Tramp ermənilərin arzusunu ürəyində qoyacaq
Hər il olduğu kimi, bu il də ermənilər qondarma soyqırımlarının növbəti
ildönümünü qeyd etmək üçün təbliğat kampaniyasına start veriblər. Lakin maraqlı
olan odur ki, aprelin 24-də qeyd ediləcək qondarma soyqırımına bir neçə gün
qalsa da, əvvəlki ajiotaj, qələbəlik nəzərə çarpmır. Halbuki, əvvəlki illərdə "soyqırımı”na
bir neçə həftə qalmış erməni icmasının tədbirləri nəzarətlərində olduqları
media tərəfindən geniş şəkildə təbliğ edilirdi. Bəs bu dəfəki sönüklük,
ümidsizlik nə ilə bağlıdır? Bunu bir sıra səbəblərlə izah etmək olar. İlk
növbədə ermənilər anladılar ki, yüz ilə yaxın apardıqları təbliğat mənasız
imiş. Ən əsası bu illər ərzində xərclənən milyonlarla dollar vəsait və əziyyət
də mənasız olub. Bir neçə ölkəni çıxmaq şərti ilə qondarma soyqırımını tanıyan
olmadı. Ermənilərin ümid yeri olan Birləşmiş Ştatlar prezidentləri isə yalnız
"faciə” sözünü dillərinə gətirməklə kifayətlənməyə üstünlük verirlər. Erməni
icması anlamağa başlayır ki, rəsmi Vaşinqton heç bir vaxt bir neçə yüz minlik
erməni icmasına xoş gəlmək üçün Yaxın və Orta Şərqdə böyük nüfuza və gücə malik
dövlət olan Türkiyə ilə münasibətləri pisləşdirməyə getməyəcək. Bundan əlavə,
rəsmi Vaşinqton məslə ilə bağlı Ankaranın səsləndirdiyi təkliflərə ermənilərin
qulaqardına vurmalarını da əsas götürüb. Belə ki, rəsmi Ankara ermənilərə
arxivlərin açılmasını və 100 il bundan əvvəl baş verənlərlə bağlı birgə
komissiya yaradılmasını təklif etsə də, qarşı tərəf buna əməl etməyib, hətta
münasibət belə bildirməyib. Ermənilər son prezident seçkilərində demokrat
Hillari Klintonun prezident seçiləcəyinə ümid bəsləyirdilər. Ümid edirdilər ki,
Türkiyə ilə Ermənistan arasında "Sürix protokolu”nun müəllifi kimi tanınan
Klinton prezident seçiləcəyi təqdirdə, qondarma soyqırımı tanıyacaq. Lakin bu,
baş vermədi.
Bütün bunlara baxmayaraq, ABŞ-dakı bir sıra erməni təşkilatları hələ
də "soyqırımı”nın tanınmasına ümidlərini itirmir və yeni ABŞ
administrasiyasının onlara müsbət cavab verəcəyini gözləyir. Lakin yeni
administrasiya da əvvəlki yanaşmanı prioritet götürür. Məsələn, ABŞ dövlət
katibi Reks Tillerson bildirib ki, onlar tarixi faktların tanınmasına yardım edəcəklər.
