Müharibənin acığına qurulan şəhər - Fotolar
"Çobanın könlü olsa, təkədən də pendir tutar”. Bu atalar məsəlimiz
olduqca geniş yozumludur. Reallaşdıra bilməyəcəyimiz heç bir iş yoxdur, təki
könül olsun.Necə ki, bu könül misirlilərdə olub. Olub və Şarm əl-Şeyx kimi bir
möcüzə qurublar."Kompas Tour”, "Millenium Tourism Azerbaijan” və "Nefer Tours” turizm
şirkətləri Azərbaycanın bir qrup turizm və mətbuat nümayəndəsini bu möcüzə ilə
tanış etmək üçün Şarm əl-Şeyxə səfər təşkil etmişdi.
Müharibə, sənin bu üzün də
varmış...
Şarm əl-Şeyxi cəmisi 40 il bundan əvvəl qurmağa başlayıblar. Sinay
yarımadasında əlverişli coğrafi mövqedə yerləşən bu kiçik qəsəbə Misirə imkan
verirdi ki, İsrailin və İordaniyanın Qırmızı dənizə çıxışını bağlasın. Misir
1967-ci ildə belə də edir. Və İsraillə müharibə başlayır. Altı günlük
müharibədən sonra İsrail kiçik qəsəbə olan Şarm əl-Şeyxi tutur. İsrail işğalı
1979-cu ilə - Misirlə sülh müqaviləsi bağlanana qədər davam edir. Sülh müqaviləsinin
bağlanmasından sonra isə Şarm əl-Şeyx möcüzəsinin yaranması başlayır. Sanki
müharibənin acığına qurmağa başlayıblar bu şəhəri. Və elə yaxşı da ediblər.
Müharibə də şəhər qurarmış... Təki, bütün müharibələrə belə acıq verilsin.
Təsadüfi deyil ki, Şarm əl-Şeyxə "Sülh şəhəri” də deyirlər. Şəhərin ən böyük
meydanı da "Sülh meydanı” adlanır.
Maraqlıdır ki, Şarm əl-Şeyxdə ilk otellər elə İsrail ordusunun
əsgərləri üçün tikilmiş kazarmalar olub. Sonradan bu kazarmaları rekonstruksiya
edərək, otelə çeviriblər. Bu, həm də tarixilik baxımından olduqca cəlbedicidir.
Tarixilik demişkən, bir məqamı xatırlayım, tarixi məkanları sevən
turistlərlə sözüm çəp gəlməsin. Şarm əl-Şeyx tarixi abidələr baxımından "varlı”
şəhər deyil. Cəmisi 40 yaşı olan bir şəhərdə min illik tarixə sahib tikililər
axtarmağa dəyməz. Amma əvəzində Afrikada Avropa səviyyəli kurort şəhəri
görəcəksiniz. Üstəlik, bu şəhərə xas inanılmaz üstünlüklərlə. Bir sözlə, günəşi,
dənizi və əyləncəni sevən turistlər, getdik, Şarm əl-Şeyx möcüzəsi ilə tanış
olmağa.
Sahildə qurulan komfort
Şarm əl-Şeyx sahildə yerləşən şəhərdir. Qırmızı dənizin sahili boyu
saysız-hesabsız otellər tikilib. Yolboyu irəlilədikcə, elə bilirsən ki, bu
şəhər ancaq otellərdən ibarətdir. Beş və dörd ulduzlu otellərdə turistlərin
dincəlməsi üçün hər bir şərait yaradılıb. Düzdür, otellər komfortuna görə
fərqlənirlər. Qiymətlər də komforta görə dəyişir. Bu da bütün təbəqələrdən olan
turistlər üçün istirahət imkanı deməkdir. Əksər otellərdə dənizə çıxış və
hovuzlar var. Amma elə otellər də var ki dənizə çıxışı yoxdur. Məsələn, ən
böyük akvaparkı olan "Albatros”. Ancaq bunun da həlli yolunu tapıblar. Dənizə -
çimərliyə getmək üçün avtobuslar təşkil olunur. Otellərin nəzdində ailəvi
istirahət üçün nələr təklif edilmir ki... Xüsusən də, Şarm əl-Şeyxdə uşaqların
istirahətdən zövq alması üçün müxtəlif xidmətlər mövcuddur.
Elə əhali də sahilətrafı ərazilərdə yaşayır. Sahildən kənarda həyat
demək olar ki, yoxdur. Şəhərdə çoxmərtəbəli binalara rast gəlməyəcəksiniz.
Yerli əhali əsasən ikimərtəbəli villa tipli binalarda yaşayır.
