Şirin səsin sahibi
Və ya Üzeyir Hacıbəyovun küçədə tapdığı istedad
Uşaqlıqdan
musiqiyə böyük marağı olub. Yaşıdlarını başına yığıb onlara mahnı oxuyarmış. 12
yaşında olarkən, təsadüfən küçələrindən keçən bəstəkar Üzeyir Hacıbəyov məlahətli
uşaq səsi eşidərək ayaq saxlayır. Üzeyir bəy Moskvada keçiriləcək Azərbaycan Mədəniyyəti
və İncəsənəti ongünlüyünə "Koroğlunun ariyası”nı ifa etmək üçün elə bu yaşda
istedadlı uşaq axtarırmış. Gülağanın səsinə valeh olan bəstəkar
həyətə keçir və balaca oğlanla tanış olur. Onu Opera Teatrında keçiriləcək
müsabiqəyə dəvət edir.
Gülağa Məmmədov həyəcanla səhnəyə çıxanda münsiflər
heyətində Üzeyir Hacıbəyov, Bülbül, Səid Rüstəmov kimi görkəmli sənətkarları
görüncə,
həyəcanı daha da artır, ancaq özünü itirmir. Balaca oğlanın məlahətli və şirin
səsi münsiflər tərəfindən bəyənilir.
Beləcə, Gülağa Məmmədov 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan
mədəniyyəti ongünlüyünün iştirakçısı olur. Böyük Teatrın səhnəsində Maestro
Niyazinin müşayiəti ilə ifa etdiyi Koroğlunun "Səni gördüm, aşiq oldum” ariyası
alqışlarla qarşılanır. Gülağa Məmmədov ailəsi Üzeyir Hacıbəyovun köməkliyi ilə ikiotaqlı
ev və 250 manat təqaüdlə təmin edilir. Gülağa 15
yaşında Səid Rüstəmovun ansamblına qəbul edilir. Sonra Konservatoriyada təhsil
alır. Vokal dərsini Bülbüldən, muğamın sirlərini isə Sarabskidən öyrənir.
Konservatoriyada oxuduğu illərdə, əsasən Səid Rüstəmovun
mahnılarını oxuyurdu. Bəstəkar,
mahnılarının əksəriyyətini xüsusi olaraq Gülağa üçün yazırdı. Eyni zamanda,
Tofiq Quliyevin, Cahangir Cahangirovun da əsərlərini ilk səsləndirən Gülağa Məmmədov
olub. "Ay qız”, "Ana Kür”, "Oxu, gözəl”, "Şeir deyilmi”, "Mənim qızım” kimi
mahnıların hər birinə öz ifaçılıq möhürünü vurub. G.Məmmədov 20 yaşından Musiqili Komediya Teatrında
çalışmağa başlayır. "Arşın mal alan”, "Beşmanatlıq gəlin” və s. tamaşalarda baş
rolları oynayır. Lakin bir neçə ildən sonra teatrdan ayrılır.
Müğənni şirin səsi ilə 600-dən artıq xalq və bəstəkar
mahnıları oxuyub. 15-dən çox bədii filmdə, teatr tamaşalarında xarakterik musiqi
nömrələri ifa edib. Respublikada fəaliyyət göstərən əksər xalq çalğı alətləri
ansamblları, simfonik orkestrlərlə birgə çıxışlar edib. Müslim Maqomayev adına
Dövlət Filarmoniyasının mahnı və rəqs ansamblında, Dövlət Musiqili Komediya
Teatrında işləyib. 1952-ci ildən ömrünün sonuna qədər Azərbaycan Dövlət
Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin (hazırda Səid Rüstəmov adına) xalq
çalğı alətləri ansamblının solisti olub.
