Sosial məsafəli, tibbi maskalı, “Britaniya ştammlı” Novruz
Həkimlər bayram günlərində təmasdan maksimum
qaçmağa çağırırlar
Xalqımızın bayramlaşmaq kimi gözəl adəti var.
Xüsusilə Novruz bayramında xonçalar düzəldilir, papaqlar atılır, hər kəs
bir-birinə qonaq gedir. Kiçiklər böyükləri ziyarət edir, böyüklər kiçiklərin
qayğısı, sevgisi ilə sevinir, doğmalaşır, əylənirlər. Builki Novruz isə bir
başqadır. 30 il sonra ilk dəfə Şuşada tonqal qalandı. Bu Novruz Qarabağlı
Novruzdur. Bəlkə də ən gözəl Novruzlardandır. Lakin həm də koronaviruslu,
sosial məsafəli, tibbi maskalı, hətta Britaniya ştammlı Novruzdur...
Hər il Novruz bayramı ərəfəsində Bakı küçələrində
tədbir və şənliklər təşkil edilir. Bu dəfə pandemiya səbəbindən bu cür
tədbirlər təşkil olunmayacaq. Bakı küçələrində nə keçəl, nə də kosa ilə
rastlaşacağıq. Çünki gündəlik yoluxma sayı son günlər 800-900 arasında dəyişir.
4 rəqəmli sayları görməmək üçün qaydalara riayət etməyə məcburuq.
"Yoluxma
halları elə həddə gəlib çata bilər ki...”
TƏBİB-in
infeksion xəstəlikləri üzrə işçi qrupunun rəhbəri, həkim-infeksionist Vasif
Əliyev hər kəsə
bayramı öz evində ailəsi ilə qeyd etməyi tövsiyə edir: "Qarşıdan bayram günləri
gəlir. Gediş-gəliş artacaq və insanlar bir-biriləri ilə daha çox təmasda
olacaqlar. Nəticədə yoluxma hallarının artımı davam edə bilər. Hər kəsə bayramı
öz evində ailəsi ilə qeyd etmək tövsiyə olunur. Əks-təqdirdə yoluxma halları
elə həddə gəlib çata bilər ki, noyabr-dekabrda olan hadisələri yenidən yaşaya
bilərik. Gündəlik yoluxma statistikasına dırnaqarası baxmamalıyıq, yoxsa
yenidən dördrəqəmli sayları görə bilərik. Toplum olaraq qış aylarında bir çox
vətəndaş virusa yoluxub sağaldı və onlarda qoruyuculuq yarandı. Yanaşı olaraq
peyvəndləmə prosesi gedir. Bir şeyi də nəzərə almaq lazımdır ki, bu xəstəlikdən
yaranmış anticisim bəzən daha qısa müddətdə yox ola bilir. Yəni daimi olaraq
qalmır. Təcrübədə təkrar yoluxmalar da qeydə alınır. Ona görə də "xəstəliyi
əvvəl keçirmişəm və məndə anticisim var” və ya "peyvənd olunmuşam arxayın ola
bilərəm” kimi fikirlərdən yayınmaq lazımdır. Həmin şəxslər də hər kəs kimi
qorunma tədbirlərinə əməl etməlidirlər”.
Həkim-infeksionistin sözlərinə görə, maskalardan
doğru istifadə olunmaması da yoluxma saylarında artıma səbəb ola bilir: "Bəzi
vətəndaşlar maskaya sanki qorunma vasitəsi kimi deyil, daha çox cəzadan
yayınmaq vasitəsi kimi yanaşırlar. Ya maska doğru istifadə olunmur, yəni
burunun və ya çənənin altında olur, ya da ondan dəfələrlə istifadə olunur.
