Neft bazarında yaranan pozitiv ab-hava
Ekspertlərin
fikrincə, tənzimləmə prosesi həssas yanaşma tələb edir
Dünya Bankının 2021-ci ilin ilk "Qlobal İqtisadi
Perspektivləri” hesabatında il ərzində dünya üzrə neft qiymətlərinin 8,1 faiz
artacağı proqnozlaşdırılıb. Hesabata əsasən, 2022-ci ildə dünya bazarında neft
qiymətlərinin 13,6 faiz artması 2021-ci ildə isə neftin orta qiymətinin 44 ABŞ
dolları civarında olması gözlənilir. Eləcə də, 2022-ci il proqnozuna görə,
neftin bir barrel üçün orta qiyməti 50 ABŞ dollarına yaxın olacaq. Bəs neft
bazarındakı bu dəyişiklik dünya və Azərbaycan bazarına necə təsir edəcək?
İlin razılaşması...
2020-ci il pandemiya ili ilə yanaşı, neft bazarı
üçün həqiqi bir şok oldu. Neft sənayesi OPEC+ sazişi sayəsində özünə gəlməyə
başladı. Ancaq bu razılaşma qalmaqalla başladı. Rusiya və OPEC + alyansı
2017-ci ildən bəri qüvvədə olan qiymətləri dəstəklədi, müqavilənin müddəti 1
aprel tarixində bitsə də iştirakçılar Vyanadakı görüşdə yeni azalmalar barədə
razılığa gələ bilmədilər. Çünki Səudiyyə Ərəbistanı kartel istehsalının gündə
1,5 milyon barel azalmasını istəyirdi . Bu, 2008-ci ildən bəri ən böyük
göstərici olacaqdır.
Neft qiymətləri 9 mart tarixində 30 faiz azaldı.
Nəticədə brent markalı neftin barreli 31
dollara düşdü, 1 apreldə isə qiymət bir barrel üçün artıq 25 dollara bərabər
idi. Ancaq 10 aprel tarixindəki ikinci cəhddə Moskva və Riyad, təxminən on
saatlıq danışıqlardan sonra, neft hasilatının azaltmasına dair razılığa
gəldilər . Kartel gündə 9.7 milyon barrel az istehsal edəcəyinə qərar verdi.Aprel ayının sonundan etibarən neftin qiymətləri
bərpa olunmağa başladı və iyunun ortalarında barrel qiyməti 40 dollara çatdı.
Qiymətlər dekabr ayının sonunda ən yüksək həddə çatdı və bir barrel üçün 52,26
dollar təşkil edirdi, lakin yeni koronavirus növü və yeni hava trafiki
məhdudiyyətləri xəbərləri səbəbindən enməyə başladı. Bundan sonra neft
bazarında yenidən hərəkətlilik başlandı. Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatına
(OPEC) üzv və qeyri-üzv ölkələrin nazirlərinin ötən ilin dekabrında keçirilmiş
12-ci iclasında gündəlik xam neft hasilatının 2021-ci ilin yanvar ayında 0.5
mln. barrel artırılması, "OPEC +” nazirlərinin hər ay keçiriləcək görüşləri
vasitəsilə kvotaların qarşıdakı aylarda tədricən 2 mln. barrelədək
yumşaldılması razılaşdırıldı.
"OPEC+” ölkələri nazirlərinin 13-cü iclasında isə
gündəlik xam neft hasilatı üzrə mövcud kvotaların fevral-mart aylarında da
davam etdirilməsi barədə qərar qəbul edildi. Yeni razılaşmaya əsasən, "OPEC+”
ölkələrinin gündəlik xam neft hasilatı üzrə ixtisarları fevralda 7 mln.125 min
barrel, martda isə 7 mln. 50 min barrel təşkil edəcək.
"Bu qərar bazarda çox
pozitiv ab-hava yaratdı”
Neft Araşdırmaları
Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban
"OPEC +” ölkələri nazirlərinin 13-cü iclasında gündəlik xam neft hasilatı üzrə
mövcud kvotaların fevral-mart aylarında da davam etdirilməsi barədə qərarın
hazırkı qiymətlərə müsbət təsir etdiyini təsdiqləyib. Həmsöhbətimiz əlavə edib
ki, bu tendensiyanın bazarda nə qədər davam edəcəyi hələlik məlum deyil: "
13-cü iclasda baş tutan hərraclarda neft qiymətləri 53,84 dollara qədər
bahalaşdı. Bir gün ərzində bu, kifayət qədər yüksək göstəricidir. Bazar
iştirakçıları "OPEC+” çərçivəsində nazirlərin görüşünü və qəbul edilən
qərarları böyük ruh yüksəkliyi ilə qəbul etdilər. Nəticədə, neftin
qiymətlərində gün ərzində dörd faizdən çox bahalaşma qeydə alındı. Qərar isə
məlum olduğu kimi, ondan ibarətdir ki, 2021-ci ilin fevral-mart aylarında neft
hasilatı artmayacaq və yanvar səviyyəsində qalacaq. O cümlədən, Azərbaycan
gündəlik neft hasilatını 595 min barel səviyyəsində nəzərdə tutub və bura
kondensat daxil deyil”.
İ.Şaban xüsusilə qeyd edib ki, Səudiyyə
Ərəbistanının hasilatı bir milyon barrelə qədər azaltması centlmen addım hesab
edilə bilər: "Nəticə etibarilə bu, bazarda çox pozitiv ab-hava yaratdı. İndi
isə mövcud tendensiyanın nə qədər davam edəcəyini gözləmək qalır. Bazarın
özündə müsbət enerjinin neft qiymətlərini hansı səviyyəyə qədər yüksəltməyə
kifayət edəcəyi sual altındadır”.Kəskin artma
gözlənilmir
"Forbes”in araşdırmasına əsasən, neft və qaz
analitikləri 2021-ci ildə kotirovkaların sürətli artacağını gözləmirlər və
neftin orta hesabla bir barrel üçün 50-55 dollar arasında dəyişəcəyini qəbul
edirlər. Araşdırmaya görə, neft qiymətləri bir sıra amillərlə məhdudlaşacaq.
