Sumqayıtlı cərrahın 40 illik "üsyanı" - Fotolar
Sumqayıt
şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü və dəstəyi, Azərbaycan
Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt bölməsinin və Əli Kərim adına Poeziya
klubunun təşkilatçılığı ilə şəhər Poeziya Evində Azərbaycanın tanınmış cərrahı,
"Şöhrət" ordenli Hacı Cəfər Quliyevin "Tüstü də var, ocaq
söndürür..." kitabının təqdimat mərasimi keçirilmişdir.
Respublikamızın və Sumqayıtın tanınmış
ziyalılarının, həmçinin Milli Məclisin deputatları Muxtar Babayevin, Fərəc Quliyevin, Fazil
Mustafanın, Azərbaycanın Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının, Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin, müəssisə və təşkilat
rəhbərlərinin, mətbuat və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbiri
açan Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt bölməsinin sədri,
respublikanın Əməkdar jurnalisti Rafiq Oday müəllifin sayca 6-cı olan kitabının
ölkə əhalisinin, xüsusən də gənclərin sağlamlığının qorunmasına yönəldilmiş
dəyərli bir əsər olduğunu diqqətə çatdırmışdır.
O, kitabın
redaktoru kimi bildirmişdir ki, Hacı Cəfər Quliyev bir həkim kimi dünyanın
"sakit", lakin ən müdhiş bəlalarından biri olan siqaretin insan
sağlamlığına vurduğu ciddi zərər və fəsadları danılmaz fakt və arqumentlərlə
diqqətə çatdırmaq, siqaret aludəçilərini, onların ömrünü qısaldan, minlərlə
ailəyə bədbəxtçilik gətirən bu zərərli vərdişdən uzaqlaşdırmaq üçün uzun illər
elmi-praktiki araşdırmalar, tədqiqatlar aparmış, maraqlı və olduqca faydalı
olan bir kitab ərsəyə gətirmişdir.
Tədbirdə
çıxış edənlər - Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyəti
başçısının müavini Teymur Səmədov, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı, Millət vəkili Fazil
Mustafa, ehtiyatda olan polis polkovniki Həmid
Cəfərov, şairlərdən Əşrəf Veysəlli, Əvəz
Mahmud Lələdağ, ziyalı qadınlar adından İndira Şəmsivari, tanınmış həkim,
Sumqayıt Bələdiyyəsinin üzvü Kifayət Vidadiyeva və digərləri belə bir mühüm
mövzuda yazılan, indiki və gələcək nəsillər üçün çox faydalı olacaq kitabın
müəllifinin vətəndaşlıq mövqeyini yüksək qiymətləndirmiş, Hacı Cəfər Quliyevin
nə vaxtsa həkimlik fəaliyyətini dayandırsa belə, insanların sağlamlığı uğrunda
onun xidmətinin bu kitabla hələ uzun illər davam edəcəyini bildirmişlər.
Bu
kitab yazmağa həkim-cərrahı nə vadar etdi?
Ömründə
heç vaxt nəinki siqaret çəkməyən, hətta onun tüstüsünü belə qəbul edə bilməyən
Cəfər həkim hələ tələbəlik illərindən gələcək tibb işçisi kimi tütünün,
siqaretin insan orqanizminə, bəşəriyyətə vurduğu ziyanlar barədə fakt və
materiallarla tanış olduqca, o "zəhri-mar"a olan nifrəti daha da
artırdı. Təsadüfi deyil ki, Cəfər həkim 40 ildən çoxdur ki, siqaretə qarşı
"üsyan"a qalxıb, respublikanın əksər qəzet və jurnallarında siqaretin
törətdiyi bəlalarla bağlı "SOS" xarakterli çoxlu sayda yazılar dərc
etdirib. Lakin bəzən onun xeyirxah niyyəti birmənalı qarşılanmayıb. Hətta
vaxtilə "Azərbaycan dəmiryolçusu" qəzetində onun "Mədəni narkomanlar" adlı
məqaləsi dərc olunmuşdu ki, bu da Mərkəzi Komitədə bir para yüksək vəzifəli
siqaret aludəçilərinin qəzəbinə, həkimə qarşı ciddi təzyiqlərinə səbəb olmuşdu.
Əgər görkəmli şair Məmməd Arazın xahişi ilə Ulu öndərimizin böyük qardaşı,
akademik Həsən Əliyev işə qarışmasaydı, o məqalə Cəfər həkimə çox ağır başa
gələ bilərdi.
