Sığorta bazarı inkişaf edə bilər
Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası bu ilin
yanvar-avqust ayları üzrə sığorta bazarının nəticələrini açıqlayıb. Fins.az-ın
məlumatına görə, bazar üzrə yığımlar 14 %, sığorta ödənişləri isə 17,4 % artıb.
Könüllü sığorta növləri üzrə yığımlar 16,7 % və ya 32,5 milyon
manat artaraq 226,5 milyon manat təşkil edib. Maraqlıdır ki, könüllü sığorta
növləri üzrəbazar payı artıb. Belə ki, 2015-ci ilin 8 aylıq göstəricilərinə
əsasən könüllü növlər üzrə yığımlar bazarın 62 %-ni təşkil edib. Bu
ilin eyni dövrünün statistik göstəricilərinə görə, könüllü sığortalar bazarda
toplanan sığorta haqlarının 63,6 %-nə sahib olub.
Könüllü növlər
üzrə yığımlarla yanaşı, ödənişlər 14,5 % və 12,7 milyon manat
artımla100,1 milyon manat təşkil edib. Könüllü sığorta növləri üzrə bazar
payı isə ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 75,3%-dən 73,2%-ə kimi azalıb.
Könüllü sığorta
bazarında əsas artım həyat növlərinin payına düşüb. Belə ki, könüllü həyat
növlərində yığımlar 42,4 % artaraq 80,3 milyon manat təşkil edib. Ödənişlər
üzrə bu rəqəm 48,3 % artımla 46,2 milyon manat təşkil edib. Könüllü sığorta
bazarının 64,5 %-ni təşkil edənqeyri-həyat növlərində yığımlar 6,2 % və
ya 8,6 milyon manat artıb. Ödənişlər isə əksinə, 4,9 % və ya 2,3 milyon
manat azalıb.
İcbari sığorta
növlərində də yığımlarda artım müşahidə edilir. Yanvar-avqust aylarının nəticələrinə
əsasən icbari sığorta bazarı 9,12% və ya 10,8 milyon manat artaraq 129,6 milyon
manat təşkil edib. Könüllü sığorta növlərindən fərqli olaraq, icbari növlər
üzrəbazar payı 38 %-dən 36,4 %-ə qədər kiçilib. İcbari sığorta bazarında
da qeyri-həyat növləriüzrə yığımlar 12,1% artaraq 104,5 milyon manat, ödənişlər
isə 26,8 % artaraq 34,4 milyon manat təşkil edib. 8 aylıq göstəricilərə əsasən
qeyri-həyat növləri icbari sığorta bazarının 80,6 %-nə sahib olub. Bu bazar üzrə
həyat növlərində isə yığımlar əksinə, 1,7 % və ya 453,1 min manat azalıb. Ödənişlər
isə əksinə, nə az nə çox, düz 40,4 % və ya 633,5 min manat artıb.
Bəs görəsən,
mövcud iqtisadi şərtlər daxilində sığorta yığımlarının artmasının əsas səbəbi nədir? Bu sahədə perspektivlər necədir? Hazırda
hansı boşluqlar var?
Mövzu ilə bağlı
qəzetimizə açıqlama verən sığorta mütəxəssisi deyir ki, artımın özlüyündə müxtəlif səbəbləri ola bilər:
"Ümumi bazar üzrə konkret olaraq hər hansısa bir səbəbi əsas fakt kimi göstərmək,
fikrimcə, düzgün olmazdı. Əslində ötən illə müqayisə edəndə artımın olduğu
doğrudur. Amma rəqəmləri iki il öncəki
göstəricilərlə müqayisə etdikdə görərik ki, burada əslində artımdan yox,
azalmadan söhbət gedə bilər. Yəni belə desək, statsitik göstəricilərə əsasən
2015-ci ilə nisbətən artım müşahidə oluna bilər. Amma 2013-cü ilə nisbətən
müqayisə etsək, könüllü sığorta növlərində azalmanın olduğunu aydın şəkildə görə
bilərik. Könüllü sığorta bazarında keçən illə müqayisədə 16 faiz artım olduğunu
demək, fikrimcə, düzgün qiymətləndirilmə deyil”.
Ekspert
azalmanın müxtəlif səbəblərinin ola biləcəyini
vurğuladı: "Gəlirlər azaldığından artıq insanlar sığorta xidmətlərindən
imtina edirlər. İdxal olunan avtomobillərin sayı kəskin azaldığından avtomobil sığortasında əvvəlki illərə nisbətən
çox ciddi azalma var. Son dövrlərdə icbari sığorta ilə bağlı maarifləndirici tədbirlər
həyata keçirirlir. Amma bu da tam arzuolunan səviyyədə deyil”.
Ekspertin sözlərinə
görə, ötən illə müqayisədə cari ilin 8 ayı ərzində müxtəlif sığorta növləri üzrə
bazar payının artması əslində müsbət haldır: "Əgər hansısa bir artımdan söhbət
gedirsə, əlbəttə, bunun yalnız müsbət tərəfləri var. Lakin yenə də qeyd edim ki, bu artımın müxtəlif səbəbləri mövcuddur. Məsələn, bəzi müştərilər
mövcud iqtisadi şərtləri nəzərə alaraq
bu sahədə risklərin olduğunu dərk edir. Ona görə də onlar sığorta şirkətlərinə müraciət edirlər. Bu günə kimi sığorta etdirməyən bir çox müştərilər
var ki, onlar artıq narahat olmağa başlayıblar.
