“Pozitiv həyat tərzində xəstəlikdən danışmaq olmaz” - Fotolar
Ürəyi orqanizmin mühərriki adlandırırlar. Çünki orqanizmdə məhz bu
funksiyanı yerinə yetirir. Həyati əhəmiyyəti olan bu orqan xüsusi diqqət tələb
etsə də, onunla heç də bu cür davranılmır. Nəticədə isə ürək-damar xəstəliklərinin
statistikası artmağa doğru gedir.Problemin artma səbəbləri, azalmağa doğru getməsi üçün etməli
olduğumuz bəzi məqamlar barədə Avropa
Kardioloqlar Assosiasiyanın üzvü, kardioloq Nuranə Əliyeva ilə söhbətləşdik.
- Son illər Azərbaycanda ürək-damar
xəstəliklərinin yayılma sürəti artır. Səbəblər artıq çox adama məlumdur. Bəs
burada bizim laqeydliyimiz hansı yerdə durur?
- Hər kəs eyni səbəblərdən danışır. Qidalanma, hərəkətsizlik, stress,
həyat tərzimizin normal olmaması və s. Hazırda tək ürək yox, bütün xəstəliklər
cavanlaşıb. Cavanlarda hormonal pozğunluqlar gedir. Biz ürək xəstəliklərində səbəb
olaraq, əsasən genetikanı götürürük. Hələ də anadangəlmə ürək xəstəliklərinin səbəbi
elmə tam məlum deyil. Anadangəlmə ürək qüsurları hər yaşda özünü büruzə verə
bilər. Əsasən özünü aretmiya (ritm pozğunluğu) şəklində göstərir. Laqeydliyimiz
isə həkim adı gələndə çəkinməkdir. Səbəbsiz yerə insanlarımız arasında həkimlərə
inamsızlıq var və buna görə onlar vaxtında müayinə olunmaqdan qaçırlar. Müayinə
olunmadığı üçün problem vaxtında aşkarlanmır ki, bu da xəstəliyin mürəkkəbləşməsinə
gətirib çıxarır.
- Yeni texnologiyaların adı ürək xəstəliklərinə
səbəb olan faktorlar sırasında öndə çəkilir. İndi artıq uşaqların da əlində
müasir texnologiyaları görürük. Belə çıxır ki, cavanlaşan ürək xəstəliklərinin
gəncləşməsi faktını gələcəkdə daha çox görəcəyik?
- Bütün ciddi xəstəliklər sivilizasiya xəstəliklərinin tərkibinə
daxildir. Sivilizasiya xəstəlikləri deyəndə xərçəng, şəkər, endokrin sistemi və
s. kimi xəstəlikləri nəzərdə tuturuq. Ürək problemləri də sivilizasiya xəstəliklərindən
biridir. Texnologiyalar təkmilləşdikcə, bir o qədər də ciddi xəstəliklər
inkişaf edəcək, alimlərin qarşısını almaqda aciz qaldıqları daha ciddi xəstəliklər
çıxacaq.
-
Xəstəliklər artdığı kimi, dünya tibbi də inkişaf edir. Tibbin inkişafı
texnoloji yeniliklərin sürətini üstələyə bilmir?
- Xeyr, üstələyə bilmir. Uşaqların əlinə rahatlıqla planşet verilir.
Yaxud, bir çox ölkələrin televiziyalarında proqram və ya film başlayanda, hansı
yaş qrupunda olanların izləyə biləcəkləri yazılır, telefon satanda hansı yaş həddində
olanlar üçün nəzərdə tutulduğu qeyd olunur. Bizdə bunları müşahidə etmirəm.
Valideynlərimizin uşaqları böyüdərkən tətbiq etdikləri qadağalar indi yoxdur.
Valideynlər uşaqlara əvvəlki kimi qadağalar qoymurlar. O qadağaların olmaması nəticəsində
bəzi ciddi xəstəliklər baş qaldıra bilir.
- Baş kardioloq Faiq Quliyev
bildirib ki, xəstəxanalarda lazımi müalicə olunarsa, şuntlama və digər əməliyyatlar
həyata keçirilərsə, ölüm halı 1 faiz təşkil edə bilər, əks halda ölüm göstəricisi
3-4 faiz arasında dəyişir. Ürək xəstəliklərində ölüm halını minimum endirilməsinə
nail olmaq mümkündür?