Siqaretin
insan üçün hansı bəlalar, faciələr törətdiyini bilmək üçün isə kitabdakı
bir-neçə fakta diqqət yetirmək kifayətdir. Həkimin araşdırmaları göstərir ki,
siqaretin tərkibində 40-a yaxın narkotik maddə, 4000-ə qədər kimyəvi maddə var
ki, onlar da insanların qanına, iliyinə işləyir, uzun müddət öz zərərli
təsirləri ilə əzələ və dərialtı toxumalarda "ilişib qalır".
Müəllif öz əsərində tütünün xalqlara, bəşəriyyətə
vurduğu ziyanlardan tarixi faktlarla söz açır və iqtisadçıların araşdırmalarına
əsaslanaraq bildirir ki, siqaret hər il birbaşa və dolayısı ilə dünya
iqtisadiyyatına 200 milyard dollara qədər ziyan vurur və hər il 4 milyondan çox
adam siqaret bəlasından dünyadan köçür.
Siqaret
bəlalarından bəzi faktlar
Sanballılığına
və dəyərinə görə namizədlik dissertasiyası səviyyəsində bir elmi əsər olan
kitabda, göstərildiyi kimi, siqaret Azərbaycanda da əhalinin həyatında bədbəxt hadisələrə,
faciələrə heç də az səbəb olmamışdır... ...1941-45-ci il müharibəsindən
sağ-salamat qayıdan, lakin "dünyanın düz vaxtında" siqaretin
ucbatından dünyadan köçmüş Şahbaz kişinin ailə faciəsi Cəfər həkimi bu gün də
göynətməkdədir. Belə ki, azyaşlı nəvəsini yanına alaraq, "baba-bala"
yatmağa hazırlaşarkən, Şahbaz kişi elə yataqda, uzandığı yerdəcə "bir
qüllab" siqaret çəkmək istəyir. Lakin onun havasını "can
dərmanı" kimi sinəsinə çəkdikdən bir-neçə dəqiqə sonra kişini mürgü vurur
və siqaret yanılı halda əlindən xalçanın üzərinə düşür. Faciə qaçılmaz olur -
baba ilə nəvə evlə birgə yanıb külə dönürlər. Uşağın anası da bu ağır dərdə,
faciəyə dözməyərək, bir ayın içində dünyadan köçür. Müharibə veteranı olan,
"dünya görmüş" Şahbaz kişinin başına gələn bu dəhşətli ailə faciəsi
adamın qanını dondurur, ciddi
düşündürməyə bilmir.
Başqa bir
ailədə isə evin balaca körpəsinin yuxusuz qaldığını görən gənc ata-ana, uşaq
həkiminin müalicəsindən bir fayda olmadığını görüb, tanışlarının məsləhəti ilə
Cəfər həkimə müraciət etməli olurlar. Ailədə gənc atanın siqaret çəkən olduğunu
bilən həkim anadan da şübhələnir və ərinin iştirakı olmadan onu söhbətə tutur.
Olduqca həssas olan həkim gənc ananın da siqaretə meylli olduğunu duyur. Gənc
qadın Cəfər həkimin dəqiq müşahidə və duyumundan heyrətə gələrək, uşağının
müalicəsi xətrinə etiraf etməli olur ki, həqiqətən "əsəblərini
soyutmaq" üçün hərdən ərindən gizli olaraq siqaret çəkir. Evdə vaxtaşırı
siqaret çəkilməsi isə valideynlərin qətiyyən ağlına gəlməsə də, heç bir yaşı da
olmayan körpənin yuxusunun dağılmasına, əsəbiliyinə səbəb olur. Cəfər həkim
ata-anaya tapşırır ki, əgər övladlarının yaşamasını istəyirlərsə, siqareti birdəfəlik
tərgitməlidirlər. Hətta onları məcbur edir ki, siqareti birdəfəlik atmaqla
yanaşı, evdə olan bütün pal-paltar tərtəmiz yuyulsun və ev kosmetik təmir
edilsin ki, uşaq siqaretin narkotik təsirindən azad olsun. Haqqında danışılan
bu və digər xoşagəlməz faktlar tədbirə gələnlərin çoxunu əslində, zahirən
zərərsiz görünən, "elə də qorxunc olmayan" siqaret və onun
gözlənilməz fəsadları barədə ciddi düşünməyə, həyata siqaret dumanı arxasından
yox, daha ayıq gözlə baxmağa sövq edirdi.
