Neftin yaxın gələcəkdəki qiymətini müəyyən edəcək görüş
May ayının 25-də OPEC-in
hasilatın azaldılmasına dair növbəti görüşü baş tutacaq. Görüşdən bir müddət
öncə Rusiyanın energetika naziri Aleksandr Novak bildirib
ki, razılaşmaya qoşulan ölkələr ciddi intizam nümayiş etdirir. Novak bildirib
ki, hasilatçılar sutkalıq hasilatı 1,8 mln. barel azaltmaqla bağlı öhdəlik
götürüb. Görüş öncəsi həmçinin, Səudiyyə Ərəbistanının neft naziri Calid Əl
Falih də öz açıqlamasında qeyd edib ki, hasilatçı ölkələr müqavilənin 9 ay
müddətinə uzadılmasında maraqlıdırlar. Qeyd edək ki, Azərbaycanın
Energetika naziri Natiq Əliyev də Vyanada keçiriləcək Nazirlər Şurasının 172-ci
iclasında Azərbaycanı təmsil edəcək. O, öz açıqlamasında bildirib ki,
Azərbaycan bundan sonra da neft bazarında qiymət sabitliyinin davamlı olması
üçün növbəti addımları atmağa hazırdır. Bəs
görəsən Vyana konqresi ərəfəsində bazarda vəziyyət nə yerdədir? İkinci Vyana
paktında razılıq əldə olunacaqmı? Ümumiyyətlə, görüşün nəticələri bazara necə
təsir edəcək?
"Neft Araşdırmaları” Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban mövzu ilə bağlı qəzetimizə açıqlamasında bildirdi
ki, hazırda qiymətlər 53-54 dollar arasında dəyişir: "Görüş öncəsi pozitiv siqnallar kifayət qədər yüksəkdir.
Təqribən 10 gün öncə neftin qiyməti 50 dollardan aşağı idisə, indi qiymətlərdə
10 faizə yaxın artım müşahidə olunur. Bu
artım Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya kimi ölkələrin energetika nazirlərinin
verdiyi müsbət açıqlamalarla bağlıdır. Həmçinin, OPEC-in birinci Vyana konfransında hasilatın 6 aylıq müddət üçün
azaldılmasına dair qərar qəbul edilmişdisə, indi bu müddətin 9 ayadək
uzadılmasına dair fikirlər səsləndirilir. Digər tərəfdən, ötən görüşdə
qeyri-OPEC ölkələrindən cəmi 11 ölkə bu razılığa qoşulmuşdusa, bu dəfə bu
ölkələrin sayının daha artacağı ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Bütün bunlarla
yanaşı, OPEC daxilindəki Nigeriya, Liviya kimi ölkələrdə artıq hasilat stabilləşib və onlar üçün limit
tətbiq ediləcək . Hesab edirəm ki,
bundan sonra OPEC-də hasilatın
nizamlanması daha tarazlı bir şəkil alacaq. Təbii ki, bütün bu proseslər öz
növbəsində bazara pozitiv siqnallar ötürür və qiymətlərin daha uzun müddətli
dövr üçün 50 dollardan yuxarı olmasının təmin edilməsinə nail olunacağına inam
yaradır. Düzdür, ABŞ-ın bazara təsiri hələlik çox yüksəkdir. Şist neftinin hasilatı getdikcə artır və buruqların sayı
daha da çoxalır. Təbii ki, OPEC ölkələri artan neft həcmlərinin qarşısını almaq
üçün bu kimi addımlar atmaqda maraqlıdırlar. Hal-hazırda görüşlə bağlı dünya
mətbuatında antoqonik fikirlər o qədər də səslənmir. Əvvəlki görüşdən
fərqli olaraq, bu dəfə Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya və digər neft nəhəngləri
arasında fikir ayrılıqları yoxdur. Bu baxımdan, faktiki olaraq razılığın əldə
olunacağını demək olar”.
Ekspert
bildirdi ki, hələlik hasilatın hansı səviyyədə azaldılacağı məlum deyil: "Ümumilikdə götürsək, 1,8 milyon
barrelədək azalma səviyyəsinin saxlanılacağına dair fikirlər səsləndirilir. Biz
bundan öncə razılaşma əldə olunmadıqda, nələrin baş verdiyini gördük. Bu ilin aprel
ayında Brent markalı neftin qiyməti 43 dollaradək azaldı. Düzdür, azalma uzun müddət dayanıqlı olmadı, amma yenə də
təsirsiz ötüşmədi. Düşünürəm ki, Vyana görüşündə razılıq əldə olunmazsa
qiymətlər yenidən 45 dollaradək azala bilər”.
İqtisadçı-alim Vüqar Bayramov bildirdi ki, görüşdən əvvəl verilən bütün açıqlamalar neftin bazar
qiymətinə müəyyən təsir göstərir: "Bildiyimiz kimi, Vyana konqresində
müqavilənin 9 ay müddətinə uzadılması nəzərdə tutulub. Amma dünən İraqın
Energetika Nazirliyindən anlaşmanın 9 ay deyil, 6 ay müddətinə uzadılacağı ilə bağlı açıqlamalar verilib. Bu açıqlamalar
neftin qiymətinə birbaşa təsir göstərdi və qiymətlərdə dərhal azalmalar
müşahidə olundu. Təbii ki, hələlik azalmalar cüzidir. Ona görə də Vyanada qəbul
ediləcək qərar neftin yaxın gələcəkdəki qiyməti baxımından çox vacibdir. Əgər
tərəflər hasilatın 9 ay müddətində azaldılması ilə bağlı qərar qəbul edərsə, bu,
neftin qiymətinin 50-60 dollar arasında
stabilləşməsinə səbəb ola bilər. OPEC üçün də indiki məqamda əsas məqsəd neftin
qiymətinin 55 dollar ətrafında stabilləşməsinə nail olmaqdır. Əgər 9 ay deyil,
6 ay müddətinə razılıq əldə edilərsə, bu, bazarda qiymət azalmasına səbəb ola
bilər. Həm də OPEC və qeyri-OPEC ölkələri arasında anlaşmanın əldə edilməsində
problemin olması təəssüratı yaranacaq ki, bu nüans da öz növbəsində qiymətlərə mənfi təsir
göstərəcək. Ona görə də Vyana konqresində qərarın qəbul edilməsi ilə
yanaşı həmin qərarın hansı müddətdə
qüvvədə olacağı da bir o qədər önəmlidir. 9 aylıq müddət bazar üçün stabillik
vəd edir. Lakin 6 aylıq razılaşma stabilliyi xeyli dərəcədə zəiflədəcək.
OPEC-in qərarı ilə yanaşı, burada şist sənayesinin digər ölkələrinin, o
cümlədən Liviya və Nigeriyanın hasilatı ilə bağlı rəqəmlər qiymətə birbaşa
təsir göstərəcək. Əgər OPEC ölkələri qiymətlərin stabilləşməsini istəyirsə,
hasilatın azaldılması ilə bağlı qərarı qəbul etmək məcburiyyətindədirlər.
Düzdür, İraqın verdiyi bu açıqlamalar gözlənilən deyildi. Ona görə də indidən
dəqiq proqnoz vermək bir qədər çətindir. Lakin güman olunur ki, qərarın müddəti
uzadılacaq. İstənilən halda, konqres öncəsi verilən açıqlamalarda tərəflərin
müddətin uzadılmasına meylli olduğu
müşahidə edilir”.
Şəbnəm Mehdizadə