Tibbi və ya cərrahi maskaların istifadə müddəti 6-8 saatdır. Vətəndaşların
əksəriyyəti maskanı cibində gəzdirir və həftələrlə istifadə edir. Bu zaman
maska yararsız hala düşür. Maskanın belə istifadəsi zamanı dolayı yolla özümüzü
də yoluxdura bilərik. Bundan əlavə, parça materialından olan maskalardan
istifadə olunur ki, onların da hər hansı bir qoruyuculuğu yoxdur. Təəssüf ki,
bunlar əhali arasında çox geniş istifadə olunur. Müxtəlif rəngli, bəzəkli parça
maskalar sadəcə görüntü xarakteri daşıyır və cəzadan yayınmaq məqsədilə
taxılır. Əgər onlar qoruyucu olsa idi, o zaman hər kəs evində bu maskanı
hazırlayıb istifadə edə bilərdi. Bu zaman sterilizə olunmuş şəkildə, xüsusi
şəraitdə hazırlanan maskalara o qədər ehtiyac olmazdı”.
Məlumdur ki, Azərbaycanda artıq koronavirusun
Britaniya ştammı aşkarlanıb. Milli Hematologiya və Transfuziologiya Mərkəzinin
Genetik Diaqnoz Mərkəzində "Sars Cov-2” genom analizi edilən üç nümunədə
501Y.V1, B.1.1.7 (Britaniya variantı) aşkar edilib.
"Uşaqlar risk
qrupuna daxildir”
Həkim Turanə
Rəsulova deyir
ki, virusun mutant variantı yoluxma sayı ehtimalını 70 faizə qədər artırır: "R
bir yoluxucu xəstəliyin nə qədər yoluxucu olduğunu göstərən riyazi termindir.
Bu da çoxalma nömrəsi olaraq adlandırılır. Bir infeksiya yeni insanlara
ötürüldükcə özünü çoxaldır. Pandemiyada bu R dəyəri 1-in altındadırsa, xəstəlik
kontrol altına alınacaq. Yəni 1 nəfər yalnız 1 insanı yoluxdurursa, onda biz
bunu yavaş-yavaş kontrol altına ala biləcəyik. Lakin yeni ştammın yaranması R
dəyərinin 0,4 dəfə artımına səbəb oldu. Bu da yoluxma ehtimalını ciddi şəkildə
artırır. Yoluxma ehtimalının artması xəstələnmə sayının, ağır xəstəlik
hallarının artmasına, xəstəxanalarda sıxlığın yaranmasına və səhiyyə sisteminin
həddindən artıq ciddi problemlərlə qarşılaşmasına səbəb olacaq. Ona görə də "Britanya
ştammı” təhlükəlidir. "Britaniya ştammı” böyüklərdə xəstəliyin klinik gedişində
ciddi dəyişiklik törətmir. Çində başlayan orijinal virusdan ciddi fərqlənmir,
lakin bu yeni virus ştammının uşaqlarda xəstəlik törətmə ehtimalı artıb.
Xüsusilə, 0-9 yaş qrupunu əhatə edir. Bu yaş qrupu əvvəl risk qrupuna daxil
deyildi. Lakin "Britaniya ştammı”nda vəziyyət dəyişib. Bu baxımdan
təhlükəlidir”.
"Əlimizdə vaksin kimi böyük bir silah
var”
Həkim deyir ki, "Britaniya ştammı”nın müalicəsində
ciddi dəyişiklik yoxdur, müalicə eyni şəkildə həyata keçirilir: "Artıq 1 ildir
ki, virus üçün spesifik dərman preparatı tapılmayıb. Dərman preparatının
tapılması və inkişaf etdirilməsi 10 illərlə vaxt aparan prosesdir. Biz indiyə
qədər başqa virus infeksiyalarında istifadə etdiyimiz müalicə metodlarını eyni
şəkildə tətbiq edir, bəzən yanılır, başqa bir dərman tətbiq edirik. Bu şəkildə
xəstəyə spesifik müalicə təyin edirik. Amma indi əlimizdə vaksin kimi böyük bir
silah var. Bu da böyük bir ümiddir. Qısa müddətdə daha çox insanın vaksin
olunması pandemiyanı daha yaxşı idarə edilə bilən formaya salacaq. "Sinovak”
vaksini mutant virusa da təsirlidir. Ona görə də hamı vaksin olunmalıdır”.
