Salam kədər
Salam kədər – "Əcaib hərtərəfli əxlaqsız, hərtərəfli Fransız nağılı. The Times”
Fransızları dünyanın ən əxlaqsız xalqı seçiblər bir vaxtlar. Buna baxmayaraq
mədəniyyətin beşiyi, demək olar ki, bütün
ədəbi cərəyanların yarandığı yerdi Fransa. "Fransa” sözünün mənalarından
biri də azad deməkdi.
Gözəl bir tətil səhəri atası bir xəbər verir Sesilə. Anasının köhnə bir dostu Anna onları ziyarətə gələcək. Anna ciddi həyatı olan, disiplinli, təhsilli, mədəni, həyatı əyləncə kimi görənlərə yuxarıdan aşağı baxan bir qadındı.
Bu ziyarətdən Sesil heç də məmnun deyil.
Dəniz Pənahova
Fransuaza
Saqanın "salam kədər” romanı yeniyetməlik vaxtlarında yazdığı və çox qısa
müddətdə dünya çapında böyük uğur qazanmışdı. Erkən yaşda gələn ədəbi
şöhrət ömrünün bütün illərində onu
izləmişdi. Mövzusuna filmlər çəkilmiş bu
romandan ağız dolusu tərif yağdırmayacam. Elə məni də bu ekzotik ad cəzb
etmişdi.
Onu havalı burjua xarakterləri yaradan güclü romantik əsərləri ilə tanıyırıq.
Həmçinin onun yaratdığı xarakterlər Selincerin əsərlərindəki qəhrəmanlar kimi
pozulmuş gəncliyin ikonuna çevrilir. Əsərlərində daha çox qadın qəhrəmanların
psixoloji qatlarına enir. "Salam kədər” əsərini 18 yaşlarında çap
etdirib. Zatən çox yazıçı ilk kitabını yandırmaq istəyir. Ona bu qədər uğur
gətirən əsərin zəif tərəflərindən bəhs edəcəm. Bizim cəmiyyətdə də belə bir
kitab çap olsaydı, məncə, ölkə çapında populyarlaşardı. Bilirik ki, bizdə yaxşı
kitab az oxunur, az satılır. Bu qədər məşhur olan, filmlər çəkilən əsər yəqin
ki, bulvar ədəbiyyatı silsiləsindəndi deyə düşünə bilərik. Şübhəsiz ki, ad
seçiminin də böyük rolu var. Saqanın
əsərləri roman janrının dəbdə olan dönəminə tuş gəlmişdi, bəlkə də, ona görə bu
qədər populyarlıq qazandı. Zəif deyərkən yəni oxucunu o qədər də təsirləndirməyən
cümlələr və mövzusunda klassik Fransız həyatı, fransız gəncliyi görürük.
Salam kədərin
mövzusu məsuliyyət hissi olmadan yaşamağa alışanların, yenidən düzəlməyəcəyi,
həyatı əyləncədən ibarət görənlərin romanıdı.
Belə bir deyim
var axına qarşı duranlar ya yıxılır, ya da yıxılır.Ərgənlik
dönəminə kimi öz içində böyütdüyü vərdişləri, meylləri buluğ çağına çatanda
buraxmaq çətin olur. Keçək romana...
17 yaşındakı
Sesil atası Roland ilə birlikdə yaşayır, istədiyi hər şeyi edir, çünki
məsuliyyətsiz, zəngin bir kişinin qızıdı. Sesil üçün sevgi anlayışı tamam
fərqlidi. O, acı çəkmək əvəzinə sevgini əyləncəyə çevirib istədiyi ilə münasibət quran, sıxılanda da keçici bir həvəs
kimi uzaqlaşan elə, əslində, klassik fransız qızıdı. Displinsiz yaşamaq onun
həyat anlayışına çevrilib. Anasını itirib. Ata-qız həyatı dolu-dolu yaşayan,
heç kimə ehtiyacı olmayacaq qədər güvəndə günlər keçirir. O atasına iki ildi
qovuşub. Manastr məktəbindən yeni ayrılıb. Atasının Elza adında sevgilisi
var. Elza isə ağlı havada olan gənc bir qadındı.
Atası da qızı kimi tez-tez sevgili dəyişən rahat, ağrısız, acısız yaşayan
əhlikef bir adamdır. Tətilə çıxmaq üçün dənizkənarı bir yerdə villa
kirayələyirlər. Üçü birlikdə tətilə gedir. Gözəl bir tətil səhəri atası bir xəbər verir Sesilə. Anasının köhnə bir dostu Anna onları ziyarətə gələcək. Anna ciddi həyatı olan, disiplinli, təhsilli, mədəni, həyatı əyləncə kimi görənlərə yuxarıdan aşağı baxan bir qadındı.
Bu ziyarətdən Sesil heç də məmnun deyil.
Sesil qorxur,
qorxur ki, bu azadlıq rahatlıq əlindən alına bilər. Qorxduğu başına gəlir.
