Nefti Liviya və ABŞ ucuzlaşdırır
Dünya birjalarında neft yenə ucuzlaşmaqdadır. Qiymətlər qısa müddət
ərzində xeyli ucuzlaşaraq 45 dollar səviyyəsinə qədər enib. Bəs görəsən
qiymətlərin birdən-birə sürətlə ucuzlaşmasının səbəbi nədir?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi”nin suallarını cavablandıran "Neft Araşdırmaları Mərkəzi”nin rəhbəri
İlham Şaban deyir ki, qiymətlərin ucuzlaşmasının əsas səbəbi Liviyanın
hasilatı artırmasıdır. Ekspert deyir ki, yaxın zaman ərzində qiymətlər təqribən
47 dollar civarında dəyişəcək: "Dünəndən başlayaraq neftin qiyməti 46 dollardan
aşağı düşməyə başlayıb. Belə ki, dünən Liviya Almaniyanın İnterşel şirkəti ilə
iki yatağın işlənməsinə dair saziş imzalayıb. Qeyd edim ki, bu yataqlar kifayət qədər neft ehtiyatı var və Liviya
ötən ildən hasilatı kifayət qədər artırır. Ona görə də bazar iştirakçıları
həyəcan təbili çalır. Çünki bu yataqlar işə düşdükdən sonra Liviya son dörd
ildə hasilatı maksimum həddə çatdıracaq. Bu proseslərin fonunda isə bazarın vəziyyətinin yaxın zamanda necə
dəyişəcəyi hələlik bilinmir. Ona görə də katirovkalar həddən artıq aşağı düşdü.
Hesab edirəm ki, qiymətlərin sürətlə aşağı düşməsi məsələsinin kökündə məhz bu amil dayanır. Neftin qiymətlərinə dair
proqnozlara gəldikdə isə deyə bilərəm ki, bundan sonra qiymətlərə bazarda baş
verən sonrakı hadisələr təsir edəcək. Bununla yanaşı, OPEC ölkələrinin, əsasən
Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiyanın bu məsələyə necə reaksiya verəcəkləri də mühüm
məsələlərdəndir. İndi görünür ki, Vyana sammitində hasilatın 1.8 milyon barrel
aşağı salınması ilə bağlı uzadılan qərar artıq bazarda qiymətlərin
stabilləşməsi və 55 dollar həddində saxlanması
üçün yetərli deyil. Çünki həm Amerikada, həm də OPEC-ə daxil olan Nigeriya və Liviyada
hasilat artdığına görə ümumi hasilatı azaltmaq lazımdır. Əgər yaxın gələcəkdə
bu istiqamətdə addımlar atılmazsa, qiymətlər aşağı düşməkdə davam edəcək. Onu
da qeyd edim ki, belə bir məqamda OPEC-in növbədənkənar iclası da istisna
edilmir. Lakin hələlik heç bir ölkənin neft nazirinin bununla bağlı açıqlaması
olmayıb. Ümumiyyətlə götürdükdə isə yaxın bir neçə ay ərzində neftin
qiymətlərində hər hansı bir artım gözlənilmir. Qiymətlər avqust və sentyabr
ayları ərzində təqribən 47 dollar ətrafında olacaq”.
İqtisadçı alim Vüqar
Bayramov da mövzunu şərh edib. O bildirib
ki, Yaxın Şərq ölkələri arasındakı gərginlik qiymətlərin qalxmasına mane olan
əsas faktdır: "2017-ci ildə
ilk dəfə olaraq Brent markalı neftin hər barelinin qiyməti 47 dollardan aşağı
düşdü. Qətər ətrafındakı gərginlik və eləcə də ABŞ-da neft ehtiyatlarının
artması fonunda neftin dünya bazar qiymətində azalmalar müşahidə edilməkdədir.
Bu ilin ilk 4 ayında nisbətən stabil qalan neft qiymətlərinə Qətər
gərginliyindən sonra OPEC anlaşmasının yerinə yetirilməsi ilə bağlı formalaşan
inamsızlıq birbaşa təsir göstərməkdədir. Əslində, son proseslər göstərir ki,
nəinki şist neft hasilatının artması və ya
alternativ enerjidən istifadə imkanlarının genişləndirilməsi, eyni zamanda
Yaxın Şərq ölkələrinin bir-biri ilə gərgin münasibətləri neftin qiymətinin
yüksəlməsinə imkan vermir. Azərbaycan dövlət büdcəsində neftin bir barelinin
qiymətinin 40 dollar nəzərdə tutulduğundan hələlik mövcud qiymət ölkəmiz üçün
məqbul hesab edilə bilər. Bununla belə, əvvəllər də qeyd etdiyimiz kimi, neftin
dünya bazar qiymətinin 40 dollardan aşağı düşməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün
arzuolunan deyil. Bu tədiyyə balansına və xüsusən də ölkəyə daxil olan
valyutanın həcminə mənfi təsir göstərəcək. Bu baxımdan, fiskal konsolidasiyanın
növbəti mərhələsi struktur islahatlarının sürətləndirilməsi formasında həyata
keçirilməlidir. Struktur islahatlarının genişləndirilməsi yalnız büdcə
vəsaitlərinə qənaət deyil, eyni zamanda müxtəlif sektorların idarə edilməsində
çevikliyin və səmərəliyinin gücləndirilməsi baxımdan da vacibdir”.
Şəbnəm Mehdizadə