Ekspertlər bir barrelin orta qiymətinin təxminən 50 dollar olacağını
gözləyərkən, yığılmış ehtiyatların hələ də yüksək səviyyədə olduğunu, Liviyada
və potensial olaraq İranda istehsalın artması və "lokdaunların” riskini qeyd
edir. "Forbes” agentliyinin sorğu keçirdiyi analitiklər kotirovkaların
partlayış şəklində böyüməsini düşünmürlər, lakin yanacağa tələbin artması
fonunda tədricən böyümə gözləyirlər: "Neft sənayesi bütün dünyada
koronavirusdan ən çox təsirlənən sahələrdən birinə çevrildi. "Lokdaun” zamanı
yükdaşımanın böyük bir hissəsi dayandırıldı və bu səbəbdən yanacağa tələb
azaldı. Yanacağa tələbin artması fonunda, tədricən böyümə ola bilər.
Koronavirus peyvəndi geniş miqyasda tətbiq olunarsa, ilin sonunadək neft
qiymətlərini 55 dollar səviyyəsinə çıxara bilər. OPEC + tədbirləri və alyansın
hasilatı daha yavaş sürətlə artırmaq qərarı, həmçinin qlobal iqtisadiyyatın
bərpası və neftə tələbin artması qiymətləri artıra biləcək”.
Beynəlxalq Enerji Agentliyi (BEA) neft
məhsullarının istehlakının gələn il 2019-ci il səviyyəsinin 97-99 faizə
çatacağını gözləyir. Bu da öz növbəsində qiymətlərə müsbət təsir edəcək. Neft bazarı üçün əsas dəstəkləyici faktor
rolunu iqtisadiyyatı daha sürətlə bərpa olunan Asiya ölkələrində tələbin
artması oynaya bilər. "Hasilatın kəskin
azaldılmasından artırılmasına keçid tədricən və ehtiyatlı olmalıdır”
Energetika
Nazirliyindən verilən
məlumata görə, Azərbaycanın bu ilin yanvar ayındakı 123 min barrel həcmində
öhdəliyi fevral-mart aylarında sabit şəkildə qalacaq. "Əməkdaşlıq
Bəyannaməsi”nə əsasən, növbəti iki ayda Azərbaycan gündəlik xam neft hasilatını
8 min barrel artıraraq istehsalı 595 min barrel səviyyəsində saxlayacaq. "OPEC
+” ölkələri arasında bu anlaşmanın əldə edilməsində, neft bazarında sabitliyin
bərqərar olması məqsədilə dialoqun davam etdirilməsində və tərəflərin razılığa
gəlməsində Azərbaycanın bu töhfəsi yüksək qiymətləndirilib.
Azərbaycanın
Energetika naziri Pərviz Şahbazov pandemiyadan irəli gələn qeyri-müəyyənliklərin
neft bazarına təzyiqinin davam etdiyini və tələbatın gözlənildiyindən zəif
bərpa olunduğunu əsas gətirərək bildirib ki, tənzimləmə prosesinə həssas
yanaşma zəruridir: "Bizim üçün əsas məqsəd bazarda tələb-təklif balansının
təmin olunması və onun qorunub saxlanılmasıdır. Ona görə də hesab edirəm ki,
hasilatın kəskin azaldılmasından artırılmasına keçid tədricən və ehtiyatlı
olmalıdır.”"Azərbaycanda
iqtisadi fəaliyyət genişlənəcək”
Məlumat üçün bildirək ki, Dünya Bankı Azərbaycanda
iqtisadi artımı proqnozlaşdırır. Dünya Bankının Qlobal İqtisadi Perspektivləri
yanvar hesabatına əsasən, Azərbaycanda Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) artımı
2021-ci ildə 1,9 faiz, 2022-ci ildə isə iqtisadi artım 4,5 faizə çatacaq. Dünya
Bankının hesablamalarına görə, 2020-ci ildə COVID-19 səbəbindən Azərbaycanın
ÜDM-də azalma 5 faiz təşkil edəcək: "2021-ci ildə Pandemiya və Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi ilə əlaqəli sarsıntılar tədricən arxa plana keçdikcə Cənubi Qafqaz
alt bölgəsində böyümənin 2.5 faiz səviyyəsində olması proqnozlaşdırılır. Bundan
əlavə, turizmin bərpası və istehlakçı və işgüzar inamın artması bölgədə
böyüməyə təkan verəcək”.
Dünya Bankının təxminlərinə görə, neft qiymətləri
sabitləşdikcə, 2021-ci ildə Azərbaycanda iqtisadi fəaliyyət genişlənəcək.
Bundan əlavə, ölkə iqtisadiyyatı investisiyalardan və Qarabağın bərpasına
xərclənən vəsaitlərdən faydalanacaq. Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhün
elan edilməsi, öz növbəsində, bölgədəki geosiyasi gərginliyi azaldacaq. İqtisadiyyat
Nazirliyinin proqnozlarına
görə isə 2020-ci ilin sonuna qədər Azərbaycanın ÜDM-də azalması 4 faiz təşkil
edəcək və bu, 2021-ci ildə 3,4 faizlik iqtisadi artımla əvəz olunacaq.
Aygün ƏZİZ