Rusiya əkdiyi separatizm toxumlarını öz ərazisində biçəcəkmi?
Politoloqların
fikrincə, Kreml indiki halda münaqişələrin həllinə stimul verməyə səy göstərməlidir
Sovetlərin
dağılması ilə keçmiş ittifaqın ərazisində ard-arda bir neçə münaqişə ocağı
yarandı. Separatizmin baş qaldırması heç şübhəsiz ki, Rusiya ərazisində də
özünü göstərdi. Rusiya bu problemdən əziyyət çəksə də, onu həll edə bildi.
Lakin maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, Rusiya indiki halda separatizm
toxumlarını əkir. Buraya Ukrayna, Gürcüstan, Moldovanı göstərmək olar. 30 ilə
yaxın bir müddətdə Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş separatçı rejimi isə ölkəmiz
44 günlük müharibə ilə sıradan çıxarmağı bacardı. Lakin Rusiya sülhməramlılarının
bölgəyə gəlişi Xankəndində və onun ətraf ərazilərində separatçı qalıqlarının
qalması ilə nəticələndi. Elə bu günlərdə Qarabağdakı separatçı rejimin cinayətkar
rəhbəri Araik Arutunyanın Moskvaya səfəri də bir sıra qaranlıq məqamlardan xəbər
verir. Bilirik ki, separatçı rejimin rəhbəri Azərbaycan tərəfindən axtarışa
verilib. Lakin görünən odur ki, Rusiya hələ də separatçılara dəstək verir. Belə
çıxır ki, Rusiya hələ də keçmiş SSRİ respublikalarında separatizm toxumu səpməkdə
davam edir. Bəs görəsən Moskva əkdiyi separatizm toxumlarını nə vaxtsa, öz ərazisində
biçəcəkmi?
N.Miri qeyd etdi
ki, Dağlıq Qarabağ probleminə paralel olaraq Ukraynada, Moldovada, Gürcüstanda da
"dondurulmuş münaqişələr” yaradılıb və hər üç ölkənin ərazi bütövlüyü pozulub:
"Faktiki olaraq, bu ölkələr hazırda separatizmdən əziyyət çəkirlər. Bu problemlərin
həllinə imkan verməyən yeganə ölkə məhz Rusiyadır. Rusiya münaqişələri yaradan,
idarə edən və nəzarətində saxlayan ölkəyə
çevrilib və bu imkanı əldən vermək istəmir. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycan Qarabağ münaqişəsini 44 günlük Vətən
müharibəsi ilə həll etdikdən sonra artıq postsovet məkanında bir presedent
yarandı. Bəlli oldu ki, separatizm problemini ciddi siyasi iradə və beynəlxalq
səviyyədə dəstək olarsa, hərbi yolla həll etmək mümkündür. Əslində bu gün
Ukrayna ətrafında baş verən hadisələr və gərginlik də təxminən bu müstəvidə baş
verir. Yəni, Ukrayna Krım bir yana, ən azından cənub-şərq əyalətləri -Dombas və
Luqanskın tamamilə Rusiyanın işğalından azad olunmasına cəhd etdi. Bilirik ki,
hələ də bu məsələ ilə bağlı gərginlik davam edir və Ukrayna-Rusiya prezidentləri
arasında görüşü təmin etmək mümkünsüz hala gəlib. Ona görə də düşünürəm ki,
bütün bunların müqabilində Rusiyanın ödədiyi bədəllər var. İndiki halda
Rusiyaya qarşı çox ciddi sanksiyalar tətbiq olunur. Avroatlantik məkanın hərbi
güc mərkəzi olan NATO demək olar ki, Rusiyanı çevrələmək siyasətini artıq başa
çatdırmaq üzrədir. Gələcək perspektivdə Ukrayna, Gürcüstan kimi Qara dənizdə həmsərhəd
olan ölkələr də NATO-ya qəbul olunarsa, bu, Rusiya üçün geosiyasi təhlükələr vəd
edəcək. Çünki birbaşa Rusiya sərhədləri çərçivəsində NATO ölkəsinin yerləşməsi
Kreml üçün böyük təhlükələr yaradır. Bütün bunlar Rusiyanın zamanında əkdiyi
separatizm toxumlarının və yürütdüyü aqressiv siyasətin nəticəsi olaraq dəyərləndirilməlidir.
Düşünürəm ki, bu məsələ bununla da bitməyəcək. Rusiya zəiflədikcə mərkəzdənqaçma
hadisələri də getdikcə sürətlənəcək. Xüsusilə, türkdilli respublikalar
Tatarıstan başda olmaqla tədricən mərkəzdənqaçma siyasətinə üstünlük verəcəklər.
Yəni, Rusiya mərkəzi hakimiyyəti zəifləsə və regionlara iqtisadi-maliyyə cəhətdən
dəstək verə bilməsə, Rusiyanın özündə də separatizm dalğası güclənəcək. Ona görə
də Rusiyada ağıllı siyasətçilər varsa və açığı, öz ölkələrinin gələcək
perspektivini görmək istəyirlərsə, Kreml tərəfindən yaradılmış bütün münaqişələr
tədricən sülh şəraitində həll olunmalıdır. Bütün postsovet ölkələri ilə normal,
bərabər hüquqlu səviyyədə münasibətlər sistemi qurulmalıdır”.
Bakı Politoloqlar Klubunun sədri Zaur Məmmədov bildirdi ki, biz yaxın vaxtlarda Xankəndi ətrafındakı
problemlə bağlı Azərbaycanı narahat edən məsələyə aydınlıq gətirilməsinin
şahidi olacağıq: "Təbii ki, separatçı Araik Arutunyanın Moskvaya səfəri Azərbaycan
dövləti və ictimaiyyəti tərəfindən xoş qarşılana bilməz. Çünki bu separatçı Azərbaycan
tərəfindən beynəlxalq axtarışa verilib. O, əli qana batan və açıq şəkildə Azərbaycan
əleyhinə çıxışlar edən bir şəxsdir. Eyni zamanda onu qeyd etmək lazımdır ki,
artıq Laçın dəhlizi vasitəsilə Xankəndi
və ətraf ərazilərdən erməni hərbçilərinin çıxarılmasının şahidi olmaqdayıq.
Artıq sosial şəbəkələrdə bununla bağlı video görüntülər yer almaqdadır. Bütün
bunlar bir daha onu göstərir ki, Azərbaycanın son zamanları haqlı olan tələbləri
yerinə yetirilməyə başlanılıb”.
Z.Məmmədov
vurğulayıb ki, hər bir halda Rusiya və onun sülhməramlıları bölgə ilə bağlı
fikir irəli sürərkən və yaxud hansısa addımları atarkən mütləq şəkildə Azərbaycanın
maraqlarını nəzərə almalıdır: "Hər kəs bilməlidir ki, Xankəndindəki qondarma
rejimdir və onların hüquqları yoxdur ki, bu və ya digər şəkildə hər hansı bir qərarın
qəbul edilməsində iştirak etsinlər. Onlar yalnız qərarların obyektivliyi
uğrunda çıxış edə bilər”.
BƏXTİYAR