Milli-mənəvi
dirçəlişə təkan
1989-cu ildə Gülağa Məmmədov Almaniyada olarkən orada
əslən Cənubi Azərbaycandan olan vokalist və müğənni Yaqub Zurufçu ilə
görüşür. Gülağa Məmmədov onun "Ayrılıq”
mahnısına çəkdiyi klipi görüb heyrətə gəlir. Azərbaycanın Cənubi və Şimali Azərbaycana
bölünməsinə həsr edilən klip Gülağa Məmmədovun səyi ilə Azərbaycanda
yayımlanır. Azərbaycan
Milli Azadlıq Hərəkatı zamanında "Ayrılıq” mahnısı milli-mənəvi dirçəlişə təkan
verir. Gülağa Məmmədovun dəvəti ilə Yaqub Zurufçu çoxdan həsrətində
olduğu Azərbaycana gəlir. "Ayrılıq” mahnısına ikinci ömür bəxş edən və siyasi məna
verən Yaqub Zurufçu, onu Azərbaycanda tanıdan və sevdirən mahnı haqqında söyləyir:
"Bu əsər mənim yaradıcılığımın ən üst pilləsində durmaqla yanaşı, həyatımın da
yaxşıya doğru dönüşünə səbəb olub. Odur ki, müəlliflərini - Fərhad İbrahimini və
Əli Səlimini özümə daha yaxın, daha doğma bilmişəm... Bu mahnı birlik rəmzi
idi. Azərbaycanın istiqlalında nə qədər ki, mənim rolum var, o qədər də Əli Səlimi
ilə Fərhadın rolu var. Üçümüz birlikdə o mahnını orada səsləndirmişik. Xalq bu
mahnını sevib. Xalq bu mahnı ilə birləşib və öz istiqlalını əldə edib. Həmin
illərdə "Azadlıq” meydanı xalqın bir araya yığışdığı məkan idi. Üzeyir Hacıbəyovun
"Koroğlu uvertürası” kimi "Ayrılıq” mahnısı da o vaxtdan Azərbaycanın iki
parçasını - Cənubu və Şimalı mənən birləşdirmişdi”.
Həyat yoldaşı Aliyə xanım xatirəsindən: "Bir dəfə
xalam qızının dəvəti ilə Almaniyaya getmişdik. Yaqub Zurufçu gəlməyimizi eşidib
yanımıza gəldi. Bir gün də xalam qızının evində qaldı. Yaqub Gülağadan xahiş
etdi ki, Bakıya qayıdanda onun üçün dəvətnamə göndərsin. Biz onun kasetini gətirdik.
O vaxta qədər Zurufçunu heç kim tanımırdı. O vaxt televiziyada "Ayrılıq”
verilişi gedirdi. Gülağa da kaseti apardı ki, mahnı verilişdə səslənsin. Mahnı
lap yerinə düşdü. Bu mahnıdan sonra çox adamlar bizə zəng vurub onunla
maraqlanırdı. Gülağa Yaquba verdiyi sözü yerinə yetirib ona dəvətnamə göndərdi.
Yaqub Zurufçu ailəsi ilə Bakıya gəlib bir ay burda qaldı. Bu müddətdə Gülağa
ona xeyli köməklik göstərdi, öz mahnılarını öyrətdi. Şövkət, Gülağa və Yaqub
Zurufçu birlikdə sarayda konsert verdilər. Ona görə də Yaqub Zurufçu hər yerdə
deyir ki, məni Azərbaycana tanıdan Gülağa olub”.
G.Məmmədov xoşbəxt ailə başçısı idi. Sənətini ailəsindən
üstün tutmaz, hər ikisinə vaxt ayırardı. "Tez-tez qastrol səfərlərinə gedərdi”-
deyə həyat yoldaşı Aliyə xanım xatırlayırdı: "Evimizə qayıdanda elə bil
dünyanın naz-nemətlərini ona verərdilər. Sevinərdi, fərəhlənərdi. Səhər tezdən
evdən çıxardı, çəkilişlərdə, səsyazma studiyasında, məşq zalında çalışardı. Gecəyarı
gəlsə də, gileylənməzdi. Çünki sənətindən həzz alardı. Əziyyəti də hədər getməmişdi.
Xeyli mükafatlar almışdı. Əvvəl əməkdar, az keçmiş Xalq artisti fəxri adlarına layiq
görülmüşdü”.
Qonaq-qaralı
ev
Qızı Gülarə xanımın xatirəsindən: "Atam sürpriz etməyi
xoşlayırdı. Onun bu ailədə ən böyük sürprizi, anama ən böyük, ən qəribə, gözlənilməz
hədiyyəsi, söz yox ki, pasportuna evlənmələri barədə vurdurduğu möhür olmuşdu.
Sonralar da anama həmişə sürprizlər edib. Heç nə demədən evdən anamın şəklini,
pasportunu aparıb, bir müddət sonra "Hazırlaş, xaricə gedirik” - deyə aldığı
putyovkanı ona uzadıb. Onlar birlikdə, demək olar, dünyanın az qala yarısını gəziblər.
Anam özü deyərdi ki, Ərəbistan, İtaliya, Almaniya, hətta Afrikayadək gedib
çıxıblar. Atamı xatırlayanda tez-tez uşaqlıq illərim yadıma düşür. Məni özü ilə
iş yerinə aparırdı. Artıq orada hamı məni yaxşı tanıyır, hər gəlişimi sevinclə
qarşılayırdılar. Orkestrdə bir kamançaçalan vardı. Mən qapıda görünən kimi
kamançada adımı səsləndirərdi. Bu elə xoşuma gəlirdi ki. Atam iş yerində məni
dahi sənətkarlarla tanış edərdi. Onların çoxunu evimizdə də dönə-dönə görmüşəm.
