“Rejissorun yaşı yoxdur” - Debüt
Adı Ayladır. Soyadı Osmanova olsa da, hər kəs onu
Bəhramqızı kimi tanıyır. Yaradıcılığının ən gözəl illərini yaşayır. 7 ildir ki,
Gənc Tamaşaçılar Teatrında bir-birindən maraqlı və rəngarəng tamaşalar
hazırlayır. Daha çox uşaq tamaşalarına mizan verdiyinin şahidinə çevrilmişik.
Bu zamana qədər 17 tamaşa hazırlayıb.
Bu yaxınlarda isə ilk debütünü yaşadı. Belə ki, sentyabrın 25-dəTürk Dünyasının Mədəniyyət
Paytaxtı Oş şəhərində keçirilən VII "Art-Ordo” Türkdilli Ölkələrin Teatr
Festivalında mizan verdiyi "Mən öləndə ağlama” adlı monotamaşası nümayiş
olundu. Festivaldan əlidolu geri dönən yaradıcı heyət Oş şəhər Bələdiyyəsinin xüsusi
diplomlarına, festivalın əsas mükafatlarından birinə -"Ən uğurlu
yaradıcılıq axtarışları”nominasiyasında birinci yerə və pul mükafatına
layiq görülüb.
Festivaldan dönən Ayla Bəhramqızı təəssüratlarını bizimlə
bölüşür:
- Bu mənim rejissor olaraq iştirak etdiyim ilk festival
idi. Bunun üçün çox sevincli idim. "Mən öləndə ağlama” repertuarımda yer alan
ilk monotamaşa idi. Bundan qabaq hazırladığım tamaşalar qastrol səfərlərinə getmişdi,
ancaq ilk festivala çıxışım bu tamaşa ilə oldu. Tamaşa çox uğurlu alındı və hər
kəs tərəfindən bəyənildi. Tamaşanı müzakirə edəndə gözləyirdim ki, çox tənqidi fikirlər
səsləndiriləcək. Çünki bu mənim ilk monotamaşam idi. Əsərin müəllifi, rejissoru,
aktrisası - 3 xanımın birgə işi nəticəsində belə bir tamaşa ərsəyə gəlmişdi.
Bizim teatrda tamaşanı izləyən ekspertlər "bu tamaşa ilə Ayla böyüdü” fikrini
səsləndirdilər.
O ki qaldı mənim festivalla bağlı təəssüratıma, orada
gənclər tək biz idik. Festivalda daha çox yaşlı nəslin nümayəndələri iştirak edirdilər.
Daha çox Çingiz Aytmatovun pyeslərinə müraciət etmişdilər. 20-27 nəfərlik böyük
bir kollektivlə iştirak edirdilər. Biz isə üç gənc monotamaşa ilə yollanmışdıq.
Tamaşaçılar bu tamaşadan çox təsirlənmişdilər. Hətta təklif etdilər ki, bu tamaşanı
qırğız titrləri ilə təqdim edək. Bizə o məqamda ən çox teatrımızın direktoru
Naidə xanım dəstək göstərdi. Belə ki, teatrda çalışan 4 gənci beynəlxalq
festivala göndərdi. Bizə görə çox narahat idi. Hətta sosial şəbəkədə paylaşım
edərək bizə uğurlar arzulamışdı. O dəstək bizim üçün çox önəmli idi. O bizə inanmasaydı,
festivalda iştirak edə bilməzdik.
- Bu festival gənc
bir rejissor olaraq sizə nə qazandırdı?
- Mənim qatıldığım ilk festival olduğu üçün anladım
ki, üzərimizdə daha çox çalışmalıyıq. Zəmanə ilə ayaqlaşmaq mütləqdir.
- Zəmanə ilə ayaqlaşmaq
deyəndə, klassik əsərlərə müasir baxışımı nəzərdə tutursunuz?
- Biz festivaldakı tamaşalara baxanda, klassik əsərlərin
daha çox səhnələşdirildiyinin şahidi olduq. Klassik əsərlərə müasir baxış
deyəndə, klassik mövzular bu gün də aktualdır. İnanın ki, bir əsr bundan əvvəl baş
vermiş hadisə indi də yaşanır. Əgər biz rejissorlar onun həllini tapıb indiki zəmanəyə
uyğun səhnələşdirsək, tamaşaçı onu qəbul edəcək. Bizim əsas problemimiz gözəl yazan
dramaturqlarımızın azlığıdır. Teatral pyeslərimiz yazılmır.
Misal üçün, festivalda iştirak etdiyimiz tamaşanın
müəllifi Pərvin Nurəliyeva "Mən öləndə ağlama” pyesini ötən il yazıb. Elə pyeslər
yazılsa, niyə biz klassikaya müraciət etməliyik?
- Gənc rejissor olaraq
yeni pyesləri oxuyursunuzmu?
- İnternetdə axtarışlar edir, yeni əsərləri, pyesləri
oxuyuram. Çalışıram ki, maraqlı adı və fərqli konfliktlər olan pyes tapım. Mənim
arzum "Əli və Nino”nu səhnələşdirməkdir.
