıq. Çox soyuq hava idi. Bir müddət
biz o zəlzələni unutmadıq. Yatırdıq, oyanıb qışqırırdıq ki, zəlzələdir, qaçın
çölə. Dururduq ki, zəlzələ yoxdur, yuxuda görmüşük. Sonra da zəlzələ olub, amma
onlar o dərəcədə güclü olmayıb.
- Gələcəklə bağlı nə düşünürsünüz?
- O
sualı bu 3 ildə mənə çox veriblər. Qismət, deyək. Hələ ki ordayam,
yorulmamışam. Amma gələcəkdə öz rayonumuzda çalışmağı düşünürəm.
Aygün Asimqızı