Təhsildə gender bərabərsizliyi
"Bir oğlana təhsil verməklə təhsilli bir
insan qazanırsınız, bir qıza təhsil verməklə isə təhsilli bir ailə" . Təhsil
hamı üçün vacibdir. İnsanın özünü inkişaf etdirməsi, dünyagörüşünü
genişləndirməsi, intellektual səviyyəsini artırması üçün təhsil ən lazımlı
şərtdir. Yazının əvvəlində Hacı Zeynalabdin Tağıyevdən sitat gətirməyim əbəs
yerə deyil. Lap qədim zamanlardan təhsilin həm qadın, həm kişi üçün olan
əhəmiyyəti düzgün qiymətləndirilib. Xanım üçün təhsilin vacibliyi açıq-aydın
görünür.
Bir xanımın elmli olması təhsilli nəslin
yetişməsi deməkdir. Bunu anlayan valideynlər də övladlarının - həm oğlunun, həm
qızının təhsil alması üçün hər bir şərait yaradır. Amma qəribə bir məqam var.
Valideynlərlə söhbət zamanı bütün övladlarına oxumaları üçün eyni şəraiti
yaratsalar da, qızlarında təhsilə marağın daha çox olduğunu deyirlər.
Həmsöhbətimiz Gülşən xanım oğlunun
elmə olan marağından şikayətlənir: "Oğlumla qızım arasında 2 yaş fərq var.
Oğlum 8-ci, qızım 6-cı sinifdə oxuyur. Yadıma gəlmir, qızıma bir dəfə də olsun
deyim ki, get dərsini oxu. Amma bütün günü oğluma "dərs oxu” deyirəm. Daim
onunla maraqlanmalı, nəzarət altında saxlamalıyam. Yoxsa kitab-dəftər yadına
düşən deyil. Qızımın qiymətləri də daha
yüksəkdir. Səbəbi nədir, bilmirəm, amma hiss edirəm ki, oğlumda təhsilə maraq
elə də yüksək deyil”.
Əslində Gülşən xanım bir çox
valideynin yaşadığı situasiyanı dilə gətirdi. İndi əksər ailələrdə bu tip
problem var. Valideynlər oğlan uşaqlarının təhsilə olan marağından razı
deyillər. Hər iki övladları üçün eyni şəraiti yaratsalar da, oğlanlarından
gözlədikləri nəticəni almadıqlarını deyirlər.
Görünür, Dövlət İmtahan Mərkəzininapardığı araşdırmanın nəticəsi də bunu deyir. Belə
ki, DİM Direktorlar Şurasının sədri
Məleykə Abbaszadə bildirib ki, araşdırmaların nəticələrinə görə, qəbul
imtahanlarında qızların hər bir fənn üzrə orta statistik nəticələri oğlanların
orta statistik nəticələrindən daha yüksəkdir: "Amma müəyyən vaxt var idi
ki, yüksək bal toplayanların arasında oğlanların sayı daha çox idi. Orta
nəticələr göstərənlər isə əsasən qızlar olub. İndi isə bu tendensiya dəyişib.
Artıq yüksək nəticə göstərənlərin sırasında qızların sayı çoxalıb. Yalnız
Azərbaycanda deyil, bir çox ölkələrdə qızlar humanitar, oğlanlar texniki sahəyə
meyil edir. On ildir ki, Azərbaycanda bu tendensiya dəyişib".
Maraqlıdır, görəsən nəyə görə qızların təhsildə olan göstəriciləri
oğlanların göstəricilərindən yüksəkdir? Sualımıza cavab tapmaq üçün ekspertlərə
müraciət etdik.
Məktəb onlara pedaqoji-psixoloji
cəhətdən elmi əsasla yanaşmalıdır
Təhsil üzrə ekspert Əjdər Ağayev deyir ki, bu işdə valideyn və
məktəb birlikdə iştirak etməlidir: "Bu məsələ Sovet dövründə də mövcud idi.
Məktəblərin ən yaxşı oxuyan şagirdləri qızlar idi. Qızların əlavə işlərdə
iştirakı olmur. Onlar bir evi işi görürlər, bir də məktəbə gedirlər. Ona görə qızlar təlim-tərbiyə işində daha
diqqətli və məsuliyyətli olurlar. Onlar çalışırlar ki, bu sahədə nailiyyətləri
daha yüksək olsun. Amma oğlanların özünü göstərəcək sahələri çoxdur. Məsələn,
idman, səyahətlər və s. bu kimi sahələrdə oğlanlar aktiv olduqları üçün elmə
bir o qədər çox maraq yetirmirlər. Onu da deyim ki, məncə, elə belə olsa
yaxşıdır. Çünki oğlan uşaqları ağır fiziki işlərlə də məşğul ola bilir. Amma
qız zərif məxluqdur. Onların ağır iş görməsi məqsədəuyğun deyil. Yaxşı olar ki,
qızlar təhsildə layiqli yerlərini tutub, yaxşı bir peşənin sahibi olsunlar. Düşdükləri
mühit də oğlanların belə olmasına böyük təsir edir. Yəni yaxşı oxuyan oğlanın
ətrafındakı pis oxuyanlar onu öz tərəflərinə çəkməyə çalışırlar. Və nəticədə
onlar təsirə düşürlər. Amma qızlarda bu cür hal baş vermir. Bunun üçün də
oğlanların aktivliyini təmin etmək üçün məktəb onlara pedaqoji-psixoloji cəhətdən
elmi əsasla yanaşmalıdır. Oğlanların maraqlarını təmin edərək, təlimə cəlb
etməlidirlər. Və bir də onların yoldaşlıq etdiyi şəxsləri öyrənmək lazımdır.
