Qan xeyriyyəçiləri - canlı həyat mənbəyi
Bu gün
Ümumdünya Qan Donorları Günü kimi qeyd olunur. 2004-cü ildən qeyd olunan
bu günün öz tarixi var. Belə ki, 14
İyun AB0 qan qrupu sistemini kəşf edən, Nobel mükafatına layiq görülmüş, Karl
Landsteiner'in doğum günü, könüllü və qarşılıqsız qan vermə sahəsində fəaliyyət
göstərən Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri
Federasiyası, Beynəlxalq Qan Donor Təşkilatları Federasiyası (FIODS), Beynəlxalq
Qan Transfuziya Cəmiyyəti (ISBT) tərəfindən "Ümumdünya Qan Donorları
Günü" olaraq seçilmişdir. Bu üç böyük quruluş Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
(WHO) tərəfindən birləşdirilərək, 192 Üzv Dövlət, 181 Milli Qızıl Aypara və
Qızmızı Xaç Cəmiyyətləri, 50 Milli Qan Donor Təşkilatları və dünyanın hər
yerindən olan transfuziya mütəxəssisləri ilə təmsil olunur.Yəqin ki, hər
biriniz tez-tez sosial şəbəkələrdə qanla bağlı müraciətlərə rast gəlirsiniz. İnsanlar
öz yaxınlarına, ailə üzvlərinə uyğun olan qan qrupunu tapmaqda çətinlik çəkir və
son ümidini sosial şəbəkəyə bağlayır.
Düzdür, son illər bu sahədə müəyyən işlər görülsə də, bəzi problemlərin hələ də qaldığını heç kim
inkar etmir. Təəssüflər olsun ki, bir çox ölkələrdən fərqli olaraq, bizdə
qanvermə ənənəsi hələ də geniş təşəkkül tapmayıb. Bəs bu ənənəni formalaşdırmaq
üçün nə etmək lazımdır? Ümumiyyətlə, donorluğa maraq necədir? Könüllü
donorların miqyasını böyütmək üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
Orqanizmi
sağlam olmalıdır
Tibb üzrə
ekspert Adil Qeybulladeyir ki, hər kəs donor ola bilməz: "Ölkəmizdə insanlar könüllü olaraq Mərkəzi
Qan Bankına müraciət etməklə, qan verirlər. Qan Bankının üstünlüklərindən biri də odur ki, hər bir şəxs burada öz qanını rezerv edib
saxlaya bilər. Hazırda donorların verdikləri qan xəstəyə birbaşa tətbiq
olunmur. Yəni qan komponentlərə ayrıldıqdan sonra eritrositlər, kütlə, plazma və trombositlər xəstəyə
ayrı-ayrı tətbiq edilir. Belə demək olarsa, qandan komponentləri ayrılmış şəkildə
istifadə edilir. Donorluq həm də insanlarda mərhəmət hissi formalaşdırması
baxımından müsbət tendensiyadır. Mərkəzi Qan Bankı qanköçürmə işinin təsadüfi əllərə
keçməməsi baxımından çox vacibdir. Beləliklə, həm də yayılan virus və digər xəstəliklərin başqa xəstələrə keçməsinin qarşısını alır.
Orada donorların verdikləri qan yoxlamadan keçirilir və nəzarət edilir. Qan
vermək üçün donorun orqanizmi sağlam olmalı, qanın tərkibində infeksiyalar olmamalıdır. Bununla yanaşı,
qanın tərkibindəki hemoqlabinin normada olması da vacib amillərdən biridir. Qeyd edim ki,
anemiyası olan şəxslər, hamilə qadınlar, xroniki xəstəlikdən əziyyət çəkənlər
donor ola bilməzlər”.
