Hikmət Məmmədov: "Prezidentin Fransa səfəri ölkələrimizarası münasibətlərin inkişafında yeni səhifənin başlanğıcı oldu"
Politoloq: "Fransa Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində beynəlxalq hüquqa, ədalətə söykənən mövqe tutmalı, mövcud reallıqları dərk etməlidir"
Martın 12-15-i tarixində Azərbaycan Prezidenti
İlham Əliyev Fransada rəsmi səfərdə olub. Səfər çərçivəsində dövlətimizin
başçısı MEDEF biznes şurasının üzvləri ilə görüşüb, Azərbaycan iqtisadiyyatı,
ölkəmizdə həyata keçirilən islahatlar, biznesin inkişafı və sərmayədarlar üçün
yaradılmış şərait barədə geniş məlumat verib, həmçinin onları maraqlandıran
sualları cavablandırıb. Martın 14-də isə dövlətimizin başçısı Fransa Senatının
sədri Jerar Larşe, Milli Assambleyasının sədri Klod Bartolon və Fransa
prezidenti Fransua Ollandla görüşüb, qarşılıqlı fikir mübadiləsi aparılıb.
Prezidentlərin iştirakı ilə Azərbaycan-Fransa sənədlərinin imzalanması mərasimindən
sonra hər iki dövlət başçısı mətbuata bəyanatla çıxış ediblər.Azərbaycan
Prezidentinin Fransa səfəri, keçirdiyi görüşlər, səsləndiyi fikirlər, bu səfərin
ölkələrimiz arasında münasibətlərin inkişafına təsiri və digər məsələlərlə
bağlı "Kaspi”nin suallarını Milli Məclisin deputatı, politoloq Hikmət Məmmədovcavablandırır.
- Hikmət müəllim,
Prezident İlham Əliyev Fransada rəsmi səfərdə olduğu müddətdə çoxsaylı görüşlər
keçirib, müxtəlif rəsmilərlə, o cümlədən tanınmış şirkət rəhbərləri ilə bir
sıra mövzularda geniş fikir mübadiləsi aparıb. Siz bu səfərin əhəmiyyətini necə
dəyərləndirirsiniz?
- Azərbaycan prezidentinin Fransaya səfəri bu ölkə
ilə diplomatik münasibətlərin qurulmasının 25 illiyi ilə əlaqədar idi.
Fransa-Azərbaycan əlaqələri daim inkişaf edir, siyasi əlaqələrimiz yüksək səviyyədədir.
Ölkələrimiz arasında iqtisadi potensial da böyükdür. Azərbaycanda 50-dən çox
fransız şirkəti uğurla fəaliyyət göstərir və ölkəmizin iqtisadiyyatına
yatırılan investisiyaların həcmi 2 milyard dollardan çoxdur. Fransa-Azərbaycan
iqtisadi əlaqələrinin uğurla inkişafı həm Azərbaycanın potensialını, həm də fransız
biznes dairələrinin ölkəmizdə fəaliyyət göstərməyə marağını nümayiş etdirir.
Kosmik sənaye, su təchizatı, energetika, kənd təsərrüfatı sahəsində Azərbaycanın
çox böyük potensialı var. Bununla yanaşı, Azərbaycanın təşəbbüskarlığı ilə
reallığa çevrilən bir sıra beynəlxalq layihələrdə iştirakçı kimi Fransanın da
böyük marağı var. Buna misal kimi XXI əsrin layihəsi olan Cənub Qaz Dəhlizi
layihəsinin adını çəkə bilərik. Məhz bu layihə Avropanın enerji xəritəsini dəyişir
və Avropa istehlakçıları üçün yeni təbii qaz mənbəyidir. Bundan başqa, əlverişli
coğrafi mövqeyə malik olan, Asiya və Avropanın arasında yerləşən, müasir nəqliyyat
infrastrukturuna malik Azərbaycan regionun nəqliyyat qovşağına çevrilməkdədir.
