Qazaxıstan prezidenti gələn həftə Bakıya səfər edəcək
Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevin ölkəmizə gələn həftə baş
tutacaq səfəri, müzakirə olunacaq məsələlər medianın diqqət mərkəzindədir.
Rusiya nəşrləri də səfərə böyük önəm verirlər. Bu ölkənin nüfuzlu "Nezavisimaya
qazeta” nəşri yazır ki, aprelin 2-3-də rəsmi səfərlə Bakıya yollanacaq
Qazaxıstan prezidentinin aparacağı danışıqlarda təhlükəsizlik, iqtisadiyyat,
tranzit və regional siyasət kimi sahələrdə ikitərəfli əməkdaşlıq məsələləri
müzakirə ediləcək. Ekspertlər Azərbaycan hakimiyyətinin BMT Təhlükəsizlik
Şurasının (TŞ) qeyri-daimi üzvü olan Qazaxıstandan Dağlıq Qarabağ məsələsində
dəstək gözlədiyini də istisna etmir.
Prezident Nursultan Nazarbayevin Azərbaycana səfəri hələ ötən ilin
payızında baş tutmalı idi. Lakin, rəsmi versiyaya görə, səfər Qazaxıstan
liderinin xəstələnməsi səbəbindən təxirə salınmışdı. Ekspertlərsə deyir ki,
səfərin təxirə salınmasına əsas səbəb Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi
Təşkilatına (KTMT) üzv dövlət başçılarının həmin tarixlərdə Yerevanda keçirilən
sammiti olub. Astana həmin sammitdə iştirak etməyi məqsədəuyğun saymadığından,
Bakı səfəri də təxirə salınıbmış. Qəzetə açıqlamasında Risklərin Qiymətləndirilməsi
Qrupunun direktoru Dosım Satpayev bildirib ki, Qazaxıstan dəfələrlə
Ermənistanın maraqlarına zidd olaraq, Azərbaycana ifrat rəğbət bəsləməkdə
ittiham edilib. "Bakı üçün isə Astananın Dağlıq Qarabağ məsələsində mənəvi
dəstəyi vacibdir. Ələlxüsus, nəzərə almaq lazımdır ki, Qazaxıstan BMT TŞ-nın
qeyri-daimi üzvüdür. Düşünmürəm ki, Qazaxıstan bilavasitə dəstəklə, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinə birbaşa müdaxilə etsin. Bakıya yalnız humanitar kömək
göstərilə bilər”. Daha sonra ekspert belə bir sualla çıxış edir. "Bəs indiki
şəraitdə Azərbaycanın buna ehtiyacı varmı? "Bakının Astanadan gözlədiyi yalnız
mənəvi dəstək ola bilər, özü də Avrasiya İqtisadi İttifaqı daxilində.
Qazaxıstanı dəfələrlə KTMT və Avrasiya İqtisadi İttifaqı üzvü olmayan
Azərbaycanla, bu qurumlara üzv olan dövlətlərdən daha çox əməkdaşlıq etməkdə
günahlandırıblar. Söhbət xüsusilə Ermənistan və Qırğızıstandan gedir. Bu azmış
kimi, bəzi ekspertlər Qazaxıstan və Belarusun Azərbaycana açıq-aşkar simpatiya
bəsləmələri üzündən KTMT-dən çıxarılmasına belə, çağırışlar edib”, - deyə Dosım
Satpayev bildirib.
Ekspertin fikrincə, artıq Qazaxıstanın sözü eşidilir və respublikanı
müstəqil moderator kimi, münaqişə tərəflərindən heç birinin tərəfini tutmayan
dövlət kimi qəbul edirlər. O hesab edir ki, məhz bu səbəbdən də Nazarbayev
çeviklik və ehtiyatlılıq nümayiş etdirərək, bir tərəfdən Azərbaycanla strateji
tərəfdaşlıq edəcək, digər yandan isə "sərhədləri keçməyəcək”, - deyə Dosım
Satpayev bildirib.
