Möhtəşəm Qayıdış - Fotolar
Dövrümüzün
ictimai-siyasi reallıqları, geopolitik məkanda baş verən dəyişikliklər və bütün
bu təlatümlərin fövqündə dayanan müasir milli dövlətçiliyimizin mükəmməl
bir məntiqdən - Heydər Əliyev zəkasından
yoğurulduğunu bir daha sübut edir. Ötən hər il Heydər Əliyev dühasının
böyüklüyünü, möhtəşəmliyini bir daha üzə çıxarır. Zaman Heydər Əliyevin siyasi
baxışlarına daha dərin məna qazandırır, onun Vətənimizin indisinə və gələcəyinə
çox möhkəm tellərlə bağlı olduğunu daha aydın göstərir.
Dünya
tarixinin ən həyəcanlı epizodlarını göz önünə gətirərək Heydər Əliyevin
hakimiyyətə qayıdışını təbii və qanunauyğun hal kimi dəyərləndirmək olar. Çünki
bütün xalqların tarixində ən ağır sınaq qarşısında birləşmək və təhlükəyə qarşı
özünün ən böyük gücünü ortaya qoymaq instinkti vardır. Bir qayda olaraq,
qarşısının alınması mümkün görünməyən real təhlükə ərəfəsində bu instinkt
siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, cəmiyyətin bütün təbəqələrini yeganə ümid
ətrafında birləşmək üçün sonuncu cəhdə səfərbər edir. Yenə də bir qayda olaraq,
yeganə ümid rolunda toplumun ən müdrik şəxsiyyəti çıxış edir və cəmiyyətin bir
müdrik şəxs ətrafında kütləvi səfərbərliyi həlledici gücə çevrilir.
Belə bir
monolit güc o zamanadək qeyri-mümkün görünən bütün sədləri aşır, çıxılmazlıqdan
çıxış yolları tapır, cəmiyyətin və dövlətin varlığını təhdid edən ən böyük təhlükəni
bir an içində böyük məsafəyə uzaqlaşdıra bilir. Dünya tarixində buna bənzər bir
sıra ibrətamiz hadisələr var. Məsələn, birinci dünya müharibəsində didilib
parçalanmış və tamamilə məhv olmaq təhlükəsi qarşısında dayanan Türkiyə ən çətin
sınaq məqamında öz ümidini türk dünyasının böyük şəxsiyyəti Mustafa Kamal
Atatürkün zəkasına və məharətinə bağladı və məhz onun şəxsiyyəti üzərində səfərbər
olan ümummilli mübarizə əzmi Türkiyəni qələbəyə apardı.
1990-cı
illərin əvvəllərində Azərbaycanda yaranmış hərbi- siyasi vəziyyət gərgin və təhlükəli idi.
Zaman da dəyişmişdi. Mürəkkəb siyasi texnologiyaların təşəkkül tapdığı, ifrat dərəcədə
differensiallaşmış çoxqütblü qlobal siyasi məkanda hadisələrin axarını istənilən
səmtə yönəltmək artıq o qədər də asan deyildi. Belə bir mürəkkəb vəziyyətdə ölkəmizdə
xalqın azadlığını və dövlətin müstəqilliyini qoruyub saxlamaq missiyası Heydər
Əliyevə nəsib oldu. Bu dövrün mürəkkəbliyi ondan ibarət idi ki, dünyanın təşkil
olunduğu iki qütblü qlobal siyasi sistem özü dağılmışdı. Bu dağıntılar içərisində
xalqların öz azadlığına qovuşmaq və öz dövlət müstəqilliyini əldə etmək
arzularıyla o zamanadək dünya siyasətində aparıcı rol oynayan güc sahiblərinin
məqsədləri bir-birinə tərs mütənasib idi. Dünya siyasi xəritəsində çoxsaylı
xırda dövlətlərin meydana gəlməsi və onlarla ayrı-ayrılıqda işbirliyi qurmaq və
ya mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalması böyük dövlətlərin marağında
deyildi. Digər tərəfdən, sovet imperiyası hələ dağılma prosesinin içində ikən
özündən qopan milli dövlətin yenidən hansı yolla itaət altına salınmasının
yollarını düşünürdülər. Bu məqsədini heç olmasa gələcəkdə həyata keçirmək üçün
son nəfəsində olan imperiya müstəqilliyə qovuşmaq arzusunda və ərəfəsində olan
gənc milli dövlətlər arasında süni ziddiyyətlər yaradır, onları imperiyadan
asılı saxlaya biləcək bütün ipləri əlində saxlamağa çalışırdı. Bu ziddiyyətlər
özünü SSRİ-nin bütün periferiyasında baş verən lokal müharibələr şəklində göstərirdi.