Fransada bu layihə də maraqla qarşılanır. Azərbaycanla Fransa arasında mədəniyyət,
təhsil sahəsində əlaqələrimiz də yüksək səviyyədədir. Azərbaycan prezidenti iş
adamları, şirkət rəhbərləri ilə görüşündə ölkəmizin iqtisadi potensialını ən
yüksək səviyyədə, real faktlara əsaslanaraq təqdim etdi. Bu səfər siyasi,
iqtisadi xarakterinə görə, eyni zamanda Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
probleminin həlli ilə bağlı aparılan müzakirələr baxımından olduqca əhəmiyyətli
hadisə kimi yadda qaldı. ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövlətlərindən biri
olan Fransa Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir. Fransada keçirilən
görüşlərdə prezident İlham Əliyev bir daha birmənalı olaraq qeyd etdi ki,
danışıqlar prosesində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü heç zaman müzakirə mövzusu
ola bilməz, Dağlıq Qarabağ əzəli, tarixi torpağımızdır. Bu açıqlama Dağlıq
Qarabağ problemi ilə manipulyasiya edənlərə, işğala məruz qalan tərəfdən
hansısa güzəştlər qoparmağa çalışanlara qətiyyətli cavabdır, aydın mesajdır. Həm
bütün bunları, həm də Parisdə keçirilən görüşləri, aparılan müzakirələri,
imzalanan sənədləri nəzərə alaraq qeyd edə bilərik ki, Azərbaycan prezidentinin
Fransa səfəri ölkələrimiz arasında münasibətlərin inkişafında yeni səhifənin
başlanğıcı oldu.
- Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində Fransanın göstərdiyi səyləri yüksək qiymətləndirmək
mümkündürmü?
- Bu gün Azərbaycan həmsədr dövlətlərin münaqişənin
həlli ilə bağlı fəaliyyətlərindən narazıdır. Hansısa həmsədr dövlətin münaqişənin
həllinə töhfə verdiyini söyləmək çətindir. 1994-cü ildə atəşkəs razılaşması
imzalanandan sonra yaradılan ATƏT-in Minsk qrupu, həmsədrlik institutu indiyə qədər
münaqişənin həllinə hər hansı töhfə verməyib. Belə bir töhfə olsaydı, indiyə qədər
Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunardı. Həmsədrlər bu günə qədər əməli fəaliyyət
göstərməyiblər. Azərbaycan prezidentinin Fransa səfərinin bir əhəmiyyəti də
bundan ibarət idi ki, Dağlıq Qarabağ probleminə dair danışıqları, münaqişənin həllini
ölü nöqtədən tərpətmək mümkün olsun. Xatırlayırsınızsa, Fransa səfərindən bir
neçə gün əvvəl Minsk qrupunun həmsədrləri ilə Azərbaycan prezidentinin görüşü də
olub. Azərbaycan həmsədr dövlətlərin hər biri ilə ayrı-ayrılıqda görüşməyə
hazırdır. Bütün bunların hamısı nəticə etibarilə ona gətirib çıxarmalıdır ki,
Dağlıq Qarabağ problemi Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həllini
tapsın. Bunun üçün də həmsədr dövlətlərinin hər birinin səyləri olduqca
vacibdir. Ayrılıqda hansısa həmsədr dövlət daha çox fəallıq nümayiş etdirə bilər.
Lakin münaqişənin bütövlükdə həlli 3 həmsədr dövlətin səyləri, razılığı nəticəsində
mümkündür. Bu münaqişə həllini tapdığı təqdirdə region daha sürətlə inkişaf edə,
Avropanın aparıcı dövləti, Minsk qrupunun həmsədr ölkəsi kimi Fransanın da bu
coğrafiyadakı maraqları təmin oluna bilər. Ona görə də Fransa problemin həllində
beynəlxalq hüquqa, ədalətə, Avropa dəyərlərinə söykənən mövqe tutmalı, mövcud
reallıqları dərk etməlidir. Əks təqdirdə elə bir mərhələ gələ bilər ki, nə
Fransanın, nə də digər dövlətlərin vasitəçiliyinə, həmsədrliyinə ehtiyac
qalmaz, Azərbaycan aprel döyüşlərində olduğu kimi hərb yolu ilə ərazi
bütövlüyünü bərpa edər.