Xeyirxah, təmənnasız həkim, əsl
loğman
Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının
müavini Teymur Səmədovun rəsmi çıxışının sonunda Cəfər həkimlə ilk tanışlığı
barədə söhbəti çox maraqla dinlənildi. O, təxminən 30 il əvvəl başına gələni
danışaraq, bildirdi ki, tələbə vaxtı Sumqayıt yataqxanalarından birində
qalarkən axşama yaxın qatıq içmək istəyir. Və tələsdiyindən qatığı stəkana
tökmədən, "kefir şüşəsi"ni başına çəkməklə içir. 10-15 dəqiqədən
sonra mədəsində kəskin ağrı hiss edir. Nədənsə, gecə vaxtı heç kimi narahat
etmək istəməyərək, ağrıya əzabla, birtəhər olsa da, dözür. Səhər təcili olaraq
özünü poliklinikaya çatdırır. Terapevt ona dava-dərman yazsa da, heç bir
səmərəsi olmur. Növbəti gecə ağrıdan qovrulan gənc tələbə, təcili tibbi yardım
maşını ilə şəhər xəstəxanasına çatdırılır. Növbətçi həkim çarəni ancaq sabah
aparılacaq cərrahi əməliyyatda görür. Ancaq Teymurun bəxtindən səhər işə gələn
Cəfər həkim onun vəziyyəti ilə maraqlanır, analizlər götürülməzdən əvvəl onun
dünən nə yediyini və s. soruşa-soruşa əlini yumşaqlıqla, hərdən də barmağını
qəfil basmaqla bir-neçə dəqiqə onun mədəsi üzərində gəzdirir. Necə olursa, gənc
oğlan birdən uzandığı yerdən dik atılaraq, oturur və diqqətlə ona göz qoyan
həkimə deyir: "Həkim, siz nə etdiniz? Ağrı keçdi".
Cəfər həkim isə "bilirəm, bacıoğlu,
keçib-getdi. Səndə əməliyyatlıq heç nə yoxdur. Bir az uzan, bir-iki stəkan çay
iç, sonra da dur, "haydı!" - gedə bilərsən" deyir
- Həkim, axı deyirdilər ki,
cərrahi əməliyyat lazımdır...
Gənc Teymurun sözü ağzında qalır.
- Heç nə lazım deyil, gedə
bilərsən...
Teymura nə olmuşdusa, mədəsində hansı
"tüğyanlar, təlatümlər" baş vermişdisə, onu yalnız Cəfər həkim özü bilirdi, bir də -
onun loğman duyumu, loğman barmaqları...
Analoji bir hadisə barədə öz çıxışında
Sumqayıtın tanınıb-seçilən və sevilən ziyalılarından olan İndira xanım
Şəmsivari də danışdı. O yada saldı ki, nəvəsinin səhhətində anlaşılmaz bir
gərginlik, ağrılarla davam edən narahatçılıq yaranmışdı. Həkimlər uşağın
gecikmədən əməliyyat olunmasını israr edirdilər. Uşağın əməliyyat olunmasını
istəməyən İndira xanım isə cəld Cəfər həkimin üstünə qaçmış və uşağın dərdinə
əlac etməkdə ondan kömək diləmişdi. Həkim uşağın üz-gözünü nəzərdən keçirib,
sinəsinə, mədəsinə loğman əlləri ilə əl gəzdirdikdən sonra demişdi: "Götürün
aparın uşağı, onu nahaq bura gətiribiniz, cərrahlıq işi yoxdur. Aparın evə, bu
dərmanları və çoxlu mürəbbəli çay içirdin, vəssalam. Uşaqda qorxulu heç nə
yoxdur..."
İndira xanım vaxtilə nəvəsini lazımsız
cərrahiyyə əməliyyatından qurtardığına görə, tədbir zamanı Cəfər həkimə bir
daha təşəkkür etdi və məmnunluqla bildirdi ki, bu gün həmin "uşağın"
35 yaşı var və sağlam bir gəncdir.
Qazaxıstanda 24 nəfərlik
cinayətkar bandanı tərksilah etməsi...