Şarm əl-Şeyxdə ilin 365 günü günəş var. Bu, şəhərin ən böyük
üstünlüklərindən biridir. Hətta Aralıq dənizinin sahillərində yerləşən kurort
şəhərlərində dəniz mövsümü bitir, amma Şarm əl-Şeyxdə bitmir. Yayda havanın orta
temperaturu 38 dərəcə olur. Bəzi hallarda temperatur 45 dərəcəyə qədər
yüksəlir. Dəniz suyunun hərarəti isə 28-29 dərəcə olur. Qışda isə temperatur
25-26 dərəcə olur. Dəniz suyunun hərarəti də 20-22 dərəcə təşkil edir. Aralıq dənizi ətrafında qış düşdükdən
sonra turistlər Şarm əl-Şeyxə üz tuturlar. Bu şəhərdə turizm mövsümü bütün il
boyu sürür.
Şarm əl-Şeyxdə cəmisi iki fəsil olur. Yay və qış. Amma qış da elə yay
kimi keçirsə... Burda yaydan qışa keçid barədə sinoptiklər yox, polislər
məlumat verirlər. Məhz polislərin geyiminə əsasən yay və ya qış fəslinin olduğu
müəyyənləşir. Əgər polislər ağ mundirdə gəzirlərsə, deməli, yaydır. Yox, qara
mundir geyiniblərsə, deməli, qışdır.
Rus dilinin "işğalı”
2015-ci ilə olan məlumata görə, Şarm əl-Şeyxin əhalisi 73 mindir.
Amma şəhərdə həmişə 300 min qədərə insan yaşayır. Təbii, onlar turistlərdir.
Şarm əl-Şeyx turist qıtlığı yaşamır. Otellərin hamısı 94-95 faiz dolu olur.
Otel də bir deyil, iki deyil. Şəhərdə 200-dən çox otel var. Şarm əl-Şeyx rus
dilinin "işğalı” altındadır. Ərəb və ingilis dilini bilmirsinizsə, qətiyyən
narahat olmayan. Şəhərdə hamı rus dilində danışır. Taksi sürücüsündən tutmuş,
mağaza, otel sahibinə qədər. Otellərdə Rusiyadan və Ukraynadan olan xanımlar da
işləyirlər. Şarm əl-Şeyx onlar üçün gəlirli iş yeridir.
Şəhərə gələn turistlərin də böyük əksəriyyətini slavyandillilər
təşkil edir. Əsasən də ukraynalılar. Rusların sayı 2015-ci ildən sonra xeyli
azalıb. Həmin il Şarm əl-Şeyxdə Rusiya təyyarəsi partladılıb. Bu da rus
turistlərin sayına təsir edib. Yerli turizm əməkdaşlarının dediyinə görə,
ruslar ümumi turist payının 30 faizini təşkil edirmişlər. Əlbəttə, böyük
rəqəmdir. Belə bazardan imtina etmək olmaz. Heç misirlilər də etmək niyyətində
deyillər. Şarm əl-Şeyxdə ruslar üçün hava limanında xüsusi terminal tikilir.
Orda bütün işlərə ruslar özləri nəzarət edəcəklər. Təhlükəsizlikdən tutmuş
pasport yoxlanışına qədər. Bu terminal hazır olduqdan sonra rusların yenidən
kütləvi surətdə Şarm əl-Şeyxə üz tutacaqları güman olunur. Şarm əl-Şeyxin "ruslaşma”sının
daha bir göstəricisi: hər üç yerli ərəbdən biri ya rus, ya da ukraynalı ilə
evlənir.
Qış aylarında turist kontingenti dəyişir. Əgər şəhər, yayda əsasən
ukraynalılar, ruslar, qazaxların "nəzarət”indədirsə, qışda avropalılar, xüsusən
də Skandinaviya ölkələrindən gələnlər Şarm əl-Şeyxi "zəbt” edirlər.
Müxtəlif əyləncə növləri,
səfərlər...
Şarm əl-Şeyxə getmək üçün viza tələb olunmur. Yox, əgər siz Misirin
digər şəhərlərinə və ya İsrailə də getməyi nəzərdə tutursunuzsa, onda viza
almalısınız. Viza üçün 25 dollar ödəmək lazımdır. Bir məqamı yadda saxlayın, viza
aldıqda pasportunuza üçkünc ştamp da vurulmalıdır. O ştampı vurdurmasanız,
cərimə olunacaqsınız. Heç bir turist üçün dənizdə və ya hovuzda çimib oteldə
yatmaq cəlbedici olmaz. Bunu, Şarm əl-Şeyxin turizmçiləri də yaxşı anlayırlar.
Ona görə də turistlərə müxtəlif əyləncə növləri, səfərlər təklif edirlər. Xüsusən
də dayvinq həvəskarları üçün Şarm əl-Şeyxin əvəzi yoxdur. Qırmızı dənizin
zənginliklərini seyr etmək bir ayrı aləmdir. Turistlərə təxminən 34-35 adda
əyləncə və səfər təklif olunur. Şarm əl-Şeyx nə qədər gənc şəhər olsa da, baş
çəkə biləcəyiniz tikililər var. Bura gəlsəniz mütləq Yekaterina monastırı,
ecazkar məscid və kilsə, milli qoruq Ras-Məhəmmədə getməyə vaxt ayırın. Sualtı
qayıqlarda dənizin əsrarəngiz varidatını görəcək, yaxtada isə günəşin
hərarətini hiss edəcəksiniz. Soho meydanında romantik konsert proqramlarına
baxa, "Naama Bey" Ticarət Mərkəzindən isə alış-veriş edə bilərsiniz.
