Pandemiyanın yuxuya verdiyi əmlak bazarı
Ekspertlərin fikrincə, indiki durumda yalnız inzibati yollarla bazarı
aktivləşdirmək mümkün ola bilər, əks halda...
Pandemiya
sosial və iqtisadi sahənin bütün seqmentlərinə mənfi təsirini göstərdi. Bir çox
sahələrdə dövriyyə 0-ın altına düşdü desək, yanılmarıq. 2 aya yaxın bir
müddətdə insanların karantin şəraitində yaşaması, ölkə iqtisadiyyatına ciddi
zərbə vurdu. Amma elə sahələr də var ki, onlara dəyən zərbəni "ölümcül”
adlandırmaq olar. Belə sahələrdən biri də əmlak bazarıdır. Karantin dövründə,
demək olar ki, ev alıb satmaq kiminsə yadına düşmədi. Yeni mənzil almaq
istəyənlər planlarını təxirə saldılar. Koronavirus yayılmazdan öncə
mənzillərini satışa çıxardanlar isə alıcı tapa bilmədilər. Amma hazırda karantin
qaydaları ilə bağlı yumşalma işləri gedir və iqtisadiyyatın bir sıra sahələrində
fəaliyyət bərpa edilir. Lakin bəzi sahələr var ki, hələ də dəyişiklik yoxdur.
Həmin sahələrdən biri də daşınmaz əmlak bazarıdır. Əmlak bazarında fəaliyyət
göstərənlərə hələ də işləməyə icazə verilməyib. Bu bir yan, heç deyəsən, əhali
özü də indiki halda mənzil alıb-satmağa meyilli deyil. Sanki hər kəs
durğunluğun aradan qalxmasını gözləyir. Bəs durğunluq nə vaxt aradan qalxacaq?
Əmlak bazarın yenidən dirçəlməsi, əvvəlki fəaliyyətinin bərpası nə zamana
planlaşdırılır və bunun üçün hansı işlər görülməlidir, ilkin olaraq hansı
addımlar atılmalıdır? Suallarımızı ekspertlərə ünvanladıq.
Əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyevin sözlərinə
görə, daşınmaz əmlak bazarında vəziyyət payıza doğru düzələ bilər: "Daşınmaz
əmlak bazarı ölkə iqtisadiyyatının böyük bir hissəsini özündə cəmləşdirir. Yəni
demək olar ki, iqtisadiyyatın 30%-i əmlak və tikinti sahəsi ilə bağlıdır. Çünki
bir binanın tikintisi zamanı sement, kərpic zavodu, bir sıra fabriklər işlək
vəziyyətdə olur. Tikinti bitdikdən sonra isə mənzillərin təmiri işləri
aparılır, bu zaman isə divar kağızı, parket, kafel, metlax kimi inşaat
materiallarının satışı aktivləşir. Növbəti mərhələdə isə ev üçün elektronika
malları, mebellər alınır. Bu proses zəncirvari şəkildə baş verir. Yəni bir
binanın tikintisi ilə bu qədər sahədə alğı-satqı işi gedir. Beləliklə də, ciddi
pul dövriyyəsi olur. Amma hazırda əmlak bazarında olan durğunluq sadalanan
digər sahələrə də təsir edir. Sahəni yenidən dirçəltmək üçün isə bəzi işlər
görülməlidir. Məsələn, ilk olaraq insanlarda mənzil alğı-satqısına inam
yaratmaq lazımdır. Bunun üçün isə tikilən mənzillərin hər birinin çıxarışı
olmalıdır. Vətəndaş artıq müqaviləli mənzil almaqdan ehtiyat edir. Çünki bir
evin bir neçə şəxsə satılması təcrübəsi yaşanıb. Ona görə, əvvəlcə mənzillərin
çıxarış və qeydiyyat problemi həll edilməlidir. Digər tərəfdən isə banklar
uzunmüddətli kreditlər verməlidir. Həmçinin dövlət
ipotekası kimi sosial layihəli kreditlər ayrılmalıdır. Bu gün dövlət
ipotekasını almaq üçün dövlət işçisi olmalısan və ya yüksək maaşın olmalıdır.
Amma nəzərə almayıq ki, hər kəs dövlət sektorunda işləmir. Bu sahəni
dirçəltməkdən ötrü özəl sektorda işləyən insanlar üçün də ipoteka kreditləri
ayrılmalıdır. Azərbaycanda iqtisadiyyata ən güclü töhfə verən sahələrdən biri
daşınmaz əmlak sahəsidir. Ona görə də bu sahəni aktivləşdirmək üçün mütləq
şəkildə bu kimi tədbirlər görülməlidir. Bəzi iş yerləri açılsa da, reiltorların
fəaliyyəti hələ də bərpa edilməyib. Buna görə də ev alğı-satqı işləri baş
vermir və bazar demək olar ki, dayanıb. Əlavə addım olaraq isə söküntü işlərini
misal çəkmək olar. Məsələn, "Sovestski”, "Kubinka”, "Yasamal” tərəflərdə olan evlər sökülərsə, bazar bir az
canlana bilər. Çünki söküntü zamanı dövriyyəyə çoxlu pul gedir. Evi sökülən
adama dövlət pul verir, o da əvəzində gedib başqa yerdən alır. Beləcə, bazarda
canlanma olur. Amma çox güman ki, bu proses sentyabra qədər davam edəcək. Çünki
onsuz da bu sahədə yay aylarında normal şəraitdə də durğunluq olurdu. İndiki
vəziyyəti də nəzərə alsaq, bazarın payızda canlanması mümkündür”.
"Əmlak” Ekspert Mərkəzinin direktoru Ramil Osmanlı qeyd edir ki, bazarın
canlanması üçün bəzi inzibati addımlar atılmalıdır: "Daşınmaz əmlakın digər
istehlak bazarlarından fərqi odur ki, burada canlanma prosesinin müşahidə
olunması xeyli müddət alır. Yəni alğı-satqı əməliyyatlarının bərpası, bazar
iştirakçılarının yenidən bazara adaptasiyası, potensial alıcıların cəlb
edilməsi üçün bəzi işlər görülməlidir. Makroiqtisadi sabitlik pozulduğuna görə,
hələ ki, milli valyuta üzərindəki təzyiqlər qalmaqdadır. Nə qədər ki, bu
təzyiqlər var, yalnız inzibati yollarla bazarı aktivləşdirmək mümkün ola bilər.
Məsələn, Mənzil İnşaat Dövlət Agentliyi, İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu və s.
kimi qurumların fəaliyyətini bərpa etmək və bu sahəyə ayrılan vəsaitlərin
həcmini artırmaq lazımdır. Bu şəkildə, qismən də olsa, bazarda dinamiklik
yaratmaq olar. Əks halda mövcud vəziyyət ilin sonuna qədər passiv formada davam
edəcək”.
Günel Azadə