Yaxud da bazarda hər hansı yeni bir şirkət fəaliyyətə başlayır və çox böyük məbləğdə əmlaklarını sığortalayırlar”.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov isə deyir ki,
hazırki şərtlər daxilində sığorta ödənişlərinin həcminin artmasının iki səbəbi
var: "Bu səbəblərdən biri sığorta şirkətlərinin öz fəaliyyətlərini təkmilləşdirməsidir.
Getdikcə əhalinin daha böyük qismi sığorta bazarının iştirakçısına çevrilir.
Bu, mütəmadi olaraq müşahidə olunan tendensiyadır və bu proses hazırda da davam
etməkdədir. Amma mövcud iqtisadi şərtləri nəzərə alsaq, ödənişlərin artmasının əsas
səbəbi kimi məhz xarici valyuta ilə ödənilən
sığorta haqlarını sonradan milli valyutaya çevirərkən yaranmış fərqdir.
Yəni konkret olaraq manatın 2 dəfə dəyər itirməsi bunun əsas səbəblərindən
biridir. Qeyd edim ki, burada əsas söhbət sığorta şirkətlərinin gəlirlər qisminə
edilən təsirlərdən gedir. Sığorta yığımları ilə sığorta mükafatları arasında
qalan fərq sığorta şikrətlərinin gəliridir. Ümumilikdə deyə bilərəm ki, sığorta
yığımları devalvasiya nəticəsində artıb. Buna görə də xarici valyuta ilə ödənilən
sığorta haqlarının sığorta mükafatları da xarici valyuta ilə ödənilməlidir”.
R.Həsənovun
sözlərinə görə, ümumi tendensiyanı qiymətləndirdikdə, 10 il bundan öncəki ilə
müqayisədə bu gün Azərbaycanda sığorta bazarının böyüdüyünü görə bilərik: "Amma
məsələyə müştərilərin sayı, əhalinin sığortaya cəlb olunma faizi konteksindən
yanaşdıqda hələ də dünya ortalamasından geri qaldığımızı görə bilərik. Bu gün
mövcud iqtisadi şərtlər bu sektorda fəaliyyət göstərən şirkətlərin gəlirlərinə,
inkişaf strategiyasına öz təsirini göstərir. Ümumiyyətlə, sığorta Azərbaycanda
yarımçıq inkişaf etmiş sahələrdən biridir. Növbəti dövrlərdə əgər sahibkarlıq fəaliyyətinin
genişləndirilməsinə imkan yaranarsa,
hazırda nəzərdə tutulan "yol xəritəsi”
fəaliyyət planının icrası təmin olunarsa, bu zaman Azərbaycanda sığorta
bazarı inkişaf edə bilər. Bunun üçün Azərbaycanda geniş imkanlar var. Bu gün
mövcud potensialın çox az bir hissəsi istifadə olunur. Əlverişli şərait
yaranarsa, sektorun böyümək imkanları da genişdir”
İqtisadçının
sözlərinə görə, bu sahədə hələ də müəyyən boşluqlar var: "Bu gün sığorta şirkətlərində müqavilələrin təklif olunma formasında, maarifləndirmə işlərində və eyni zamanda reklam çarxları, mətbuatla işləmə formalarında müsbət dinamika
hiss olunur. Lakin hələ də bu sahədə öz
işinə səhlənkar yanaşan bir çox şirkət var. Belə ki, sığorta şirkətləri sığorta
hadisəsi ilə bağlı daha çox subyektiv mövqe sərgiləyir. Yaxud da sığorta edən şəxsləri
aldatmağa çalışırlar. Bu kimi hallar mətbuatda sürətlə yayılır və bu da prosesiin inkişafına neqativ
təsir göstərir. Amma bütövlükdə müsbət
dinamika artıq hiss olunmaqdadır. Ümid edirik ki, bu proses davamlı olacaq və
sığorta şirkətləri öz fəaliyyətlərində daha məsuliyyətli olmağa çalışacaqlar. O
cümlədən şirkətlər vətəndaşlarla işləmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirməlidirlər.
Çünki bazarın inkişafında təməl şərt
sığortaçı və sığorta olunan şəxs arasında olan inamdır. Şirkətlər bu inamı
qazana bilsə və öz fəaliyyətlərini bu istiqamətdə qura bilsələr, artıq növbəti
dövrlərdə şirkətlər böyüyə və bazar paylarını genişləndirə bilərlər. Əks halda isə bir neçə
on il sonra bazarın daha təkmilləşdiyi bir dövrdə məsuliyyətsiz, qısa müddətdə
böyük gəlirlər əldə etmək istəyən şirkətlər məhv olub sıradan çıxacaqlar. Onlar ədalətli rəqabətə davam gətirə bilməyəcəklər”.
İqtisadçı könüllü sığorta növlərindən fərqli
olaraq icbari növlər üzrə bazar payının 38 %-dən 36,4 %-ə qədər kiçilməsi
məsələsinə də aydınlıq gətirdi: "İcbari olan istiqamətlərin bir çoxunda
azalma müşahidə olunur. Vətəndaşlar işləmirsə,
yaxud işlədiyi yerdən icbari tibbi sığorta tələbi yoxdursa, icbari sığortaya
ehtiyac olmur. İcbari sığorta demək olar ki,
Azərbaycan vətəndaşının istifadə etdiyi sığorta növlərindən sayılmır. Bu
sığorta növündən adətən xarici şirkətlərdə çalışan əməkdaşlar istifadə edir.
Ölkədə fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərin sayında azalma var. Ona görə də
icbari həyat sığortasının həcminin azalması müşahidə olunur”.
Şəbnəm Mehdizadə