- Bütün xəstəliklərin ağırlaşmasının səbəbi insanların müayinədən
qaçmasıdır. Biz bu müayinəni uşaq ana bətnində olarkən başlamalıyıq. Hazırda
10-a kimi müayinə metodumuz var.
- Azərbaycanlıların həkimə
vaxtında getmək ənənəsi olmadığına görə, xəstəliyin kəskinləşdiyini qeyd
etdiniz. Amma həkim müayinəsinə vaxtında getmək ənənəsi formalaşan ölkələr
çoxdur. Onlar ürək xəstəliklərində ölüm faktını tam minimumlaşdırmağa nail
olublar?
- Avropa ölkələrində ölüm riskinə görə birinci yerdə ürək-damar xəstəlikləri
durur. Amma orda bizdəki kimi kəskinləşmə olmur. Çox adam öz qeydinə vaxtında
qalır. Türkiyədə müəllimlərimiz deyirdilər ki, sağlamlığını düşünməyən xəstəyə
nə həkim kömək edə bilər, nə də dərman. Can Allahdan bizə əmanətdir, onu
qorumaq lazımdır.
-
Nə qədər vaxtdır kardioloq olaraq çalışırsınız?
- 3 il olacaq.
- Bu 3 il ərzində ürək xəstəliklərinin
müayinə və müalicəsində hansı yeniliklər tətbiq olunub?
- Hazırda bir çox yeniliklər var. Lap əvvəllər kardiologiya sahəsi
terapiyanın nəzdində idi. Lakin sonra xəstəliklər artdıqca, bu, ayrı bir şöbə
oldu. Xəstəliklər kəskinləşdikcə, müayinə metodları da mürəkkəbləşir. Ürək-damar
xəstəliklərinin müayinəsində dünyaya tətbiq olunan elə bir metod yoxdur ki,
bizdə olmasın. Bu yaxınlarda Ulu öndər Heydər Əliyevin 94-cü il dönümünə həsr
olunmuş Bakı Ürək Günləri adlı konqresimiz baş tutdu. Həmin tədbirə bir çox ölkələrdən
bu sahədə olan mütəxəssislər gəlmişdilər. Ölkə başçısı konqresə məktub göndərmişdi. Məktubda
ölkədə kardiologiyanın inkişafını alqışladığı qeyd olunurdu. Prezidentimizin
bizə göndərdiyi o məktub gənc kardioloq kimi mənə qürur verdi. Bu il, kardioloq kimi, avqust ayında Barselonada ölkəmizi təmsil
edəcək 5 gəncdən biri də mənəm. Çalışacağam ki, orada öz üzərimə düşən işi
layiqincə yerinə yetirim.
-
Tibb elədir ki, hər gün yeni nələrsə kəşf olunur. Yenilikləri öyrənmək üçün
hansı üsullardan istifadə edirsiniz?
- Kurslara gedirik, konqreslərə qatılırıq. Tibb elədir ki, nə qədər
oxusan da, yeniliklər qarşısında acizsən. Hər gün səhər və axşam hansısa məlumat
oxumasam, yata bilmərəm. Bu, mənim rejimimdir. Kardiologiya sahəsində hardasa
yenilik olduğunu öyrəniriksə, assosiasiyanın nümayəndəsi olaraq, onu öyrənməliyik.
Ramazandan sonra Türkiyə və Almaniyaya gedəcəyəm. Xırda bir yenilik çıxıbsa,
biz onu mütləq öyrənməliyik.
-
Demək olar ki, çox adamın ürəyində ani baş verən sancılar olur. Buna çox vaxt ciddi
yanaşılmır. Bu, hansısa əlamət olar bilərmi?
- Sağlamlıqla bağlı hansısa nüansa boş yanaşmaq olmaz. Xırda sancılar
az-az böyüyür. Əvvəl bir saniyə tuturdusa, sonra 2-3 saniyə olur, zamanla 1-5 dəqiqəyə
qədər qalxır. Əgər problem varsa, adi müayinə etdirsələr, yaxşı olar.
- Qadınlara nisbətən kişilərdə ürək-damar
xəstəlikləri daha çox olur. Kişilər zarafatla, bunun səbəbinin qadınlarda olduğunu
deyirlər. Əslində səbəb nədir?