Moldovada,
Gürcüstanda, Qazaxıstanda və Baltikyanı ölkələrdə baş verən hadisələrlə yanaşı,
Azərbaycanda cərəyan edən dərin hərbi-siyasi böhran daha mürəkkəb, daha
çoxgedişli və müstəqilliyimizi önləmək baxımından daha təhlükəli idi. Dağlıq
Qarabağ ərazisinin tamamilə itirilməsi, ətraf rayonların mühasirə şəraitində hər
cür kömək göstərilməkdən məhrum olduğu bir şəraitdə, xarici qüvvələr tərəfindən
ölkənin müxtəlif hissələrində separatçılıq fəaliyyətinin qızışdırılması və dəstəklənməsi,
qeyri-müəyyənlik məngənəsində imperiya casuslarının ölkəni vətəndaş müharibəsinə
sürükləməsi Azərbaycan dövlətçiliyinin mövcudluğunu ciddi sual altına qoymuşdu.
Məhz belə
bir təhlükə qarşısında bütün xalq və eləcə də bir-birinə kəskin müxalifətdə
dayanan siyasi qüvvələr nəzərlərini xalqın yetişdirdiyi ən müdrik şəxsiyyətə -
Heydər Əliyevə yönəltdilər. Xaosun miqyasından dəhşətə gələn və xalqın yekdil tələbi
qarşısında başqa çıxış yolu qalmayan o zamankı hakimiyyət israrla Heydər
Əliyevi hakimiyyətə dəvət edərək daşıya bilmədikləri yükün məsuliyyətindən
yaxalarını qurtarmaq üçün hakimiyyəti buraxıb qaçdılar.
Beləliklə,
möhtəşəm Qayıdış baş verdi. Əslində, 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər
Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlməsi bir qədər gecikmiş qayıdış oldu. İdeal
vəziyyət o ola bilərdi ki, Heydər Əliyev sovet hökumətində tutduğu yüksək vəzifədən
istefa verdiyi an Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən milli siyasətə - müstəqil
Azərbaycan dövlətinin quruculuq proseslərinə cəlb olunardı. Təəssüf ki, o
zamankı Azərbaycan hakimiyyəti həmin dövrdə dünya siyasətinin nəhəng
simalarından biri hesab olunan, xalqımızın qəlbində millət atası kimi yaşayan
Heydər Əliyevin hadisələrə lap başlanğıcında ikən müdaxilə etməsinə şərait
yaratmadılar. Əksinə, siyasət nəhəngi Heydər Əliyevin Azərbaycanda aktiv siyasətə
qayıtmasına əngəllər törətmək fikrinə düşdülər.
Lakin
hadisələrin sonrakı gedişi onu göstərdi ki, belə bir mürəkkəb hərbi-siyasi şəraitdə
hadisələri idarə etmək və ən başlıcası, Azərbaycanın yenicə bərpa olunmuş müstəqilliyini
qoruyub saxlamaq xalqı birləşdirəcək yeganə şəxsiyyət Heydər Əliyevsiz mümkün
olmayacaq. Məhz bunun dərk olunduğu bir zamanda ölkənin müxtəlif hissələrə
parçalanaraq öz dövlətçiliyini itirmək təhlükəsi qarşısında Azərbaycan xalqı
yekdil şəkildə Heydər Əliyev şəxsiyyəti ətrafında birləşdi. O zamankı hakimiyyətin
Heydər Əliyevi Bakıya dəvət edib siyasi hakimiyyəti ona təhvil verməkdən başqa
yolu qalmadı.
