Suriya nüfuz dairələrinə bölünür?
Başa çatmaqda olan ildə sözsüz ki, ən gərgin hadisələr məhz Suriyada
yaşandı. Dünya gücləri vətəndaş müharibəsinin getdiyi bu ölkədə hərbi
əməliyyatlara son qoyulması üçün hər cür vasitəyə əl atsalar da, səylər
nəticəsiz başa çatır. Yalnız ilin sonuna yaxın Bəşər Əsəd tərəfdarları Hələbə
yiyələnməklə ciddi bir uğura imza atdılar. Bundan əlavə, problemin həlli ilə
bağlı gələn il Astanada beynəlxalq tədbirin keçirilməsi barədə razılıq da əldə
olunub. Birləşmiş Ştatlardan başqa, əksər dövlətlər tədbirə qatılmağa hazır
olduqlarını bildiriblər. ABŞ-ın iştirak etmədiyi toplantının uğurlu başa
çatacağı suallar doğursa da, hər halda, bu sülh konfransının münaqişənin
həllinə kömək edəcəyini gözləmək olar.
Belə bir mürəkkəb durumda Qərbin nüfuzlu
nəşrləri Suriyanın gələcək statusunun necə olacağı barədə ən müxtəlif versiya
və planlar irəli sürürlər. Məsələn, "Reuters” agentliyinin öz mənbələrinə
istinadən verdiyi xəbərə görə, Yaxın Şərqin üç nüfuzlu dövləti - Rusiya,
Türkiyə və İran Suriyanı öz maraq dairələrinə bölməyə hazırlaşırlar.
Sövdələşmənin şərtlərinə görə, Suriya prezidenti Bəşər Əsədə hələ bir neçə il
ölkəyə başçılıq etmək imkanı yaradılacaq - növbəti seçki kampaniyasına qədər.
Qeyd olunur ki, ölkənin rəhbərliyinə daha az iddialı şəxs gətirildikdən sonra
Əsədə ailəsi ilə birlikdə təhlükəsizlik zəmanəti veriləcək. Həmin məlumata
əsasən, hazırkı prezidenti əvəzləyəcək namizədlərin müəyyən edilməsi prosesi
artıq başlayıb. Lakin ölkə daxilində muxtariyyətlərin yaradılması planları
hələlik işlənib hazırlanmayıb. Bu təkliflər həm rəsmi Dəməşq, həm də onun
əleyhinə vuruşan silahlı müxalifət, ABŞ və Fars körfəzi dövlətləri tərəfindən
təsdiqlənməlidir. "Yekun sazişi əldə etmək çətin olacaq, lakin münaqişə
tərəflərinin ilkin mövqelərində xeyli dəyişikliklər var”,- bunu Rusiyanın
Beynəlxalq işlər üzrə şurasının baş direktoru Andrey Kortunov deyib.
Türkiyənin
"Anadolu” agentliyi isə xəbər verib ki, Rusiya və Türkiyə birlikdə Suriya
ərazisində geniş atəşkəs planını razılaşdırıblarvə həmin plan yaxın
vaxtlarda münaqişə tərəflərinə təqdim ediləcək. Mənbələrin bildirdiklərinə
görə, atəşkəs dekabrın 29-u gecə yarısı qüvvəyə minəcək və Əsəd qoşunları ilə
müxalifətçilər arasında döyüşlərin davam etdiyi ərazilərə şamil olunacaq.
Atəşkəsin terror qruplaşmaları ilə mübarizəyə aidiyyəti olmayacaq. Atəşkəs
haqqında saziş işə yarayarsa, Rusiya və Türkiyənin vasitəçiliyi ilə Suriya
hakimiyyəti və müxalifət münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasını müzakirə
etməyə başlayacaqlar. Güman edildiyinə görə, danışıqlar Qazaxıstanda baş
tutacaq. Kremldə "Anadolu”nun bu xəbərini şərh etməkdən imtina ediblər. "Bu
suala cavab vermək üçün kifayət qədər məlumatlı deyiləm”, - Rusiya
prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov belə deyib.
Öz növbəsində, Rusiyanın Xarici İşlər Nazirliyinə yaxınlığı ilə
tanınan Beynəlxalq İşlər Şurasının direktoru Andrey Kortunov CNBC-ə
açıqlamasında bildirib ki, Suriya ilə bağlı yekun sazişin əldə edilməsi asan
olmayacaq, çünki bu razılaşmaya əsasən prezident Əsədin səlahiyyətləri üç
regional gücün xeyrinə azaldılacaq."Rusiya və Türkiyə onun hakimiyyətdə
qalmasına yalnız növbəti prezident seçkisinədək imkan verəcəklər. Bundan sonra
o yerini daha mötədil və daha az bölücü ələvi namizədə verəcək. Mənbələr
bildirirlər ki, İranı bütün bu planları qəbul etməyə sövq etmək lazım gələcək.
Bütün hallarda Əsəd özünə və ailəsinə verilən təhlükəsizlik təminatı ilə
postunu tərk etməli olacaq”. A.Kortunov bunu da bildirib ki, Əsədin yerinə
namizəd kimi bir neçə ad hallandırılır.Bununla belə, Kortunov
"hallandırılan adlardan” heç birini açmaq istəməyib. CNBC yazır ki, sülh
prosesinin istiqamət və nəticəsindən asılı olmayaq, Vladimir Putin burada
Rusiyanın liderliyinə nail olmaqla Moskvanı supergüc kimi bir daha təsdiqləməyə
can atır. Britaniyanın Rusiyadakı keçmiş səfiri lord Toni Brenton isə deyir ki,
dünyadakı proseslərə dəyişdirici təsir etmək Moskvanın "ən böyük mükafatı”
olacaq."Biz bu işlərlə Birləşmiş Ştatların məşğul olmasına adət etmişik
və unutmuşuq ki, ruslar da bir vaxtlar bu işi görürdülər”- deyə keçmiş
diplomat bildirib.
Rusiyaya yaxın mənbələr "Reuters” agentliyinə onu da bildiriblər ki,
Rusiya məqsədinə nail ola bilsə, Suriya hökuməti ilə müxalifət arasında
danışıqlar Qazaxıstan paytaxtı Astanada, yanvar ayının ortalarında
olacaq.Bu danışıqlar BMT-nin apardığı danışıqlardan fərqlənəcək və onun
ilk mərhələsində Birləşmiş Ştatlar iştirak etməyəcək. Türkiyənin mövqeyinə
gəldikdə, bu ölkənin rəsmiləri bildirirlər ki, hazırda Əsədin vəzifədən getməsi
onlar üçün prioritet deyil və başlıca məsələ "terrorizmin məğlub edilməsidir”. "Bu
o demək deyildir ki, biz Əsədi qəbul edirik. Lakin biz anlaşma əldə etmişik.
İŞİD-in kökü kəsiləndən sonra, Rusiya Türkiyənin Suriyada PKK-nı bitirməsinə
dəstək verə bilər”- deyə adının çəkilməsini istəməyən Türkiyə rəsmisi
bildirib. Ankarada yerləşən Türkiyə-Rusiya Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Aydın
Sezer isə deyir ki, Türkiyə Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi tələbindən tamamilə
əl çəkib.
Beləliklə, bütün bunlardan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki,
Suriyanın gələcəyi və bu ölkədə proseslərin necə olacağı dumanlı görünür. Ümid
etmək olar ki, gələn il yüz minlərlə insanın ölümünə gətirib çıxarmış bu qanlı
müharibə sona çatacaq.
Azər