- Statistikaya əsasən əvvəllər yaş, risk faktoru ürək-damar xəstəliklərində
önəmli idi. Amma biz indi o statistikaya nəzər yetirmirik. Çünki pasientlərimiz
bizi çox təəccübləndirirlər. Hazırda xəstəliklər cavanlaşır, əvvəlki
statistikaya demək olar ki, uyğun gəlmir. Əvvəllər kişilərin risk faktoruna çox
daxil olmasının səbəbi siqaretdən istifadə etmələri idi. Amma hazırda qadınlar
da kişilər qədər siqaret çəkirlər. Ona görə, artıq risk faktorunu qadın və kişilərə
bölmürük. Nəinki ürək-damar, eləcə də bütün ciddi xəstəliklərin səbəbi pis vərdişlərdir.
- "Ürəyi təmiz insan” sözünü tez-tez işlədirik. Məcazi
mənada ürəyi təmiz olmaq, fiziki olaraq bu orqanın sağlamlığına necə təsir
edir?
- (Gülür) Ciddi xəstəliklərə düçar olanların hamısı yaxşı
insanlardılar, hər şeyi ürəklərinə salırlar, özlərinə dərd edirlər, çox fikirləşirlər.
Ona görə də, ürək-qan damar xəstəliyinə yaxalanmamaq üçün profilaktik tədbirlər
görmək lazımdır. Bu isə çox cüzi bir şeydir.
- Cüzi deyirik, amma gündəlik iş
rejimində bu, çətin sayıla bilər...
- Dərinliklərinə getsək, çətin gələ bilər. Biz profilaktika şəklində
onu etsək, psixoloji olaraq beynimizə yeritsək, adət halını alacaq.
Psixologiyanın rolu böyükdür. Heç olmayan bir problemi insan çox düşünməklə,
psixologiyasına yeritməklə özündə yarada bilər. Piyada gəzmək sağlamlıq üçün önəmlidir.
İşdən çıxanda, axşam yeməkdən sonra piyada gəzməyin xeyri var. Nəinki ürək-qan
damar sisteminə, ümumi sağlamlığa böyük təsir göstərir. Siqaretdən imtina etmək
lazımdır. Birdən-birə atmaq da olmur, amma yavaş-yavaş uzaqlaşmaq vacibdir. Qidalanmaya diqqət olmalıdır. Restoran yeməklərinə
gənclərimiz üstünlük verirlər. Bu zaman qızardılmış yeməklərdən uzaq durmaq məsləhətdir.
Yağı, duzu az olanları yesinlər. İnternetdə bütün gün oturmaqla, sağlamlığa
ziyan vururuq. Bu kimi şeylərdən özümüzü müəyyən qədər uzaq tutmaqla,
profilaktik olaraq müəyyən tədbirləri ala bilərik.
- Psixologiya məsələsini vurğuladınız.
Pozitiv olmağın ürəyin sağlamlığına nə kimi təsiri olur?
- Pozitiv insanın orqanizmində ciddi xəstəlik yaranmağa başlayanda,
pozitivliyi ilə onu aradan qaldıra bilər. Pozitiv həyat tərzində, xəstəlikdən
danışmaq olmaz.
- Ürək deyəndə, adətən, orqan yox, çox vaxt sevgi
yada düşür. Sevmək ürəyə necə təsir göstərir?
- Sevgiyə
ürək masajı deyərdim. Müəllimlərim deyirdilər ki, o tərəf bu tərəfə baxmaq, göz
üçün masaj sayılır. İnsan ürəyini o tərəf bu tərəfə döndərə bilmir, bunu sevgi
vasitəsilə edir (gülür). Gərginlik, stress gətirən, insanı həyatdan küsdürən
sevgilər olur. Sevgi probleminə görə, əsəbiləşib infarkt keçirənlər olur. Amma
insanı həyata bağlayan sevgilər də var. Bunların heç biri orqanizmdən yan
keçmir, izini buraxır. Ona görə də, insanlar ilk olaraq özlərini sevsinlər, dəyər
versinlər. Orqanizmlərini stressdən qorusunlar ki, sağlamlıqları təhlükə
altında qalmasın.
Aygün Asimqızı