Simləri para-para olan saz
İsti yay günlərindən biri idi. Hava o qədər
isti idi ki, nəfəs almaqda belə insanlar çətinlik çəkirdilər. Gecə yarısından
ayağa qalxıb kənd sakinləri gün qızana qədər işlərini qurtarırdılar. Mal-qaranı
otlaqdan tez gətirirdilər ki, istidən tələf olmasınlar. Amma bunlara baxmayaraq
qoca Şamxal qızmar günəş altında on baş qoyununu otarmağa davam edirdi. Qoca
olmasına baxmayaraq fiziki işlərdən çəkinmirdi. Hər zaman ən ağır işləri belə
görməyi bacarırdı. Şamxal kişini gümrah, cəld edən onun sazı idi. Qoyunlar heç
zaman Şamxal kişisiz otlağa getmirdi, həmçinin Şamxal da sazsız evdən bayıra
çıxmırdı.
Şamxal kişi elində-obasında böyük nüfuz
qazanmış bir şəxs idi. Xeyirdə-şərdə hər zaman məclisin yuxarı başında əyləşərdi.
Hərdən bir toylarda saz çalıb, şabaş da yığardı. Şamxal kişinin altmış beş yaşı
var idi və ailə həyatı qurmamışdı. İstədiyi qızı başqası zorla qaçırdıqdan sonra, bir daha qəlbində
ikinci Gülnaz sevgisi bəsləməmişdir.
Şamxal
kişi qoyunlarını hər zaman Dilcan dərəsində otarardı. Hər gün də orda
"Yanıq Kərəmi" mahnısın ifa edib ağlayırdı və öz-özünə deyirdi: vay Kərəm,
vay Kərəm. Sən nə əzablara düçar olmusan. Allah qara keşişə min lənət eləsin.
Sizi bir-birinizdən ayırdı. Şamxalla Gülnazı bir-birindən ayırdıqları kimi.
Bir
gün Şamxal kişi möhkəm xəstələndi. Xəstəlik o qədər güclü idi ki, əlini belə
qaldıra bilmirdi. Şamxal kişinin xəstəliyindən istifadə edənlər onun bir
quzusunu tutub Dilican dərəsində kəsərək kabab eləyib yeyə-yeyə qəhqəhə ilə gülürdülər.
Bu xəbər tezliklə Şamxal kişinin qulağına çatdı. Elə bil onu bir anlığa tok
vurdu. Sonra dərhal ayağa qalxaraq Dilican dərəsinə sarı getməyə başladı. Yolla
gedərkən gah yıxılır, gah da büdrəyirdi, amma bunların heç biri onu yolundan
saxlaya bilmirdi. Nəhayət Dilican dərəsinə gəlib çatdı. Qara quzusunun sümükləri,
dərisi və bir də konyak butulkasından başqa bir şey tapa bilmədi.
Bu hadisə onu çox bərk
sarsıtmışdı, hətta yemək də yemirdi. Şamxal kişi o qara quzunu qonşusu yetim
Əlinin toyunda kəsmək üçün saxlamışdı. Elə həmin gün yetim Əli Şamxal kişini
çağıraraq ondan toyunda kəsmək istədiyi qara quzunu istəyirdi. Tez ayağa qalxıb
tövləyə sarı getdi və iki kök toğlu seçərək Əliyə verdi. Əlinin gözləri sevincdən
alışıb yanırdı. Amma Şamxal kişi hələ də qara quzunu yaddan çıxara bilmirdi. Öz-özünə
hey deyinirdi: oğru aparsaydı heç nə deməzdim, canavar yesəydi belə yanmazdım.
Amma biri gəlib mənim quzumu aparanda bax indi ölüm ya yox?! Güclə də olsa
Şamxal kişi özünü toparladı, qonşusu yetim Əlinin toyuna getdi. Məclisə çiynində
qara sazla daxil olan Şamxal kişini görcək hamı hörmət əlaməti olaraq ayağa
qalxdı, ucadan xoş gəlmisən deyərək ustada səsləndilər. Şamxal kişi qara sazını
bağrına basıb çalmağa başladı. Məclisdə hamı bir nəfər kimi ayağa qalxaraq "var
ol ustad, var ol ustad” deyə qışqırırdı. Məclis sona çatdı, hər kəs evinə
qayıtdı. Şamxal kişi də evinə döndü. O hər toydan qayıtdıqdan sonra özünü qəmgin
hiss edirdi. Bir anlıq sevgilisi Gülnaz ağ gəlinlik paltarında gəlib gözünün
önündə dayanırdı. Səhəri kirpik yummadan oyaq qalan Şamxal kişi qoyunlarını yenə
də Dilican dərəsinə apardı. Elə təzəcə ora çatmışdı ki, bir neçə nəfər yeyib-içmək
üçün Dilican dərəsinə gəldi. Şamxal kişi gələnlərə əhəmiyyət verməyərək
qoyunlarını otarırdı. Yeyib-içmək üçün gələnlərdən biri dedi:
– O gün Şamxal kişinin kök bir quzusunu tutub
kabab edib yedik.