- Fransa rəsmiləri,
o cümlədən prezident Fransua Olland da Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün ölkəsi tərəfindən
dəstəkləndiyini, işğal edilmiş torpaqlarımızda yaradılan qondarma qurumu
tanımadıqlarını, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dövlətlərin ərazi bütövlüyünün
qorunması çərçivəsində həllinə tərəfdar olduqlarını bəyan edirlər. Ancaq biz
müşahidə edirik ki, Dağlıq Qarabağda bəzi Fransa şirkətləri fəaliyyət göstərir.
Bu ziddiyyət, verilən vədlərlə əməli tədbirlərin üst-üstə düşməməsi nədən
qaynaqlanır?
- Prezident İlham Əliyev Fransada keçirdiyi görüşlərdə
bu məsələyə də toxunub. O, bəzi xarici şirkətlərin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində
risk altında, qanunsuz fəaliyyət göstərməsinin narahatlıq doğurduğunu diqqətə
çatdırıb. Eyni zamanda vurğulayıb ki, həmin ərazilərdə qanunsuz fəaliyyət göstərən
şirkətlər bu fəaliyyətlə bağlı riskləri göz altına almalı və belə fəaliyyətdən
çəkinməlidirlər. Bəzi Fransa şirkətlərinin həmin ərazilərdə iş qurmasının Azərbaycanla
Fransa arasındakı dost münaisbətlərə uyğun olmadığı da xüsusi qeyd edilib.
Bununla bağlı mövqe bildirməzdən öncə Fransa prezidentinin bir fikrini
xatırlatmaq istəyirəm. Fransua Olland qeyd edib ki, Fransa Azərbaycanın səmimi
tərəfdaşıdır. Əgər Fransa prezidentinin dilə gətirdiyi bu fikirlər reallığa əsaslanırsa,
o zaman həqiqətən də sübut etməlidirlər ki, Azərbaycanla münasibətlərində səmimidirlər.
Biz buna inanmaq istəyirik. Lakin biz onu da yaxşı bilirik ki, Qərbdə ənənəvi
ikili standratlar siyasəti həyata keçirilir. Qərbdə hər hansı faktı müxtəlif
cür şərh etmə təcrübəsi var. Ciddi araşdırma aparsaq görərik ki,
prezidentimizin də qaldırdığı bu məsələdən fransalı diplomatlar müxtəlif vasitələrlə
yayınırlar. Gah bu şirkətlərin offşor zonalarda qeydiyyatdan keçdiyini, gah da
müstəqil fəaliyyət göstərdiyini, onlara təsir etmə imkanının olmadığını
bildirirlər. Bu yanaşma tək Fransada deyil, bütün Avropa, Qərb dövlətlərində
var. Onlar bu cür yollarla manipulyasiya edirlər. Lakin bununla belə, Fransa
prezidentinin səmimiyyəti dilə gətirməsi bizlərdə müəyyən ümid yaradır ki, heç
olmasa bundan sonra qeyd etdiyiniz məsələnin həlli üçün konkret addımlar
atılacaq.
- İşğalçı Ermənistan
hər zaman Rusiyanı, eyni zamanda Fransanı özünün hamisi sayıb, bu dövlətlərlə
münasibətlərə xüsusi önəm verib. Belə olan halda nə üçün Rusiya, eləcə də
Fransa bu imkanlardan yararlanaraq işğalçı dövlətə təzyiq göstərmir, danışıqlar
prosesinin irəliləməsinə çalışmırlar?