1934-cü ilin dekabrının son günündə, Azərbaycanın qədim
və əsrarəngiz guşəsi olan Ordubad diyarının Üstüpü kəndində dünyaya gəlmiş Cəfər
Quliyev 1958-ci ildə N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun
müalicə-profilaktika fakültəsində oxuduğu ilk tələbəlik illərindən ictimai fəallığı,
coşqunluğu ilə daim seçilirdi. Elə bu səbəbdən də hələ 29 yaşında ikən Azərbaycandan
Şimali Qazaxıstana göndərilən 575 nəfərlik tələbə-inşaat dəstəsinin baş həkimi
və komandiri təyin edilmişdi.
Orada inşaat dəstəsində hamı ilə birgə fədakarlıqla
çalışan Cəfər Quliyev, necə olursa, bir gün xəbər tutur ki, həmin əyalətdə 20
ildən çox öz zorakılıqları, soyğunçuluqları ilə vilayətin sakinlərinə qan
udduran, adı "Adam", üzvləri isə adamlıqdan uzaq olan 24 nəfərlik
cinayətkar banda fəaliyyət göstərir. Həmin banda məhz fiziki cəhətdən güclü və
iradəli, haqsızlıqlara qarşı barışmaz və mübariz, qətiyyətli və
üsyankar-davakar olan Cəfər Quliyevin dəstəsinin sayəsində tutularaq, tərksilah
edilmişdi. Həmin qarşıdurmada Cəfər həkimin hər iki qolu "çıxsa" da,
az qala ölümlə üzləşsə də, döyüşdən çəkilməmiş,
tələbə dostlarının köməkliyi ilə qudurğan banda ilə axıracan vuruşmuş, səhərə
yaxın isə onların hamısını almanların iri yük maşını olan "Sudabeker"ə
uzanıqlı şəkildə dolduraraq, vilayət mərkəzinə aparıb, yerli orqanlara təhvil
vermişdi.
Vilayət rəhbərlyinin təqdimatı ilə Cəfər Quliyev
"İgidliyə görə" medalı ilə təltif edilmişdi. Məhz həmin dövrdə -
1964-cü ildə Cəfər həkimə və ilk növbədə belə igid, cəsur oğul böyütmüş vətəninə
minnətdarlıq əlaməti olaraq, Çernoqrad vilayətindəki sovxozlardan biri "Azərbaycan"
adlandırılmış və Cəfər həkimin təklifi
ilə onun yeni salınmış küçələrinə xalqımızın böyük, klassik şairlərinin -
Nizaminin, Füzulinin, Nəsiminin, Səməd Vurğunun, Mikayıl Müşfiqin adları
verilmişdi. Minnətdarlıq, təşəkkür ifadəsi olaraq!
50
ildən də artıq fəaliyyət, on minlərlə adama bəxş edilən şəfa
Hacı Cəfər
həkim uzun illərdir ki yalnız Sumqayıtda deyil, respublikanın ən ucqar guşələrində
də yaxşı tanınır və sevilir. Sumqayıt səhiyyəsində çalışdığı 50 ildən artıq
müddətdə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən nicat, ümid yeri kimi çoxları məhz
Cəfər həkimə pənah gətirmişlər. Təsadüfi deyil ki, o, xalqın sağlamlığı yolunda
təmənnasız çalışan həkim kimi respublikada böyük
nüfuza malikdir. Azərbaycanın "Şöhrət" ordenli görkəmli cərrahı,
vaxtilə həm də "SSRİ-nin Səhiyyə əlaçısı" fəxri adına layiq
görülmüşdür.
Bununla belə, "Əmək veteranı", Sumqayıtın Səhiyyə
İşçiləri Ağsaqqallar Şurasının sədri, Azərbaycanın iki nüfuzlu yaradıcılıq təşkilatının
- Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, vaxtilə iki dəfə Sumqayıt şəhər
Sovetinin deputatı seçilmiş, 52 il ərzində on minlərlə adama şəfa bəxş etmiş,
yüzlərlə adamı ölümdən, yüzlərlə ailəni bədbəxtlikdən xilas etmiş 82 yaşlı loğman hələ "Azərbaycanın Əməkdar
həkimi" fəxri adına layiq görülməyib. Lakin çoxları elə bilir ki, Cəfər həkim
artıq çoxdan həm Əməkdar həkim, həm də Prezident təqaüdçüsüdür. Hamını belə
düşünməyə vadar edən isə onun işi, xidmətidir.
Rəhman ORXAN,
Azərbaycanın Əməkdar jurnalisti