Bu
sözün üstündən o biri yoldaşı dedi:
– Hələ bu harasıdı. Mən qırx il bundan qabaq
Şamxal kişiyə elə bir ağır zərbə endirmişəm ki, çətin özünə gələ. Onun
sevgilisi Gülnazı zorla da olsa özümə arvad elədim.
Bu
sözlər Şamxal kişiyə güllə kimi dəydi. Qara sazını özünə dayaq tutaraq ayağa
qalxdı və boğunuq səslə: – "ay alçaqlar,
sizi öldürəcəm” deyə qışqırmağa başladı. Bu sözləri eşidən adam həmişəki kimi
qorxusundan qaçmağa üz qoydular. Şamxal kişi arxaları ilə yüyürdü. Nədənsə
onlar dayandılar, ancaq bir kimsə yox idi. Şamxal kişi çatar-çatmaz əlindəki
çomağı ilə onları döyməyə başladı. Bir anlığa Şamxal kişinin gözləri qaraldı,
başı fırlandı. Sən demə onu arxadan biri bıçaqla vurub. Əlindəki qara sazı ilə
arxaya dönüb həmin adamın başına çırpdı. Sanki sazın naləsi göylərə ucaldı. Bu
nalədə: Koroğlunun nərəsi, Kərəmin, Əslinin isə fəryadı qopdu. Həmin yerindəcə
öldü. Digər iki nəfər isə qaçaraq canlarını qurtardı.
Şamxal kişinin qara sazla vurduğu onun
sevgilisi Gülnazı əlindən alan adam idi. Ərinin ölüm xəbəri Gülnaza çatmışdı. Tələm-tələsik
Azərbaycana ərinin nəşini aparmağa gəlmişdi. Şamxal kişi aldığı bıçaq
yarasından ölümcül yaralanmışdı. Polislər onu tutmağa gələndə artıq məlum idi
ki, O, çox yaşamayacaq.
Gülnaz ərinin Şamxal tərəfindən öldürüldüyünü
eşidəndə bir anlığa qaçırıldığı gün gözünün önünə gəldi, qışqırıqları, nalələri
qulaqlarında cingildədi. Sonra dərhal şoferinə Şamxal kişinin evinə sarı sürməyi
tapşırdı. Özü isə qaçırıldığı gün geyindiyi paltarı əyninə geyindi. Şamxal
kişinin həyətində adam əlindən durmağa yer yox idi. Hətta qonşu kəndlərdən də
adamlar gəlmişdilər. Gülnaz həyətə daxil olan kimi hamı heyrət içində onu süzməyə
başladı. Qapı, stol, su qabları gördüyü kimi qalmışdı. Əlləri əsə-əsə qapını
açdı. Şamxal kişi Gülnazı görən kimi elə bildi ki, onun gözünə görünür. Gülümsəyərək
dedi: Leyli ilə Məcnun bu dünyada qovuşa bilmədiyi kimi, biz də bu dünyada bir-birimizə
qovuşa bilmədik. Mən səni səbirsizliklə o biri dünyada gözləyəcəm.
Gülnaz
tez əlini Şamxalın ürəyinin üstünə qoyaraq dedi:
–
Qorxma əzizim, day mən burdayam, səni buraxmayacam. Bu sözləri eşidən kimi
Şaxmal kişi güclə də olsa ayağa qalxdı. Əlini onun gözlərinin üstünə qoyaraq
güclə də olsa danışmağa başladı:
–
Artıq mən ölürəm. Bu həyatda səndən başqasına könül verib sevmədim. Bir olan
ulu Tanrım buna şahiddir.
Bu
sözləri deyən kimi Şamxal kişi birdəfəlik gözlərini yumdu. Çox qəribə bir hadisə
baş verdi. Həyətindəki yeddi qoyunu heç nədən öldü. Başı üzərindəki qara
sazının simləri para-para oldu. Sanki saz o ağır dərdi çəkə bilməyib bağrı çatladı.
Şamxal kişini dəfn etməyə aparanda Gülnaz da özünü öldürdü. Şamxal, Gülnaz və
bir də qara saz bir yerdə dəfn olundu. Qara sazı torpağa qoyanda sanki bir
anlıq rəngi dəyişdi. Qara rəngli saz ağ rəngli saza döndü. Bir müddət o qəbirlərdən
saz havaları eşidilirdi. El-obada bunu belə yozurdular:
O
saz havası Şamxalla Gülnazın toy havasıdı...
İlkin Elsevər