Bu
prosesin özü də rahat keçmədi. Heydər Əliyevin qayıdışından sonra onun hakimiyyətinə
qarşı xarici və daxili qüvvələr tərəfindən törədilən təxribatlar,
planlaşdırılan sui-qəsdlər diqqəti yayındırır, gərginlik vəziyyətini aradan
qaldırmağa və ölkəni kritik vəziyyətə salan səbəblərin çözülməsinə ciddi maneə
yaradırdı. Bütün bunlara baxmayaraq, Heydər Əliyev zəkası Azərbaycanın müstəqilliyinə
qarşı yönəlmiş xarici və daxili təzyiqlərin, hərbi müdaxilənin qarşısını ala
bildi. Xalq da məhz bunu gözləyirdi və buna inanırdı.
Həmin
dövrdə Azərbaycan xalqının və dövlətinin mövqeyini doğru-düzgün müəyyənləşdirib
ortaya qoymaq və bunu lazımi şəkildə dünya birliyinin diqqətinə təqdim etmək və
dünya dövlətlərinin yaranmaqda olan Azərbaycan dövlətçiliyinə dəstəyini təmin
etmək başlıca vəzifə idi.
Belə bir
vəzifənin öhdəsindən ancaq Heydər Əliyev gələ bilərdi və 1993-cü ildə Heydər
Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycan xalqına bu nadir fürsəti verdi. Bu
imkandan məharətlə, zərgər dəqiqliyi ilə istifadə edən Heydər Əliyev vəzifənin
öhdəsindən layiqincə gəldi. O, qısa bir müddət ərzində atəşkəsin əldə
olunmasına, qüvvələrin səfərbər edilməsi üçün zəruri olan təşkilatlanma fəaliyyətinin
həyata keçirilməsinə, iqtisadi tənəzzülün dayandırılmasına və ölkənin davamlı
inkişafına yol açan sabitliyin təmin edilməsinə nail oldu.
Böyük
siyasi mütəfəkkir kimi, Heydər Əliyevin keçdiyi həyat yolu və bütöv bir xalqın
gələcəyini müəyyən edən uğurlu siyasi kursunun kökündə dayanan səbəblər
haqqında çoxsaylı dəyərli əsərlər yazılır. Bu araşdırmalarda Heydər Əliyev yeni
tarixdə xalqımızın yetişdirdiyi ən böyük düha sahibi kimi xarakterizə olunur və
bu, şəksizdir. Lakin Heydər Əliyev şəxsiyyətinə təkcə Azərbaycan kontekstində
deyil, daha geniş miqyasda - XX əsrin qlobal siyasi aynasında baxmaq, dünya
siyasətinin formalaşmasında mühüm rol oynamış siyasi xadimlərlə bir sırada nəzər
salmaq onun siyasi portretini daha önəmli cizgilərlə zənginləşdirmiş olar.
Məhz bu
rakursda biz Heydər Əliyevi bütün ömrü boyu müasir dünya siyasətinin qaynar məkanında,
onun yaradıcıları və yönləndiricilərinin ön sıralarında görürük.
Heydər
Əliyevin siyasi fəaliyyəti, əsasən, XX əsrin ikinci yarısı ilə bağlıdır.
Bütövlükdə, XX əsr bəşər tarixində bir çox təlatümlü hadisələrin baş verdiyi,
iki dünya müharibəsinin od ələdiyi, çoxsaylı milli dövlətlərin meydana gəldiyi,
siyasi və iqtisadi böhranların qaçılmaz olduğu və eyni zamanda, dünya
inkişafına təkan verən proseslərin yaşandığı qlobal ziddiyyətlərlə dolu
dramatik yüzillik kimi tarixə düşdü.