Bizə atamın sənət yoldaşları - müğənnilər, musiqiçilər, bəstəkarlar tez-tez gələrdilər.
Evimiz çox qonaq-qaralı olardı. Anam evdar qadın idi. İki gündən bir atamın
başına bu qədər adamın toplaşmasından narazılıq eləməzdi. Əslində, biz buna
alışmışdıq. Elə bilirdik, belə də olmalıdır”.
Kür
çayının ovsunu
Xalq artisti, bəstəkar və dirijor Nəriman Əzimov
Gülağa Məmmədovu görən son sənətçi dostu olub: "Onunla bir çox xarici ölkələrə
getmişik. Səfərlər zamanı çalışardıq ki, xalqımızın adına, musiqi sənətimizin şərəfinə
hörmət, nüfuz qazandıraq. Uğurumuzun əsas səbəbkarı Gülağa olub. Onu həmişə
alqışlarla qarşılayardılar. Çoxlu dostu vardı. Səid Rüstəmov, Cahangir
Cahangirov, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov, Hacı Xanməmmədov və başqa bəstəkarlar
onunla işləməkdən həzz alardılar. Şair Rəfiq Zəkanın sözlərinə yazdığı ”Ana
Kürüm” mahnısı lentə alınan vaxt unudulmaz bəstəkar Cahangir Cahangirov kövrəldi.
Onun bu sözləri indiyə qədər yaddaşımda qalıb: "Ay Gülağa, sən avazınla, şirin
səsinlə məcrasına sığmayan dəli Kür çayını ovsuna saldın”. Həmin mahnı məşhur
"Dəli Kür” bədii filmində səslənir...
"Məgər
mən ölmüşəm?”
Görkəmli müğənninin ailəsi Gülağa Məmmədova qarşı olan biganəlikdən də gileylənib:
"Sənətinə layiqli qiymət vermədilər. Bu laqeydlik ona çox toxundu. Ən böyük ədalətsizliklərdən
biri 60 illik yubileyi ərəfəsində oldu. Yubileyinin qeyd olunması üçün xüsusi
komissiya yaradılmışdı. Afişalar asılmış, dəvətnamələr paylanmışdı. Oktyabrın
24-də Filarmoniyada keçiriləcək yubiley tədbirinə digər respublikalardan da
qonaqlar gələcəkdi. Lakin son anda Mərkəzi Komitədən xəbər gəldi ki, tədbir
keçirilməsin. O zaman bunun səbəbini Gülağa Məmmədovun Filarmoniyanın işçisi
olmaması ilə əlaqələndirmişdilər. Sonra qərara gəldilər ki, tədbiri Aktyorlar
evində keçirsinlər. Oranın da pərdələri cırıq, oturacaqları sınıq idi. Gülağa
buna razı olmadı. Dedi, əgər məni Filarmoniyaya layiq bilmirlərsə, ümumiyyətlə,
tədbir keçirilməsin. "Məgər mən ölmüşəm? Ölənləri Aktyorlar evindən götürürlər”
- dedi. Bu haqsızlıq ona çox pis təsir elədi. Dedi ki, mən Filarmoniyada o qədər
zəhmət çəkmişəm. Bircə gün mənə vaxt sərf oluna bilməz? Gülağa da əsəbiləşib
gecə ilə bütün afişaları çıxardı. O biri respublikalara da teleqram vurdu ki,
qonaqlar gəlməsin”.
Aliyə xanım deyib ki, G.Məmmədovun sağlığında bircə
dəfə də yubileyi keçirilməyib. Dünyasını dəyişəndən sonra isə bir dəfə Muğam
Teatrında xatirə gecəsini təşkil ediblər: "Qarşılaşdığı diqqətsizlik Gülağa
üçün ağır zərbə oldu. O, bu haqsızlıqlara dözə bilməyib şəkər xəstəliyinə
tutuldu. Xəstəliyinə baxmayaraq, son günə qədər yeni mahnılar üzərində
çalışırdı. Rəhmətə gedən günə qədər orkestrlə mahnı yazdırmağa gedirdi”.
Ölümündən sonra, 2002-ci ildə "Azərbaycantelefilm”
studiyası Gülağa Məmmədov haqqında qısametrajlı sənədli televiziya filmi çəkib. Filmdə Azərbaycan Dövlət
Teleradio Verilişləri Şirkətinin videoarxiv materiallarından, əsasən "Dəli Kür”
filmindəki kadrlardan istifadə edilib.
Bu il isə görkəmli müğənninin 95 illik yubileyidir.
Yenə də sakit, səssiz-səmirsiz keçdi...
Təranə Məhərrəmova