"Hərəkətlərimizi
məhdudlaşdırmalıyıq”
T.Rəsulova bayram günlərində yoluxma hallarının
artmamağı üçün vətəndaşlara tövsiyələrini də verib: "Novruz bayramı hər
birimizin ən sevdiyi bayramlardandır. Üstəlik bu Novruz Qarabağlı, ən gözəl
Novruzlardandır. Bəlkə də 30 ildə ən gözəl Novruzumuz bu Novruzdur. Mən də
istəyərdim ki, rayonlara gedək, qohumlara baş çəkək. Amma mənim daha böyük
istəyim ondan ibarətdir ki, insanlar xəstələnməsin, ölməsin, bu xəstəliyə görə,
ağır günlər yaşamasın, reanimasiyalara düşməsinlər. Ona görə də biz qaydalara
riayət etməli və başqalarına, özümüzə ziyan verməmək üçün hərəkətimizi
məhdudlaşdırmalıyıq. Qorunma tədbirlərinə davam etməliyik. Bu Novruz daha çox
həmrəy olub virusla mübarizədə birlikdə addımlamağımız gərəkən Novruzdur. Bakı
pandemiyanın mərkəzi olduğu üçün regionlara virus Bakıdan yayılır. Ona görə də
insanlarımızı qorumaq üçün Bakıdan giriş-çıxışın məhdudlaşdırılmasının
tərəfdarıyam. Hər bir azərbaycanlı dəyərlidir və onun üçün qorunma,
məhdudiyyətlər nə lazımdırsa, tətbiq edilməlidir”.
"Bu da ölkə
üçün faciələrə səbəb ola bilər”
Köln
Universiteti Klinikasının tibb elmləri doktoru, azərbaycanlı alim Nuran
Abdullayev də
təsdiqləyir ki, "Britaniya ştammı”nın yoluxduruculuq qabiliyyəti daha
yüksəkdir: "Təəssüflər olsun ki, üçü İngiltərədə, biri isə Danimarkada aparılan
son dörd elmi tədqiqat yeni ştammın öldürücülük riskinin də yüksək olduğunu
elmi olaraq təsdiqləyib. Tədqiqatla tanış olan elm adamları onun metodik və
statistik hissəsinin yüksək elmi dəqiqliklə hazırlandığının şahidi olur.
Nəticədə məlum olub ki, virusun PCR-lə təsdiqindən sonra 28 gün ərzində ölüm
riski 58-67 faiz yüksəkdir. Bu da o deməkdir ki, "Britaniya ştammı”na yoluxan
şəxsin 28 gün ərzindəki ölüm riski bildiyimiz COVID-19 xəstəsinin ölüm riski
ilə müqayisədə maksimum 67 faiz yuxarıdır”.
Həkim vurğulayıb ki, bayram günlərində tələb olunan
bütün qaydalara riayət etməliyik: "Çünki insanların zərurət olmadan küçələrə
çıxması, kütləvi bayram mərasimləri keçirməsi, bir-birinin evinə qonaq getməsi
və canlı ünsiyyətlərin sayını minimuma endirməmələri yeni ştammın geniş
yayılmasına gətirib çıxara bilər. Bu da ölkə üçün faciələrə səbəb ola bilər”.
Biz dünyanı bürümüş bu xəstəliyə qarşı birlikdə
mübarizə aparmalıyıq ki, mübarizəmiz də öz nəticəsini versin. Çünki gözəl
günlər, bayramlar, zəfərlər hələ qarşıdadır. Bir olaq ki, bu "döyüş”dən də
zəfərlə çıxaq.
Aygün ƏZİZ