Əgər o mühitdə tənbəl olan, müxtəlif xoşagəlməz vərdişlərə meyilli olan varsa,
həmin insanlardan uşağı uzaq tutmalıyıq. Bu işdə məktəb də, valideyn də birgə
iştirak etməlidir. O zaman oğlanları düzgün istiqamətdə formalaşdırmaq mümkün
olar”.
Oğlanlar tez varlanmağa meyillidirlər
Sosioloq Asif Bayramov bildirir ki, oğlanların təhsilə marağının aşağı
səviyyədə olmasının səbəbi bir sıra amillərlə bağlıdı: "Bu amillərdən biri
qloballaşma prosesidir. Digəri, postmodernizm düşüncəsinin Qərbdən Azərbaycana
ötürülməsidir. Avropa ölkələrində böyüyən gənclər artıq demək olar ki, təhsilə
az maraq göstərirlər. Çünki postmodern düşüncəsi gəncləri daha sürətlə pul
qazanmağa, karyera qurmağa həvəsləndirir. Və bizim müasir gənclik, xüsusən də
oğlanlar tez varlanmağa meyillidirlər. Təhsil sürətli varlanmaq, karyera qurmaq
üçün əsas şərt deyil. Ona görə də biznes qurmaq marağı bizim oğlanların təhsilə
olan marağını müəyyənləşdirən bir amilə çevrilib. Bu düşüncə Qərbdən
qloballaşma adı altında ölkəmizə ötürülür. Bizim gənclərin şüuruna təlqin
edilir. Ancaq qızlarımızın həyat tərzi və bizim milli əxlaqımız onların sürətli
karyera qurmasını və zənginləşməsini əngəlləyir. Ona görə də bayaq saydığım
amillər qızların təhsilə olan marağına ciddi təsir göstərmir”.
Oğlanlarda zəka, qavrama qabiliyyəti
qızlara nisbətən daha yüksəkdir
Psixoloq Aydan Talıbova deyir ki, təhsil
bizim ən yaralı yerimizdir, bu işdə ailənin rolu böyükdür: "Statistikaya
baxanda, aydın görünür ki, ailələrdə oğlan və qız uşaqları arasında fərq
qoyulur. Qız uşaqlarını daha çox sıxırlar ki, oxumalısan, təhsil almalısan.
Valideynlər qızlarının təhsilli olmasına daha çox önəm verirlər. Bunun da
səbəbi odur ki, sabah qızları ailə qurduqdan sonra nə isə bir problem yaransa,
ya boşanarsa, ya həyat yoldaşı rəhmətə gedərsə, qızın əlində bir sənəti olsun.
Özü ailəsini saxlaya bilsin. Digər bir tərəfdən, bizim mentalitetimizdə qızlara
elə də çox sərbəstlik verilmir. Yeniyetməlik dövründə biz oğlanlarımızdan çox
qızlarımıza qayda-qanun qoya bilirik. Ana oğlan uşağını ancaq yeniyetməlik
dövrünə kimi tərbiyə edə bilir. Həmin yaşdan sonra bu işdə atanın rolu artır. Yeniyetməlik
dövründən oğlanlar artıq başlayırlar dərs oxumamağa, internet klublara getməyə.
Ona görə bu yaşda atanın nəzarəti vacibdir. Amma çox təəssüflə qeyd edim ki, yalnız
15-20 faiz ailələrdə ata övladı ilə maraqlanır. Bir məqamı vurğulayım ki,
oğlanlarda zəka, qavrama qabiliyyəti qızlara nisbətən daha yüksəkdir. Sadəcə,
oğlanların üzərinə düşülmədiyi üçün onların nəticələri zəif olur. Oğlanlar
oturub qızlar qədər, hətta onların oxuduqlarının yarısı qədər oxusalar,
nəticələri daha yüksək olar. Bundan başqa, uşaqlarımıza kimisə nümunə göstərəndə,
çalışmalıyıq oxumuş, təhsilli insanlardan göstərək. Uşaqlarımızla vaxt keçirən
zaman əyləncə mərkəzlərinin əvəzinə, kitabxanalara apara bilərik. Yəni uşaq
görməlidir ki, valideyn onunla maraqlanır, onun təhsilli olması üçün çalışır.
Bu zaman uşaq da elmə, təhsilə maraq göstərəcək”.
Günel Azadə