Rusiya Səudiyyə Ərəbistanı ilə yaxınlaşır, ABŞ narahatdır
Dünya mediasının və siyasi dairələrinin diqqəti Səudiyyə Ərəbistanı
kralı Salman bin Əbdüləziz əs-Səudun Rusiyaya rəsmi səfərinə yönəlib. Səfərə ən
çox diqqəti ABŞ və Rusiya mediası ayırıb. Nəşrlər yazır ki, Rusiyanın səfərə
həddən artıq böyük önəm verməsini tək bir faktla göstərmək kifayət edir - ölkə
rəhbərliyi Rusiyanın bütün tarixi ərzində ilk dəfə Kremli yenidən quraşdırıb.
Rusiyaya gələn ilk Səudiyyə Ərəbistanı kralını Kremldə qəbul edən Vladimir
Putin səfəri "əlamətdarhadisə” adlandırıb. "Mən əminəm ki, sizin
səfəriniz bizim ölkələrimiz arasında bağları daha da canlandıracaq”. Səudiyyə
monarxı da bildirib ki, məqsədimiz sülh və təhlükəsizlik maraqları, habelə
dünya iqtisadiyyatının inkişafı naminə münasibətlərimizi gücləndirməkdir. Kral
Salman həmçinin vurğulayıb ki, Səudiyyə iki ölkənin dünya neft bazarındakı
pozitiv əməkdaşlığının davam etməsini istəyir. "Səudiyyə Ərəbistanı kralı
Salman bin Abdel Əziz əl-Səudla görüşümüz əhatəli, konkret oldu. Biz ikitərəfli
münasibətlərdən və bölgədəki vəziyyətdən danışdıq”, - deyə Rusiya
prezidentivurğulayıb. Kral məsləhətləşmələri davam etdirmək üçün Rusiya
prezidentini ölkəsinə dəvət edib və V.Putin də dəvəti qəbul edib. Qeyd edək
ki,Rusiyanın dövlət başçısı builin fevralında Ər-Riyadda səfərdə
olub.
Önəmli olan məsələlərdən biri odur ki, Rusiya ilə Səudiyyə Ərəbistanı
kosmosda dinc məqsədli əməkdaşlıq və araşdırmaya dair razılığa gəlib. Ümumilikdə,
Vladimir Putinlə kral 14 sənədə qol çəkib. Bundan başqa, krallığın Hərbi-Sənaye
Kompleksi ilə"Rosoboroneksport” arasında Səudiyyə Ərəbistanında hərbi
təyinatlı məhsulların istehsalını nəzərdə tutan razılaşma da imzalanıb.
RusiyaSəudiyyə Ərəbistanına"Kalaşnikov A-103” avtomat silahının və
müxtəlif təyinatlı güllələrin istehsalı üçün lisenziya da verəcək.Putinlə
81 yaşlı monarx arasında danışıqların müəyyən təfərrüatları barədə iki ölkənin
xarici işlər nazirləri – Sergey Lavrov və Adel əl-Cübeyr brifinq keçiriblər.
Sergey Lavrov deyib ki, iki lider Moskva və Riyad üçün qarşılıqlı faydalı
olacaq tərəfdaşlığın inkişaf etdirilməsi yollarını müzakirə ediblər. O, əlavə
edib ki, Putin və kral terrorla mübarizənin mühümlüyü və Yaxın Şərqdəki
münaqişələrin dinc yolla həllinə tərəfdar olduqlarını bildiriblər. Adel
əl-Cübeyr deyib ki, Moskva və Riyad Suriyanın bütövlüyünün saxlanmasına ehtiyac
olduğu barədə razılığa gəliblər. O deyib ki, iki ölkə arasında əvvəllər
təsəvvürə belə gəlməyən münasibətlərin inkişafı üçün üfüqlər açılıb.
Lavrov bildirib ki, Səudiyyə və Rusiya arasında bir sıra ilkin müqavilələr
imzalanıb. Səudiyyə Dövlət Hərbi Sənaye Agentliyinin məlumatına görə,
razılaşmalara əsasən, Səudiyyə Rusiyadan S-400 hava müdafiəsi sistemləri, tank
əleyhinə Kornet raketləri və zenit qurğuları alacaq. Agentlik razılaşmaların
potensial pul dəyərini açıqlamayıb, lakin bildirib ki, Rusiya tərəfi sözügedən
silahlara aid texnologiyaların Səudiyyəyə veriləcəyinə və bu sistemlərin cari
təmirlərinin lokalizasiya olunacağına qarantiya verib. "Reuters”in məlumatına
görə, iki ölkə 1 milyard dollarlıq birgə investisiya fondu yaratmaq barədə
razılaşma əldə edib.
