“Tənbəl media”nı daha da tənbəlləşdirən karantin
"Jurnalistin təkcə düşünən
beyni yox, eyni zamanda qaçan ayağı da olmalıdır”
Karantin günləri, əslində, tarixi bir hadisədir. Elə bir hadisə ki,
bizdən sonrakı nəslə "siz bilməzsiniz, bizim dövrümüzdə belə hadisələr
yaşanırdı” kimi deməyə mövzumuz var. Karantin günləri bizə bir çox mətləbləri
daha yaxından tanıtdı. Yerli mətbuatın da evdə qalaraq onlayn şəkildə işləmək
vərdişini genişləndirdi. Tədbirlərə gedərək materiallar hazırlayan qələm əhli
evdə kompüter qarşısında oturaraq onlayn şəkildə materiallar hazırlamağa və müsahibələr
almağa başladı. Bu da media nümayəndələrində bir öyrəncəklik, alışqanlıq
yaradır. Etiraf edək ki, onlayn şəkildə
müsahibə almaq həm müsahib, həm də jurnalist üçün ən rahat və asan üsullardan
biridir. Di gəl ki, onlayn şəkildə hazırlanan bu materiallardan o ruhu,
emosiyanı, hissi, duyğunu almaq mümkün olmur.Biz də mediada müxtəlif vəzifələrdə çalışan qələm əhli ilə söhbət etdik, onların, onlayn jurnalistikanın
sonrakı iş prinsipimizə necə təsir edə
biləcəyi ilə bağlı fikirlərini öyrəndik.
APA TV-nin baş redaktoru
Cavid İsmayıl bildirdi ki, karantin
günlərindən çox-çox əvvəl Azərbaycan jurnalistikası onlayn rejimə keçib: "Uzun
müddətdir ki, qəzet və saytlarda çalışan jurnalistlərimiz müsahibələri telefon
vasitəsilə alaraq yeni bir formata keçid ediblər. Xüsusən də, jurnalistlər
oturaq iş rejiminə meyl ediblər. Bu da Azərbaycan mediasında tənbəl jurnalist
nəslinin, yaxud telefon jurnalistikasının yetişməsinə zəmin yaradıb, reportyorluq,
faktiki olaraq tənəzzülə uğrayıb. Karantin günlərinin mənfi tərəfi odur ki,
tənbəllər daha çox tənbəlləşdi. Müsbət tərəfi isə bundan ibarətdir ki, insanlar
evdə oturmaqdan yoruldular, eyni zamanda yeni ideyalar və layihələr üzərində
düşünməyə vaxtları çox oldu. Bu baxımdan hesab edirəm ki, pandemiya
bəşəriyyətin inkişafına təkan verəcəksə, intibah edəcək sahələrdən biri də,
şübhəsiz ki, media olacaq. Əgər biz karantin dövründə həm Azərbaycan tarixinin
ən baxımlı AzTV-sini görə bildiksə (Azərbaycan Televiziyasının karantin
dövründəki fəaliyyətini birmənalı olaraq yüksək qiymətləndirirəm), demək ki,
gələcəklə bağlı yalnız müsbət düşüncələrdə ola bilərik”.
Musavat.com saytının baş
redaktoru Xalid Kazımlıonlayn
şəkildə çalışmağın jurnalistlərin işinə mane olduğunu bildirir: "Onlayn
müsahibələr canlı müsahibənin yerini vermir. Amma onlayn müsahibədə də üzbəüz söhbət
etmək mümkündür. Məcbur deyil ki, insanlar üz-üzə oturub çay içsinlər.
Bir-birilərinin jestlərini, mimikalarını görə, rahat şəkildə fikir mübadilələri
edə bilirlər. Onlayn müsahibə və belə material hazırlamaq jurnalistə müsahibə
almaq üçün bu o qədər də çətinlik törətmir. Pandemiyanın bu cür davam etməsi
ondan xəbər verir ki, biz gələcəkdə də bu cür işləməli olacağıq. Ola bilər ki,
illərlə yaxın təmaslardan qaçası olacağıq. Azərbaycan jurnalistləri də karantin
günlərində həkim və polislər qədər fədakarlıq etdilər”.
"Yeni Sabah” saytının redaktoru Seymur Verdizadəcanlı
müsahibələrin, tədbirlərin, hazırlanan materialların özəlliyinin bir başqa
olduğunu vurğulayır: "Məcburiyyət qarşısında qalıb onlayn iş rejiminə
keçmişdik. Karantin qaydaları yumşaldıqdan sonra redaksiyalarda əvvəlki ab-hava
bərpa olunub. Onlayn çalışmağı bir o qədər də qənaətbəxş hesab etmirəm. Onlayn
işləmək biz jurnalistlərdə bir qədər tənbəllik yaradıb. Əməkdaşlarımız və digər
jurnalist həmkarlarımız onlayn rejimdə işləməkdə maraqlıdırlar. Mən mətbuata
ötən əsrin 90-cı illərində gəlmişəm. O vaxt bir xəbər üçün paytaxtın bu
başından o başına gedirdik. Ancaq indi 10
min işarəlik müsahibələri də jurnalistlər telefonla almağa çalışırlar. Nəinki
telefonla müsahibə alır, sualları yazılı şəkildə göndərirlər. Hansı ki, canlı
müsahibədə yeni nüanslar ortaya çıxara bilər və maraqlı fikir mübadiləsi
aparmaq olur. Canlı müsahiblər zamanı
daha fərqli detallara varmaq mümkün olur.