Əslində atası əhlikef adam olduğundan keçici münasibətlər yaşamağa alışıb.
Fəqət hər şey dəyişəcək. Sesilin atası Annaya aşiq olacaq. Annaya aşiq olması,
Elzanı tərk etməsinin altında gizli bir şey yatır. Qızının gələcəyi... mən belə
düşünürəm.
Məncə ata öz əyləncələrinə son qoymağı, bir qadınla yaşama məcburiyyətini sırf
qızı üçün edir. Qızının gözəl bir gələcəyi, təhsilli ciddi həyatı olsun deyə Anna
ilə Parisə qayıdanda evlənəcəklər. Yoxsa kim rahatlığından əl çəkər ki. Sesil
qarışıq fikirlərin təlatümündədi. Bir yandan xəyallar qurur ki, Anna kimi ciddi
kültürlü bir həyatı olacaq. Amma digər yandan azadlığını itirmək istəmir.
Sesil çimərlikdə
Siril adlı yaraşıqlı oğlanla tanış olur. Onu sevməyə başlayır. Amma
hisslərindən də tam əmin deyil. Anna Sesilə Universitetə hazırlaşmalı, Sirillə
bir daha görüşməməli olduğunu deyir. Evdə Annanın sözü keçir. Hətta bir dəfə
Sesili dərs oxusun deyə tətil günü otağa "kilidləyir”. O da dərs oxumaq əvəzinə
qalın yoqa kitabını oxuyur. Anna Sesil
arasında münaqişə getdikcə dərinləşir. Küslüklə başlayan nifrət böyüyür.
Sesil Annanı
günəş qədər isti olan xoşbəxt həyatlarından çıxarıb yox etmək üçün planlar
qurur. Plana Elzanı və sevgilisi Sirili də qatır.
Elza bu planı
göydə quş kimi tutur. Təbii ki, razıdı və zəngin bir sevgilini itirmək istəməz.
Sirillə Elza yalandan sevgili kimi davranır, tez-tez Rolandın gözünə görünməyə
onu qısqandırmağa çalışır. Atasını tələyə düşürürlər. Hətta qısqanmaq bir yana
gizli bir mətləbi qeyd edim, Rolland bir şeyi həzm etmir. Keçmiş sevgilisi
Elzanın qızının sevgilisi ilə birgə olması. O, qızına qarşı bir utanc duyğusu
yaşayır. Atalıq hissidi bu. Çünki, qızının Sirillə sevgili olmasına etiraz
etməmişdi, normal qarşılamışdı. Amma Sesillə Siril hələ də gizlində
bir-birlərini sevirlər. Parisə gedəndə evlənmək istəyirlər. Amma yenə də Sesil
tərəddüddədir. Məqsəd Sadəcə Atası ilə Annanı ayırmaqdı. Zaman keçdikcə Sesil
hiss edir ki, Anna ideal bir qadındır. Çünki hər dəfə hər mövzuda Anna haqlı
çıxır, hər zaman məntiqli davranır. Çox qəribədir yaxşı bu qədər ciddi və
mədəni bir qadın nəyə görə Roland kimi bir kişi ilə evlənməyə razılıq versin
ki? Sevgimi yarandı aralarında yoxsa məqsəd rəfiqəsinin qızıdı? Kim belə bir
fədakarlığı öz üzərinə götürə bilər ki? Bəlkə də onlar həqiqətən bir-birlərinə
aşiq olublar. Görək əsərin sonluğu kartları açacaqmı.Nəhayət Sesilin
planı gülləni çaxır. Elza nəhayət Rolandı təhrik edə bildi. Onları öpüşərkən
görən Anna mənəvi olaraq yıxılır. Evlənəcəyi adam onu aldadır. Halbuki, onlar
da Elzaya bunu etmişdilər. Bunun heç kim fərqində olmur. Anna maşına minib
villadan ayrılır. Onu gedərkən Sesil dayandırmağa çalışır peşman olur, hər şey
mənim planımdı deyir. Amma nə fayda. Annanın kədərli üzü və göz yaşları
qarşıdakı uzun illər Sesilin ürəyinə axacaq. Anna yolda qəza keçirir və ölür.
Atası ilə birgə xəstəxanaya gedirlər. Hətta üzr məktubu yazırlar Annaya. Amma
heç bir faydası olmur. Onlar bu qəzadan özlərini günahkar bildikləri an günahkarlıq
hissindən bir anda daşınırlar. Hər dəfə polisin dediklərini xatırlayırlar.
Annanın qəza etdiyi yerdə hər gün bir qəza baş verir. Yəni bu təsadüfdür.
Tətil bitir və
onlar Parisə qayıdırlar. Sesil Parisdə olanda Sirillə heç görüşmür də. Onu tərk
edir. Köhnə həyatına davam edir, yeni bir oğlanla tanış olur. Fəqət bir adamın
adını beyninə qəlbinə həkk edib. "Anna Lorsen" "Salam
Kədər"Dəniz Pənahova