- Bir rejissor
olaraq bu tamaşanı necə görürsünüz?
- Problem odur ki, mənim nə Əlim, nə də Ninom var. Görsəm
ki, hansısa aktyor mənim təsəvvürümdə canlandırdığım Əli və ya Ninodur, özüm nələrsə
etməyə çalışaram. Mən baxanda onu görməliyəm, görməsəm edə bilmərəm. Ninonu incə
qızcığaz, valideynlərin gül balası kimi təsəvvür edirəm. Mən gürcü qızı tipajı istəmirəm,
sadəcə olaraq o incəliyi istəyirəm.
- Teatrda özünüzü
gənc hesab edirsinizmi?
- 7 ildir ki, teatrda işləməyimə baxmayaraq, hələ də
özümü tam teatra həsr etmiş kimi hiss etmirəm. 7 il bundan qabaq teatra yeni gələndə,
ilk müsahibəmdə demişdim ki, özümü teatrda çalışırmış kimi hiss etmirəm, sadəcə
öyrənirəm. Teatrda tamaşa hazırlamaq o demək deyil ki, sən teatrda işləyirsən.
- Bəs bu 7 ildə nə
dəyişib?
- Artıq böyümüşəm və rahatlıqla sözümü deməyi bacarıram,
tələblərimi rahat şəkildə ifadə edirəm. Bunları etməkdən çəkinmirəm. Artıq ətrafımdakı
sənət adamlarının hansı potensiala sahib olduqlarına bələdəm. O vaxtdan mənim düşüncələrim,
hədəflərim dəyişib. Bu mənim işimdir və mən işimi sevirəm.
- Niyə rejissorluq?
- Əslində atam rejissor olmağa icazə vermirdi.
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Dram rejissorluğu”
ixtisasını bitirdim. Bəhram Osmanov mənə dedi ki, magistraturaya qəbul olmalısan
və magistr təhsilini bitirdikdən sonra universitetdə pedaqoji fəaliyyətə başlamalısan.
Magistraturaya qəbul olduqdan sonra atama dedim ki, mən pedaqoji fəaliyyətlə məşğul
olmayacam. Açığı, heç teatra gəlmək fikrim də yox idi. Mən diplom tamaşamı Gənc
Tamaşaçılar Teatrında hazırlamışam və teatrın keçmiş direktoru Mübariz Həmidov mənə
demişdi ki, bizim teatrda uşaq tamaşaları hazırla və bizimlə çalış. Ancaq atam icazə
vermədi. Teatra Böyük Britaniyadan rejissor gəlmişdi və böyük bir layihə
üzərində çalışırdı. Layihəyə görə, o, bu teatrda üç tamaşa hazırlayacaqdı. Bu zaman
teatrda bir köməkçi rejissor çatışmırdı. Mən də həmin rejissorun treninqlərində
iştirak etmişdim. Belə bir təklif aldıqda, məmnunluqla razılıq verdim. 3 ay ərzində
onlarla çalışdım və tamaşanı təhvil verdik. Həmin ərəfədə cənab prezidentin sərəncamı
çıxmışdı, narkomaniya ilə bağlı hər bir teatr tamaşa hazırlamalı idi. Mənə "Ağ ölüm”
pyesini gətirdilər və həmin tamaşanı hazırladım. O zaman 22 yaşım var idi. Mənim
də bir xüsusiyyətim var. Heç zaman kiməsə baxaraq öyrənmirəm. Bu günə kimi atamın
məşqlərində belə iştirak etməmişəm. Biri var mən gedib kiminsə işinə baxıb, onu
əzbərləyib gətirəcəm, onun eynisini hazırlayacam,
bir də var ki, öz beynimin məhsulunu səhnələşdirəcəm. Mən hər şeyi təcrübələrim
əsasında öyrəndim. Təsəvvür edin ki, 22 yaşlı qız böyük teatrda tamaşa hazırlayır
və onun baş roldakı aktrisası tanınmış aktrisamız Nübar Novruzovadır.
- Özünüzü başqa teatrda
görürsünüzmü?
- Gənc Tamaşaçılar Teatrından başqa Sumqayıt Dövlət
Dram Teatrında "Kim güclü, kim ağıllı”, "Çeburaşkanın yeni sərgüzəştləri”, Akademik
Musiqili Teatrında "Cırtdanın sərgüzəştləri” tamaşalarını hazırlamışam. Əvvəllər
elə bilirdim ki, hər teatrda proses eyni gedir. Sonra başa düşdüm ki, teatrlarımız
fərqlidir. Özümü tanıyandan Gənc Tamaşaçılar Teatrında işləyirəm, ora mənim ikinci
evimdir.
- Heç eşitmisiniz ki,
haqqınızda "əldə etdiyi uğurların sahibi atasıdır” – deyiblər?
- Bu sözü çox eşitmişəm və mən bunu qəbul etmirəm. İnanıram
ki, 50 yaşım olanda da bu sözü yenə eşidəcəm.