Rusiya mətbuatı yazır ki, bu səfər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Səudiyyə Ərəbistanının yatıracağı iri sərmayələr Rusiyanın daxili böhran
vəziyyətinin aradan qaldırılmasına kömək edəcək. Qeyd edilir ki, Rusiya bu
səfər zamanı Səudiyyə kralından daha çox pul qopartmağa çalışır. Təhlilçilər
bildirirlər ki, iki ölkə arasında münasibətlər illər uzunu kifayət qədər gərgin
olub. Soyuq müharibə illərində Səudiyyə əfqan mücahidlərini sovet işğalına
qarşı döyüşlərdə dəstəkləyirdi. Çeçen yaraqlılarına da maliyyə məhz Ər-Riyaddan
daxil olub. Bu yaxınlarda isə iki ölkə arasında Səudiyyənin regiondakı əsas
rəqibi İrana görə fikir ixtilafları olub. Ər-Riyad Suriya prezidenti Əsədə
qarşı döyüşən və ABŞ-dan yardım alan qiyamçıları dəstəkləyir, halbuki Rusiya
qoşunları İran qüvvələri ilə birlikdə Suriya prezidentinin hakimiyyətini
müdafiə edirlər. Lakin regional fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Moskva və Riyad
neft qiymətlərinin sabitləşdirilməsi naminə ortaq məxrəcə gələrək, ötən
noyabrda neft hasilatının ixtisarına dair OPEC razılaşmasını imzalayıb. Bu
razılaşmadan məqsəd Rusiya və Səudiyyə büdcəsi üçün həyati məna daşıyan neft
qiymətlərinin qaldırılmasıdır. Bu səfərin əsas məqsədinin Rusiyadan bəzi yeni
model silahlar almaq və ikitərəfli qarşılıqlı ticarət əlaqələrinin
genişləndirməkdən ibarət idi və Moskva da buna nail oldu. Tərəflər 3 milyard dollarlıq
silah sazişi əldə etdilər. Bu ölkənin Rusiyadan alacağı çoxlu silah növləri
var. Hətta Kral Salman Rusiyadan S-400 zenit raket kompleksləri almaq
istədiyini bəyan edib. Səudiyyə Ərəbistanın Rusiya ilə əlaqələrinin
genişlənməsinin bir səbəbi də İranla bağlıdır. Səudiyyə Ərəbistanı İranla
rəqabət etdiyi üçün Rusiya ilə yaxınlaşmağa cəhd edir. Çünki hazırda İranda
çoxlu sayda Rusiyaya məxsus silahlar var. Buna görə də Səudiyyə Ərəbistanı
İranla rəqabətdə Rusiya silahına da malik olmaq istəyir. Ancaq 17.5 milyon
əhalisi olan dövlətin silahlanmaya bu qədər vəsait ayırması təəccüblü gəlir.
Çünki hazırda ölkədə həddindən çox silah var, buna rəğmən, yeni silahlar almaq
üçün də Rusiya ilə danışıqlara başlayır. Səudiyyə Ərəbistanının belə sürətlə
silahlanmasının dünyaya və bölgəyə necə təsir edəcəyini dəqiq söyləmək
çətindir. Düzdür, Səudiyyə Ərəbistanı və İran arasında olan rəqabətlər tez-tez
müharibə səviyyəsinə çatır, amma bu iki dövlətin arasında şiddətli müharibələrin
olacağı istisna olunur. Hazırda əsas maraq mövzusu Səudiyyə Ərəbistanının
Rusiyadan alacağı silahları hansı məqsədlər üçün istifadə edəcəyidir.
Yeri gəlmişkən, rəsmi Vaşinqton dərhal bu səfərə reaksiya verib. "ABŞ
öz müttəfiqlərinin Rusiyanın S-400 zenit raket komplekslərinə marağının
artmasından narahatdır”. Bunu jurnalistlərə açıqlamasında ABŞ-ın Müdafiə
Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mişel Baldanza söyləyib. Onun sözlərinə görə,
ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanının hərbi ticarət sahəsində sıx əlaqələri var. "Vaşinqton
Post” isə yazır ki, səfər Vaşinqtonla Moskva arasında münasibətlərin
gərginləşdiyi dövrə təsadüf edir. Düzdür, Tramp ilk xarici səfərini bu ölkəyə
etsə də, bir çox analitiklər hesab edirlər ki, Ər-Riyad Vaşinqtonun Yaxın Şərq
siyasətinin qeyri-müəyyənliyi üzündən diqqətini Rusiyaya yönəldir. Səudiyyə
etiraf edir ki, Rusiyanın regiona iri oyunçu kimi qayıtmasına səbəb Suriyada qazandığı
qələbələrdir. Brukinq institutunun baş
elmi işçisi, MKİ-nin keçmiş analitiki Bryus Riel bildirir ki, Trampın Qətər
böhranında tutduğu mövqeyə görə, səudiyyəlilərdə inamsızlıq yaranıb. Lakin
bütün bunlarla yanaşı, Səudiyyənin ABŞ-la münasibətləri arxa plana keçirəcəyi
proqnozlaşdırılmır.
Azər NURİYEV