- Həmsədr dövlətlərin hər birinin işğalçı Ermənistana
təsir imkanları fərqlidir. Təbii ki, təsir imkanları baxımından ilk yerdə
Rusiya dayanır. Tarixi əlaqələr, həmçinin Ermənistanın bir dövlət kimi hazırda
mövcud olduğu coğrafiyada yaradılması, ayaqda durması istər çar və sovet
Rusiyası, istərsə də müasir Rusiya ilə bağlıdır. Bütün dövrlərdə Ermənistanın
mövcudluğu Rusiyadan asılı olub. İndi də bu işğalçı dövlət Rusiyanın forpostu
adlandırılır. İqtisadi, siyasi, hərbi rıçaqlar baxımından da Ermənistan daha
çox Rusiyadan asılıdır. Ancaq hər nə qədər tarixi olsa da, mövcud geostrateji
nöqteyi-nəzərdən bu münasibətlər möhkəm deyil. Ermənistanın Rusiya ilə ümumiyyətlə
sərhədləri yoxdur. Ola bilsin Fransanın da Ermənistana mədəni, mənəvi təsirləri
böyükdür. 1994-cü ildə Minsk qrupu yaradılarkən Azərbaycan daha çox Almaniya və
Türkiyə üzərində dayanır, bu dövlətlərdən birinin də həmsədr olmasına maraq
göstərirdi. O zamankı Fransa prezidenti Ermənistanla dost ölkə olduqlarını
etiraf edərək demişdi ki, biz məhz bu dostluq münasibətlərimizdən yararlanaraq
Dağlıq Qarabağ problemini həll edəcəyik. Əgər doğrudan da Fransa Ermənistanla
dost ölkədirsə, onda dost kimi işğalçı dövlətə təsir etsinlər, Sarkisyan
rejimini beynəlxalq hüququn tələblərini yerinə yetirməyə, ədalətin bərqərar
olmasına səsləsinlər.
- Bu il
başlayandan Azərbaycan Prezidenti İ.Əliyev İsveçrə, Belçika, Almaniya, Qətər,
Pakistan, İran və Fransada rəsmi səfərlərdə olub. Azərbaycanın həyata keçirdiyi
siyasi kurs, bütün bu səfərlər və ən yüksək səviyyədə keçirilən görüşlər,
qarşılıqlı əlaqələrin inkişafına dair əldə edilən razılaşmalar tək ölkəmizin
deyil, ümumilikdə regionun inkişafına necə təsir edir?
- Hamı etiraf edir ki, Azərbaycan regionda sabitləşdirici
funksiya yerinə yetirir. Bu siyasətin fəlsəfəsində, strategiyanın müəyyənləşdirilməsində
ümummilli lider Heydər Əliyevin böyük xidmətləri var. Azərbaycanın xarici siyasət
strategiyası balanslaşdırılmış siyasətdir. Dövlət başçısı da qeyd edib ki, Azərbaycan
qarşıdurma və rəqabət poliqonu deyil, əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq məkanıdır. Azərbaycan
kimi mürəkkəb coğrafiyada yerləşən ölkənin ən ideal xarici siyasət kursu məhz
bu fəlsəfə üzərində qurula bilərdi. Sevindirici haldır ki, bu, baş verdi. Ancaq
bunları sözdə demək asandır, gərək əməldə də göstərəsən. Olduqca ziddiyyətli
beynəlxalq münasibətlər mərhələsindən keçirik və mürəkkəb geostrateji
mövqeyimiz var. Mövcud olduğumuz coğrafiyada dünya siyasətini müəyyənləşdirən,
fərqli qütblərdən olan ölkələrin bir çox fərqli maraqları var. Bu maraqların
hamısını uzlaşdırmaq və Azərbaycanı əməkdaşlıq məkanına çevirmək olduqca çətindir.
Ona görə də cənab prezident qeyd edir ki, Azərbaycan Avropa ilə Şərq arasında
yalnız coğrafi körpü rolunu oynamır, eyni zamanda mənəvi, mədəni, iqtisadi
körpü funksiyasını yerinə yetirir. Azərbaycan qonşu ölkələrlə üçtərəfli əməkdaşlıq
formatlarının təşəbbüskarı kimi çıxış edir, regional əməkdaşlığa öz töhfələrini
verir. Dünyada sivilizasiyaların toqquşduğu
beynəlxalq münasibətlər müstəvisində Azərbaycan sivilizasiyaların əməkdaşlığının
qorunub saxlandığını göstərən müsbət nümunədir.
Rufik
İSMAYILOV