İstənilən halda, Azərbaycan Qazaxıstanın Qafqaz istiqamətində ən
vacib tərəfdaşıdır. Qazaxıstan Türkiyə və Azərbaycanla birlikdə Türkdilli
Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasına daxildir. Türkiyənin postsovet məkanında
fəallaşmasından sonra isə bu Şuranın inkişafında yeni mərhələ başlayıb. Artıq
Şura daha fəaldır. Üstəlik, bu ilin sentyabrında Astanada İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının
sammiti keçirilməlidir. "Bu baxımdan, Nursultan Nazarbayevlə İlham Əliyev
arasında fikir mübadiləsi Bakı üçün xüsusi maraq kəsb edir. Çünki 2017-ci il
Azərbaycanda "İslam Həmrəyliyi İli” elan edilib və ay yarımdan sonra burada
İslam Oyunları keçiriləcək. Bu səbəbdən tərəflər danışıqlar zamanı islam
həmrəyliyi mövzusunu da müzakirə edəcək”, - deyə "Cənubi Qafqaz” politoloqlar
klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə bildirib. Ekspertin fikrincə, səfərin gündəliyi
çox zəngin olacaq və danışıqların yekununda ikitərəfli münasibətlərin indiki
durumu və yaxın gələcək üçün perspektiv istiqamətlərini əks etdirən sənədlərin
qəbulu gözlənilir.
Müxtəlif hesablamalara görə, hazırda iki ölkə arasında ticarət
dövriyyəsinin həcmi 300 milyon dollar təşkil edir ki, bu da real imkanlara
uyğun gəlmir. Əslində, tərəflər arasında bu sahədə daha ciddi potensial var.
Qazaxıstanda Azərbaycan şirkətləri inşaat sahəsində, Azərbaycanda isə
Qazaxıstan şirkətləri, o cümlədən "Ak-Biday” taxıl terminalı fəaliyyət göstərir.
Perspektiv istiqamətlər kimi nəqliyyat və energetika sahələrini göstərmək olar.
"Bu gün həm Qazaxıstan, həm də Azərbaycan ölkələrin tranzit potensialının
gücləndirilməsinə hesablanmış layihələr həyata keçirir. Bu səbəbdən iki dövlət
başçısının görüşündə Azərbaycanın Ələt və Qazaxıstanın Aktau və Kurık limanları
arasında gələcək əməkdaşlıq barədə ətraflı söhbət aparılacaq. Burada sənaye
təyinatlı yüklərin daşınması üçün əlavə bərə keçidinin yaradılması nəzərdə
tutulur. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə Türkiyə və Qara dəniz hövzəsi
ölkələrindən gələn yüklər Bakıdan bərə ilə Aktau və ya Kurık limalına, oradan
isə Qazaxıstan-Çin sərhədinə göndəriləcək. Bu tranzit marşrutu Azərbaycan üçün
çox maraqlıdır”, - deyə İ.Vəlizadə bildirib.
Daha bir vacib məsələ Qazaxıstan neftinin Bakı-Tbilisi-Ceyhan
kəmərilə nəqlinin bərpasıdır. Son illərdə Qazaxıstan müxtəlif səbəblərdən bu
kəmərlə nəql etdiyi karbohidrogen ehtiyatlarının həcmini azaldıb. Lakin "Kaşağan”
yatağında neft hasilatının artırılması ilə bağlı planlar Astananı bu layihəyə
qayıtmağa məcbur edir. "İki ölkə liderinin görüşündə neft-qaz sahəsində
əməkdaşlıq məsələsi həm də ona görə qaldırılacaq ki, Qazaxıstanla Azərbaycan
Xəzər bölgəsində qonşudurlar. Hazırda bölgədə sabitlik var, hər halda, 5 Xəzəryanı
ölkə status-kvonu gözləyir”, - deyə Dosım Satpayev bildirib.
Söhbət təkcə Xəzərdə əməkdaşlıqdan deyil, həm də təhlükəsizlik
məsələlərindən gedir. "Qazaxıstan Xəzər bölgəsinin gələcəkdə də sabit
qalmasında maraqlıdır. Bu, həm ölkənin enerji layihələrinin təhlükəsizliyi
baxımından, həm də Xəzər bölgəsinin ekstremist təşkilatların mövcud olduğu,
yetərincə qeyri-sabit nöqtələrlə qonşuluqda yerləşməsi baxımından vacibdir. Bu
səbəbdən Bakıya səfər zamanı iqtisadi məsələlər kimi, təhlükəsizlik problemi də
müzakirə ediləcək”, - deyə Satpayev bildirib.
Azər