Qanvermənin
insan sağlamlığına da müsbət təsirləri var
"Qan
Donorları Assosiasiyası”nın rəhbəri Fuad Əsgərov bildirdi ki, respublikada irsi qan xəstəliklərindən
əziyyət çəkən kifayət qədər insan var və məhz bu amil qana olan tələbatı
artırır: " Qan o qədər zəruri tibbi vasitədir ki, tibb elminin inkişafından asılı olmayaraq, onu əvəz edəcək
alternativ yoxdur. Lakin Azərbaycanda donorluğun səviyyəsi təəssüf ki,
qaneedici deyil. Yaxşı olar ki, hər bir sağlam insan könüllü olaraq ildə bir
neçə dəfə qan versin. Çünki qanvermənin insan sağlamlığına da müsbət təsirləri
var. Bundan başqa, donor öz qanını verməklə, bir başqasının həyatını xilas
etmiş olur. Yəni donor başa düşməlidir ki, o bununla ilk olaraq özünə, daha sonra bir başqasına
kömək edir. Adətən Ramazan ayında və yay
aylarında qan qıtlığı yaranır. Vətəndaş cəmiyyəti olaraq, biz bu sahədə təbliğatla məşğul olur, müxtəlif
maarifləndirici layihələr həyata keçiririk. Bizim əsas məqsədimiz dünya təcrübəsini
ölkəyə gətirməkdir. Adətən digər ölkələrdə təbliğat kampaniyalarına ciddi
ehtiyac olmur. Çünki hər bir vətəndaş bunu mənəvi öhdəlik hesab edir və donor
olması ilə qürur duyur. Bizdə isə sosial şəbəkələrdə bu kimi elanlara tez-tez
rast gəlinir. Müxtəlif qan qruplarının axtarışı onu göstərir ki, qana ciddi tələbat
var. Ümumiyyətlə, donorluq elə bir sahədir ki, daima qayğı tələb edir. Qan
Donorları Assosiasiyası olaraq, donorluğun təbliği istiqamətində xeyli nailiyyətlər
əldə etmişik. Düzdür, birlik olaraq çox məsuliyyətli iş öhdəmizə götürmüşük. Birlik qısa müddətdə Dünya Qan Donorları Cəmiyyətləri
Federasiyasına üzv olmaqla, bir çox beynəlxalq layihələrin icrasında iştirak
edib. Görülən işlərdən biri də, ilk dəfə paytaxt və regionlarda forumlar keçirərək
təbliğat aparmaqla yanaşı, daimi donorları mükafatlandırmaqdır. Hazırda əsas məqsədimiz
düşərgələrin yaradılmasıdır. Qan donorları və onların ailə üzvləri yay və qış
düşərgələrində sağlamlıq sahəsində maarifləndirilir. Burada əsas məqsəd donorun
sağlamlığını qorumaqdır. Təəssüflər olsun ki, bizə bu istiqamətdə dəstək verən
dövlət qurumlarının sayı çox azdır. Çünki bu kimi layihələr maddi dəstək tələb
edir. Ümid edirəm ki, bu kimi problemlər tezliklə öz həllini tapacaq. Çünki
burada söhbət genefondumuzun sağlamlığından gedir. Fürsətdən istifadə edib bütün
qan xeyriyyəçilərini 14 iyun Ümumdünya Qan Donorları günü münasibəti ilə təbrik
edirəm. Donorlar bilməlidirlər ki, onlar canlı həyat mənbəyidir. Ona görə də öz
sağlamlıqlarının qayğısına qalmalıdırlar. Çünki hər kəs donor ola bilmir. Ümid
edirəm ki, yaxın gələcəkdə donorluq ölkəmizdə bir mədəniyyətə çevriləcək və
insanlar mütəmadi olaraq, dəvətsiz şəkildə qan şöbələrinə yaxınlaşıb, könüllü
donor olacaqlar”.
Məqsəd,
vəzifə, borc
Sosioloq Lalə Mehralı deyir ki, bizdə nə qan, nə orqan donorluğu ictimailəşməyib:
"Deyək ki, ölkəmizdə orqan transplantasiyası çoxçeşidli deyil, ona görə
donorluq üçün ümumi müraciət yoxdur, amma sadəcə, qan verərək insan həyatı
qurtarmaq, bir canlını həyata bağlamaq qədər asan və gözəl nə var? Bəzən sosial
şəbəkələrdə talassemiyalı xəstələr üçün qan elanı verilir, könüllülər çox olur,
gedib təmin edirlər. Amma o könüllülər qan bankına qan vermir. Düşünürlər ki,
onun xeyirxahlıq üçün verdiyi qanını sata bilərlər. Amma demokratik bir ölkədə,
hər şey yazılı, sənədli olan bir yerdə, hələ qan bankı kimi ciddi bir yerdə belə
şeydən söhbət gedə bilməz. Sizin verdiyiniz qan lazımı şəraitdə mühafizə
edilir, ehtiyacı olan üçün göndərilir. Əgər qanınızı verməkdən çəkinirsinizsə,
o zaman əlaqə vasitəsi qoyun, qan
qrupunuza ehtiyacı olan xəstələr, qan axtaranda sizinlə əlaqə yarada bilsinlər.
Qan, orqan donorluğu qədər müqəddəs iş yoxdur. Bu gün dünyada insanlar ilik
donorluğu ilə xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən milyonlarla can xilas edilər.
Sizin sağlamlığınız üçün heç bir təhlükə yaratmayan bu kiçik prosedur xərçəngin
yenməyə çalışdığı bir insanı, bir uşağı ölümdən qurtarır. Sizin verəcəyiniz bir
şüşə qan bir talassemiya xəstəsini həyata qaytarır. Üstəlik, qan verməklə həm
yaxşılıq etmiş olursunuz, həm də sağlamlığınıza xeyirdir. Xarici kanallarda
insanları donorluq etməyə səsləyən sosial video-çarxlara çox rast gəlirəm. Sadə
bir filmdə, çox izlənən bir serialda, xəbər proqramlarında da bu təbliğ edilir.
Amma bizim telekanallarda belə bir şeyə heç vaxt rast gəlmirəm. Donorluğu məqsəd,
vəzifə, borc kimi görmək lazımdır. Bu gün qana ehtiyacı olanın yerində sabah
biz də ola bilərik”.
ŞəbnəmMehdizadə