Senatın xarici əlaqələr komitəsində onun namizədliyinə dair dinləmələrdə
senator Robert Menendesin qondarma erməni soyqırımı haqda sualını cavablandırarkən
o, məsələyə diplomatik cavab verib. "1915-ci ilin faciəvi hadisələri ErmənistanlaTürkiyəninmünasibətlərində
ağrılıməsələolaraqqalmaqdadır.İki ölkə arasında dinc və
sabit münasibətlərin təmin olunması ABŞ-ın marağındadır. Əgər mən dövlət katibi
vəzifəsinə təsdiqlənsəm, regionda sabitlik naminə tarixi hadisələrin tanınmasına
və Ermənistanla Türkiyə arasında açıq dialoqa yardım edəcəyəm”, – deyə o
bildirib. Birləşmiş Ştatların yeni prezidenti Donald Tramp administrasiyasının
başqa bir nümayəndəsi, ölkənin BMT-dəki səfiri Nikki Haley də "erməni soyqırımı”
və erməni-türk münasibətləri ilə də bağlı mövqe bildirib. Ermənipərəst senator
Robert Menendes səfirdən "erməni soyqırımı”nın tanınmasına dair BMT qətnaməsini
dəstəkləyib-dəstəkləməyəcəyini soruşub:"Dəstəkləməyəcəyiniz halda,
düşünmürsünüzmü ki, bu, Amerika dəyərlərinə kölgə salır və belə cinayətlərin
təkrarlanmasına yol açır?” ABŞ-ın BMT-yə yeni təyin olunmuş səfiri suala belə
cavab verib:"Mən heç vaxt atdıqları addımlar ABŞ dəyərlərinə zidd olan,
insan hüquqlarını və beynəlxalq normaları pozan ölkələri öz adları ilə
çağırmaqdan boyun qaçırmayacağam”.
Beləliklə, dövlət katibinin sözlərindən bəlli olur ki, ermənilərin bu
il də qondarma soyqırımlarının "soyqırımı” kimi tanınacağı ilə bağlı ümidləri puç
olacaq. Yeri gəlmişkən, Donald Tramp prezident seçiləndə ermənilər ümid
edirdilər ki, yeni prezidentin Rusiya ilə isti münasibətləri onlara da təsirsiz
ötüşməyəcək. Lakin baş verən son hadisələr onların bu arzusunu da ürəklərində
qoydu. D.Tramp nəinki Rusiya ilə münasibətlərin normallaşmağa doğru addım atdı,
əksinə, daha sərt qərarlar qəbul etdi. Öz növbəsində Ermənistanın Regional
Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru, politoloq Riçard Kirakosyan Donald Trampın
qələbəsindən sonra ABŞ-la Rusiyanın münasibətlərinin yaxşılaşmasından
Ermənistanın da qazanacağını gözləyən ekspertlərin fikirlərinə şərik deyil. Politoloqun
fikrincə, bu, yalnız ilk baxışda belə görünə bilər. Donald Trampın gözlənilməz
addımlardan ibarət siyasətini şərh edən politoloq qeyd edib: "Aprelin 24-də
Donald Tramp "erməni soyqırımı”nı tanıyanda təəccüblənəcəksiniz. Elə-belə.
Səhər yuxudan oyanacaq və deyəcək – niyə də yox?”. Bəzi erməni politoloqları da
Trampın qeyri-standart bir şəxs olduğunu əsas götürür və ümid edirlər ki,
aprelin 24-də ABŞ prezidenti hamını şoka salacaq bir qərar qəbul edə bilər. Bu
qənaətdə olanlar arasında Qafqaz İnstitutunun direktor müavini Sergey Minasyan
da var: "Tramp impulsiv adamdır, bu səbəbdən də heç nə istisna etmək olmaz”.
Lakin əlavə edir ki, Trampın belə bir qərar qəbul edəcəyi gözlənilən deyil.
Bir faktı da qeyd edək ki, Tramp Türkiyədə keçirilən referendumla
bağlı prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanı təbrik edib. ABŞ prezidenti həmkarı ilə telefon
danışığında Amerikanın aprelin 7-də Suriya hökumətinə aid aviabazaya raket
zərbələri endirməsini dəstəklədiyinə görə Ərdoğana minnətdarlığını bildirib.
Tramp telefon danışığı zamanı Ərdoğana Suriya və İraqda, həmçinin kürd hərbi
qruplaşmalarına qarşı mübarizədə sıx əməkdaşlıq vədi verib. Belə bir halda,
yeni administrasiyanın qondarma soyqırımını tanıyacağı heç bir halda inandırıcı
görünmür.
Azər