İlk tamaşamı hazırlayanda mənə deyirdilər ki, tamaşanı Bəhram müəllimin özü qızı üçün hazırlayıb. Ancaq həmin ərəfələrdə atam
Bakıda yox idi. Mən "Ağ ölüm” tamaşasına başlayanda atam ölkədə deyildi.
- Bəhram Osmanovun
hazırladığınız tamaşalara reaksiyası necə oldu?
- Mübahisələrimiz kifayət qədər çox olur. Mən onu məşqlərə
dəvət etsəm də, o, israrla gəlmir. Ancaq hərdən nəinki ata və rejissor, birbaşa
rejissor kimi gəlib müdaxilə edir. Onda da mən deyirəm ki, xahiş edirəm, işlərimə
qarışmayın. Nəticədə premyera zamanı izlədiyi tamaşanı bəyənəndə, gəlib bir həmkar
kimi əlimi sıxıb təbrik edir.
- Bəhram Osmanovun
öz dəst-xətti var. Siz atanızın cığırı ilə gedirsiniz, yoxsa özünüzə başqa bir istiqamət
seçmisiniz?
- Bəhram Osmanovun dediyinə görə mən tam fərqliyəm.
Mənə elə gəlir ki, 5 ildən sonra o cığırla gedəcəm. Hardasa fikirlərimiz bəzi məqamlarda
üst-üstə düşür. Atamın gənclikdə necə olduğunu görməmişəm. Bəlkə onun da mənim kimi
gənclikdə fərqli üslubu olub. Onun gənclik illərində yanında heç kimi olmayıb, ancaq
mənim yanımda atam var. Bəlkə də o olmasaydı, mənə daha çətin olardı. Ancaq mən
heç zaman nə onun adından, nə də nüfuzundan istifadə etməmişəm.
- Bəs nə üçün aktrisalığı
yox, rejissorluğu seçdiniz?
- Mən əslində aktrisa olmağı istəmişəm. Tamaşa hazırlayanda
belə, aktyora nəyisə məcbur olub göstərəndə, deyirlər ki, sən özün daha yaxşı oynayırsan.
Amma düşünürəm ki, mən bunu bacarmaram. İstəyirəm, hansısa bir tamaşada oynayım.
Amma elə bir xasiyyətə malikəm ki, rejissorun hər hansı bir göstərişini yerinə
yetirə bilmərəm.
- Siz hər nəsil aktyorlarla
işləyirsiniz. Olubmu ki, yaşlı nəslin aktyorları sizə "bu uşaqla necə işləyək” desinlər.
- Belə məsələlər olur... "Uşaq” sözü heç xoş deyil.
Məndən olsa, yaşımın çox olmasını istərdim. Hətta bir aktrisa ilə buna görə mübahisəmiz
də düşmüşdü. Halbuki, rejissorun yaşı yoxdur. Əgər mən tamaşanı qururamsa, teatrın
baş rejissoru, direktoru var, onların məsləhəti ilə burdayam. Bir var üç kəlməni
birləşdirib deyə bilməyim, onda tam ixtiyarları çatır, desinlər ki, uşaqdır, heç
nə bacarmır. Amma elə deyil. Məni əslində, o "uşaq” sözü çox incidir.
- Repertuarınıza nəzər
yetirsək, daha çox uşaq tamaşaları hazırladığınızı görürük.
- Hər zaman deyirəm ki, 30 yaşıma qədər uşaq tamaşaları
hazırlayacam. Hiss edirəm ki, artıq məndə yavaş-yavaş alınmır. Çünki düşüncələrim
dəyişib. Böyüklər üçün tamaşalar hazırlamaq mənim üçün çox asandır. Ancaq uşaq tamaşasında
uşaq beynində düşünməyə başlayırsan.
- Bəlkə valideyn olduqdan
sonra uşaq tamaşaları sizə daha cazibədar görünəcək?
- Əgər mən uşaq tamaşaları hazırlayanda xırda nüanslarına
qədər hər şeyi nəzərə almışamsa, indi o qədər də hövsələli deyiləm. Yavaş-yavaş
anlayıram ki, artıq mənim düşüncələrim dəyişir. Bilmirəm, bəlkə də əvvəllər uşaq
kimi düşünürdüm. Ona görə də məndə daha yaxşı alınırdı. Misal üçün, Bəhram Osmanov
deyəndə ki mən uşaq tamaşaları hazırlaya bilmirəm, deyirdim ki, rejissor üçün nə
fərqi var? "Ona görə yox ki, baş rejissoram, sadəcə, məndə alınmır” - deyirdi. Hiss
edirəm ki, məndə də müəyyən müddətdən sonra elə olacaq. Bir qızıl qaydam var:
"Bir işi görürsənsə, mükəmməl gör, ya da görmə”.
- 10 ildən sonra özünüzü
harada görürsünüz?
- Mənim arzularım yoxdur. Real düşünən insanam. Bir
dəfə oturdum ki, dəftərə 100 arzumu yazım. 3 dənədən artıq arzu yaza bilmədim.
10 ildən sonra özümü daha yaxşı yerlərdə görürəm.
Xəyalə Rəis