Məhz
buna görə Azərbaycanın üzləşdiyi təcavüz və ermənilər tərəfindən milli
ayrı-seçkilik zəminində etnik təmizləmə siyasəti artıq sadəcə milli təhlükəsizliyimizi
deyil, eyni zamanda, bəşəri dəyərləri təhdid edən, beynəlxalq hüquqa zidd olan
təhlükəli tendensiya xarakteri almışdı. Belə bir məqamda erməni faşizminə qarşı
ümummilli cəbhəni formalaşdıra bilməsi məhz Heydər Əliyev şəxsiyyətinin qüdrəti
idi. Xüsusilə, 1994-cü ilin aprelində düşmən hücumlarının kəskinləşdiyi məqamda
Heydər Əliyevin xalqa müraciətini xatırlamaq yerinə düşər. Ağdam, Tərtər,
Füzuli rayonları istiqamətində erməni qoşun birləşmələrinin aramsız hücumlarını
dəf etmək ümummilli səfərbərliyin ən yüksək şəkildə təşkili zərurətini
yaratmışdı. Belə bir anda Heydər Əliyevin soyuqqanlı və bir o qədər də qətiyyətli,
xalqın vətənpərvərlik hisslərini alovlandıran müraciətindən sonra qısa zaman ərzində
cəbhədə əhəmiyyətli dönüş yarandı, düşmən tapdağında olan bir neçə qəsəbə və kəndlərimiz
işğaldan azad olundu. Cəbhədə yaranan dönüş tez bir zamanda düşməni atəşkəs
sazişi imzalamağa məcbur etdi. Məhz bu tarixdən başlayaraq, Azərbaycanda daha
sistemli və vahid mərkəzdən idarə olunan ordu quruculuğuna start verildi.
Sovet
İttifaqının süqutundan sonra müstəqilliyini bərpa edən dövlətlərin bugünkü
siyasi-iqtisadi durumu, regional və qlobal miqyasda tutduqları yer həmin dövlətlərə
rəhbərlik etmiş şəxslərin seçdikləri siyasi xətlə birbaşa bağlıdır. Bunu
post-sovet ölkələrinin keçmiş rəhbərlərinin fəaliyyətinə və həmin ölkələrin
bugünkü siyasi-iqtisadi durumuna nəzər saldıqda daha aydın görmək mümkündür.
Belə bir müqayisədə də Heydər Əliyev siyasəti öz möhtəşəmliyi ilə üzə çıxır. Həm
də bir faktı nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, Azərbaycanın yerləşdiyi geopolitik məkan
digər postsovet ölkələrindən öz mürəkkəbliyi və həssaslığı ilə fərqlənir.
Heydər
Əliyevdən başqa vaxtilə Sovet Politbürosunun tərkibində olmuş bütün siyasətçilərin
adlarını Əlahəzrət Tarix qısa müddət ərzində yaddaşlardan sildi. Onlardan heç
birinin siyasi irsi və siyasi kursu yeni, müstəqil bir dövlətin həyat yoluna
çevrilmədi. Dünya inkişafının perspektivini aydın görən, ona doğru addımlayan və
ölkəsini, xalqını ona doğru istiqamətləndirən Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti
isə müasir Azərbaycanın dünya birliyinə təbii inteqrasiyasını təmin edərək onun müstəqilliyini əbədi və dönməz etdi.
Heydər
Əliyev Azərbaycan xalqının rifahını, milli dövlətçiliyimizin daha da güclənməsini
hər şeydən üstün tutan vətənpərvər lider idi. Xüsusilə, ömrünün son on ilində
Heydər Əliyevin fəaliyyəti hətta bir insan ömrünə sığmayacaq qədər zəngin oldu.