Onlayn şəkildə material hazırladıqda isə bu da tədricən arxada qalır. Bu
da ondan irəli gəlir ki, operativlik peşəkarlığı üstələyir. Çalışırlar ki, ilk
xəbər və müsahibələri daha tez çatdırsınlar, bir neçə dəqiqə də olsa
həmkarlarını qabaqlasınlar. Bu məsələləri göz önünə gətirdikdə isə peşəkarlıq
arxa plana keçir. Onlayn şəkildə işləməyin mətbuatımıza faydalı olacağını
düşünmürəm. Hesab edirəm ki, onlayn rejimdə işləmək jurnalistlərimizi bir qədər
tənbəlləşdirir. Onları mövzulardan canlı iş rejimindən uzaq salır. Jurnalistin
təkcə düşünən beyni yox, eyni zamanda qaçan ayağı da olmalıdır. Biz ancaq
düşüncə hesabına fəaliyyətimizi davam etdiririk və belə olduğu halda,
ayaqlarımızın funksiyası tədricən itir. Bu, mətbuatımıza heç də yaxşı
perspektiv vəd etmir. Təəssüflər olsun ki, koronavirus dövründə bizim
tənbəlləşən xislətimiz bir qədər də tənbəlləşdi”.
"Mədəniyyət” qəzetinin
müxbiri Gülcahan Mirməmməd özünü müsahibələrə meylli müxbir hesab etmir və karantin
günlərini səmərəli istifadə edənlərdəndir: "Daha çox araşdırma, tarixi mövzuda
yazılar yazmağa meyl göstərirəm. Bu iki ay yarım ərzində deməzdim ki, evdə
qalıb darıxdım. Düzdür, tədbirlər olmadı, tamaşalara getmədik, canlı görüşlər
keçirilmədi, ancaq yaxşı tərəfləri də çox oldu. Biz mədəniyyət müxbirləri
davamlı olaraq tədbirlərdə iştirak etməyə və materialları operativ şəkildə
hazırlamağa öyrəşmişik. Bu baxımdan
karantin günlərində bir az sıxıntımız oldu.
Ancaq evdə qaldığımız günlərdə araşdırma yazılar hazırladım. Hansı ki,
bu yazıları uzun müddət idi ki,
tamamlamağa çalışırdım. Kitabxanaya gedib araşdırma edərək yazdığım yazılarda
daha maraqlı məqamlara toxuna bilərdim. Ancaq kitabxanalarda Azərbaycan dilli internet resurslarımız tam
əhatə olunmayıb. Təsəvvür edin ki, Azərbaycan teatrına dair məşhur albomlar var
və onlar milli kitabxananın resurslarında yoxdur. Bu, bizim işimizi axsatsa da,
yenə də araşdırma yazdıq. Pandemiya ilə bağlı bir neçə yazı işlədim. Bir az
əziyyətli, adama xoş gəlməyən olaylar da olsa, zaman-zaman kinoda, bəşəriyyət
tarixində pandemiyalar öz bədii əksini tapıb. Bunlar haqqında materialları
zərrə-zərrə topladım. Ağır da olsa, maraqlı bir iş idi. Evdə oturmazdan əvvəl
başladığım bir neçə silsilə yazım var idi ki, onları hələ də hazırlamağa davam
edirəm. Filmlərə çəkilən müğənnilər, opera artistləri, müğənnilərlə bağlı
araşdırmalar edirəm. Bir neçə tərcümələrim var ki, onların üzərində rahat
şəkildə çalışıram. İki pyes üzərində çalışır, redaktəsini başa çatdırmağa səy
göstərirəm”.
"Yeni Çağ" Media
Qrupunda müxbir Gülşən Şərif texnologiya inkişaf etdikcə, işçi
qruplarının əlaqə imkanlarının daha da artdığını bildirir: "Deməzdim ki,
karantindən öncə bütün müsahibələr məhz canlı şəkildə alınırdı. Ən azından öz
təcrübəmdən deyə bilərəm ki, karantindən öncə də bəzi müsahibələri və
açıqlamaları telefon bağlantısı vasitəsilə alırdım. Müsahibin vaxt məhdudiyyəti
olanda bu cür hallar yaşanır. Karantin rejiminin yaratdığı şərait isə onlayn
əlaqəni daha da inkişaf etdirdi. Karantin dövründə bütün müsahiblərdən telefon,
"facebook”, "whatsapp”, "zoom” vasitəsilə açıqlamalar və müsahibələr almağa
başladıq. Hətta onlayn seminarlar da keçirildi. Pandemiya dövrü bitəndən sonra
da onlayn jurnalistikanın indiki - yeni xətt üzrə davam edəcəyini düşünürəm.
Müsbət tərəfi vaxt itkisinin az olmasıdır. Çünki istənilən müsahibə, tədbir və
ya seminar üçün gedən jurnalist, istər-istəməz, yolda vaxt itirir. Onlayn
şəkildə məhsuldarlıq daha çox olur. Digər tərəfdən, mətbuat sahəsində də
texnoloji yeniliklərə açıq olmaq vacibdir. Bu, ölkə mətbuatının inkişafı və
beynəlxalq aləmdə müəyyən yer tuta bilməsinə səbəb ola bilər. Artıq insanlar
informasiya əldə etmək üçün daha rahat metodlara üstünlük verirlər. Bizdə də
yeniliyə açıq olmaq müsbət haldır. Mənfi tərəfi isə canlı ünsiyyət və əyani
tanışlığın olmamasıdır. Elə müsahib və jurnalistlər var ki, qiyabi şəkildə
bir-birilərini tanıyırlar, ancaq real həyatda üz-üzə gələndə tanımırlar. Onlayn
iş rejiminin mətbuat işçilərinin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərəcəyini
düşünmürəm. Çünki işini sevən hər kəs şəraitdən asılı olmayaraq, iş
prinsiplərinə sadiq olur”.
Xəyalə Rəis