Əsl Şərq bazarı
Ticarətdən söz düşmüşkən, Şarm əl-Şeyxin otelləri Avropa xidmətinin
göstəricisidirsə, bazarı, dükanları əsl Şərq kaloritidir.Şəhərdə gündüz saatlarında sükut hökm sürür. Alış-veriş axşamüstü
saat 7-dən sonra başlayır. Gecə şəhər "qaynayır”. Gündüz həddindən artıq isti
olduğu, üstəlik, turistlər də digər əyləncələrə vaxt ayırdıqları üçün alış-veriş üçün ən münasib vaxt elə gecədir. Məndən
sizə xəbərdarlıq, Şarm əl-Şeyxdə sizə deyilən qiymətlə dərhal razılaşmayın.
Mütləq qiyməti "öldürün”. Arxayın olun, əvvəl-axır sizinlə dil tapacaqlar. Hərdən
adama elə gəlir ki, Şarm əl-Şeyxdə mallar havayı başa gəlir və satıcılar onu
istədikləri qiymətə sata bilərlər. Məsələn, 20 dollara təklif olunan məhsulu
sövdələşmədən sonra 4-5 dollara ala bilərsiniz. Amma bunun üçün sizdə də Şərq kolaritliyi
olmalı, bir sözlə, alveri sevməlisiniz. Dilli-dilavər olmasanız, ürəyiniz də yol-yoldaşlarım
Namiq Mayılov, Niyaz Niftiyev kimi yuxa olsa, qiymət məsələsində satıcıya mütləq
uduzacaqsınız. Şarm əl-Şeyxin dükanlarında hər şey tapmaq mümkündür. Xüsusən də
ədviyyatların, müxtəlif çay növlərinin, əhval-ruhiyyəni yüksəldən bitkilərin,
ətirlərin müxtəlif çeşidlərini təklif edəcəklər sizə.
Bir problemi də deyim…
Turist üçün nə lazımdır ey… Dəniz, günəş, əyləncə, Şərq bazarı,
Misirin tarixi məkanlarına səfər imkanı. Çatışmayan nəsə var? Var. Bu qədər
tərifdən sonra bir problemi deyim ki, sonra məni obyektiv olmamaqda ittiham
etməyəsiniz. Şarm əl-Şeyxdəki bütün otellərdə internet problemi var.
İnternetdən yalnız otellərin foyesində yararlanmaq olar. Bizimlə səfərdə olan
Bakı otellərindən birinin nümayəndəsi bu problemi görüb zarafatla belə dedi:
"Bizim otelin otaqlarında 5 dəqiqə internet olmayanda ərəblər aləmi bir-birinə
qatırlar. İndi mənə aydın oldu ki, onlar Bakıya həm də interneti asanlıqla əldə
etmək üçün gəlirlər”.
Beşulduzlu otellərdə internet probleminin hansı səbəbdən yarandığını
öyrənməyə çalışsaq da, tutarlı cavab ala bilmədik. "Nefer Tours” şirkətinin baş
meneceri Qalina xanım söz verdi ki, üzü qışa azərbaycanlı jurnalistlərin Şarm
əl-Şeyxə daha bir səfərini təşkil edəcəklər. Bax, onda internet probleminin
nədən qaynaqlandığını öyrənəcəyəm. Mütləq öyrənəcəyəm. Amma bu xırda problemi
boş verin, səhradakı möcüzəni - Şarm əl-Şeyxi görün. Elə "Millenium Tourism
Azerbaijan”a müraciət etsəniz, bütün təbəqədən olan turistləri razı salacaq
təkliflər alacaqsınız. Hələ bir cəhd edin…
P.S. Şarm
əl-Şeyxdə qurulan turizm infrastrukturu bizim turizm şirkətləri üçün də
cəlbedici olmalıdır. Öyrənmək, inkişaf etmək baxımından. Təbii, turizmin
inkişafı Azərbaycanda prioritet sahədirsə, deməli, nələrisə müqayisə etməli,
yaxşı nümunələri əxz etməliyik. "Çobanın könlü olsa, təkədən də pendir tutar”
məsəlini bir daha yada salaq. Misirlilərin könlü istəyib, tutublar. Biz niyə
istəməyək? Axı bunun üçün hər cür təbii şəraitimiz var. Turistə "gəl-gəl” deyən
Şarm əl-Şeyxin infrastrukturu, təklif olunan xidməti ilə bizimkilərin
müqayisəsi isə qalsın başqa yazıya.
Natiq Muxtarlı
Bakı- Şarm əl-Şeyx-Bakı