Xarici ölkələrə etdiyi davamlı səfərlərlə, daxili və xarici siyasətimizin
dayaqlarını yaratmaqla, ümumən, bütün ölkənin yenidən qurulmasına rəhbərlik etməklə,
Heydər Əliyev Yeni Azərbaycanın əsasını qoydu. İstənilən xarakterli böhrandan
sabitliyə keçidin uzunmüddətli və ağrılı proses olduğu şübhəsizdir. Heydər
Əliyevin siyasi dühasının böyüklüyü isə onda idi ki, uzaqgörən siyasi gedişləri
ilə bugünkü sürətli inkişafımızın kökündə dayanan sabitliyi qısa zaman kəsiyində
bərqərar etməyə nail oldu.
Gərgin
iş rejiminin səhhətində problemlər yaratmasına baxmayaraq, Azərbaycan uğrunda
yorulmaz fəaliyyətini bir an belə dayandırmadı. Yalnız Heydər Əliyevin qətiyyəti,
ölkəmizin maraqlarına xələl gətirə biləcək məsələlərdə tutduğu prinsipial
mövqeyi Azərbaycana beynəlxalq miqyasda yanaşmanı dəyişdi.
Heydər
Əliyevin Azərbaycan xalqı qarşısında xidmətləri, regionda sabitliyin bərqərar
olunmasında oynadığı rol bir çox tanınmış dövlət adamları tərəfindən də aydın şəkildə
ifadə olunmuş və yüksək qiymətləndirilmişdir. ABŞ-ın keçmiş Prezidenti Corc Buş
onun haqqında deyirdi: "Heydər Əliyev Cənubi Qafqazda uzun müddət ərzində ən əsas
şəxsiyyət olmuşdur. Onun mövqeyi və göstərdiyi səylər Azərbaycanın iqtisadi
inkişafını möhkəmləndirən böyük həcmli xarici sərmayələrin cəlb olunmasında əsas
rol oynamışdır. Bu nailiyyətlər milyonlarla azərbaycanlının həyatını
yaxşılaşdırmış və Azərbaycanın XXI əsrə müasir dövlət kimi daxil olmasına şərait
yaratmışdır”.
Böyük
Britaniyanın keçmiş Baş naziri Toni Bleyer də Heydər Əliyev haqqında fikirlərini
bölüşərkən sabitlik faktorunu xüsusilə vurğulayır: "Heydər Əliyev Azərbaycanın
böyük lideri idi. O, böhranlar dövründə öz ölkəsinə sabitlik gətirdi. Azərbaycan
xalqı onun qoyduğu irs ilə fəxr edə bilər”.
Son 25
il ərzində Azərbaycanın həm beynəlxalq siyasətdə və həm də ölkənin iqtisadi, mədəni,
sosial və humanitar inkişafında əldə etdiyi nailiyyətlər həmin dövrdə Heydər
Əliyev tərəfindən atılan addımların yeganə düzgün çıxış yolu və bu yolun da ən
uğurlu yol olduğunu göstərir. Bu gün Azərbaycan qlobal siyasətdə öz müstəqil
siyasətini yeridən, bütün istiqamətlərdə öz xalqının milli maraqlarını təmin edə
bilən müasir tipli mükəmməl bir dövlətdir. Bu dövlətin izlədiyi siyasi kurs məhz
1993-cü ildə Heydər Əliyev tərəfindən təməli qoyulmuş siyasi kursun - dövlət
müstəqilliyimizin əbədiliyi və dönməzliyi kursunun davamıdır.
Zamanın
sınaq anında Heydər Əliyev bu missiyanı şərəflə və ləyaqətlə yerinə yetirdi. Məhz
onun sayəsində bu gün dövlətimizin müstəqilliyi dönməz və sarsılmazdır.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin Şəxsiyyət obrazı isə Azərbaycanın əbədi Qələbə
simvoludur.
Cavanşir
FEYZİYEV,
Milli Məclisin
deputatı