• cümə, 29 Mart, 19:29
  • Baku Bakı 14°C

Mənzil probleminin həllində ipoteka yolu

15.08.13 09:33 2152
Mənzil probleminin həllində ipoteka yolu

“Azərbaycan Milli Məclisi ipoteka kreditlərinin şərtlərinin yumşaldılması ilə bağlı “İpoteka haqqında” qanuna dəyişikliklər etmək üçün hökumətin rəyini gözləyir. Hökumətdən rəy alınacağı təqdirdə Milli Məclis “İpoteka haqqında” haqqında qanun layihəsini payız sessiyasının gündəliyinə daxil edəcək”.
Milli Məclisin deputatı Ceyhun Osmanlının “Trend”ə verdiyi məlumata görə, bu gün ölkədə ipoteka kreditlərinin şərtlərinin 3 istiqamət üzrə dəyişməsinə ehtiyac var: “Bunlardan birincisi ipoteka kreditlərinin məbləğinin bazar qiymətlərinə adekvat olmasıdır. Çünki hazırda kreditin maksimal məbləği evlərin qiyməti ilə uyğunluq təşkil etmir. Gəncləri narahat edən ikinci məsələ ipoteka krediti faizlərinin yuxarı olmasıdır. Digər məqam isə İpoteka Fondunun portfelinin genişlənməsidir ki, daha çox gənc bu şansdan istifadə edə bilər”.
İlkin təklifdə adi ipotekaların indiki 8 faizdən 5 faizə, sosial ipotekaların isə 4 faizdən 1-2 faizədək endirilməsi daxildir. Eyni zamanda 20 faiz ilkin ödənişin də vətəndaşlar üçün bir sıra hallarda əlavə çətinliklər törətdiyini nəzərə alaraq onun ləğv olunması, yaxud azaldılması təklif olunur. İpoteka üçün ayrılan məbləğin həcmində dəyişikliklər də müzakirə mövzusudur. Belə ki, hökumətə edilən təklifə görə, ipoteka krediti üçün ayrılan vəsaitin yuxarı həddi 50 min manatdan 70 min manata qədər artırılmalıdır.
İpoteka Fondunun 3 mənbəyi
Iqtisadçı Samir Əliyev bizimlə söhbətində bildirdi ki, əgər ipoteka krediti sahəsində irəliləyiş əldə etmək istəyiriksə, Ceyhun Osmanlının sözügedən məsələ ilə bağlı sadaladığı problemlərin həlli vacibdir: “Həqiqətən də Azərbaycanda ipoteka bazarının həcmi çox kiçikdir: “Azərbaycan İpoteka Fondunun büdcəsinin Ukrayna, Rusiya standartına yaxınlaşması üçün bizdə ipoteka krediti bazarının həcmi indikindən10 dəfə çox, təxminən 6-7 milyard manat olmalıdır. Amma İpoteka Fondunun vəsaitinin bu qədər olması üçün indiki templə gedilsə, 20-30, bəlkə də 50 il tələb olunur. Buna görə də ipoteka bazarını inkişaf etdirmək istəyiriksə, mənbələr artırılmalıdır. İpoteka fondunun bu gün 3 mənbəyi var. Biri dövlət büdcəsidir ki, hər il pul ayrılır, digəri yenidən maliyyələşmədir. Yəni İpoteka fondu vaxtilə krediti verib. Sonradan həmin insanlar vəsaiti qaytarır və ipoteka qaytarılmış vəsaiti yenidən ipoteka krediti verilməsinə yönəldir. Üçüncü mənbə isə qiymətli kağızlardır. Biz müşahidə edirik ki, ipoteka kağızları illik 3 faizlə bazara çıxarılır və banklar üçün heç bir səmərə daşımır. Belə ki, banklar pulunu verib 3 faiz gəlir əldə etməkdənsə, elə həmin pulu ən aşağısı 15 faizlə kredit şəklində verib daha çox gəlir edə bilər. Deməli, ipoteka fondunun əsas ümid elədiyi yer dövlət büdcəsi və yenidən maliyyələşmədir.
Dövlət büdcəsindən ayrılan pul adi ipotekaya deyil, birbaşa sosial ipotekaya yönəldildilir”.
70 min ailə quranın 1500-ü ev ala bilir
Qeyd edək ki, bu il büdcədən İpoteka Fonduna ayrılan vəsait ötən ilkindən 2 dəfə çox, 40 milyon manat olub. Ipoteka götürmək istəyən hər kəsə isə 50 min manatdan artıq kredit verilmir. İqtisadçı bu il ayrılan vəsaitin cəmi 800 ailəyə sevinc gətirdiyini bildirdi: “50 min manatdan götürsək, burada 800 evdən söhbət gedir. Müqayisə üçün deyim ki, hər il nikaha girən ailələrin sayı 70 min, bəzən hətta 90 min civarında olur. Ailə quranların da da təxminən 20-30 mininin evə ehtiyacı var. Göründüyü kimi, tələb təklifi dəfələrlə üstələyir”.
Büdcədən 200-300 milyon ayrıla bilər
S.Əliyevin fikrincə, hazırda dövlət büdcəsindən İpoteka Fonduna ayrılan vəsaitin həcmi indikindən ən azı 4-5 dəfə çox olmalıdır: “Bizim büdcəmizin bunun üçün kifayət qədər imkanları da var. Heç olmasa 200-300 milyon manat ayrılsa, evsizlik probleminin həlli üçün böyük bir addım olar. Büdcəmizin bir faizi təxminən 200 milyon manat edir. Yəni büdcəmizin bircə faizini ipoteka kreditləşməsinə yönəltsək, yaxın 4-5 ildə ipoteka bazarından kifayət qədər vəsait əldə edə və bunu da yenidən kreditləşməyə yönəltməklə evsizlərin sayını azalda bilərik”.
Sənədlərin sayı azaldılmalıdır ki...
İqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov kreditin maksimal məbləğinin artırılması, fazilərin aşağı endirilməsi və İpoteka Fondunun portfelinin genişləndirilməsi ilə yanaşı, kredit alarkən tələb edilən sənədlərin də azaldılmasına ehtiyac olduğunu bildirdi: “Azərbaycanda ipoteka krediti almaq üçün 18 sənəd tələb olunur. İpoteka kreditlərinin verilməsində kifayət qədər ciddi və bürokratik maneələr var ki, bu, kreditlərin verilməsində əlçatanlılığı aşağı salır. Dünyanın heç bir ölkəsində Azərbaycanda tələb olunduğu qədər sənəd istənilmir. Bu sənədlərin yığılması vaxtla yanaşı, müəyyən vəsait tələb edir. Ən adi sənədlərə belə bürokratik aspektdən yanaşılır. Məsələn, şəxsiyyət vəsiqəsinin surətinin təsdiq olunması tələb edilir. Halbuki vətəndaş banklara müraciət etdiyi zaman şəxsiyyət vəsiqəsi ilə onun ksero-surətini tutuşdurmaqla bu problemi həll etmək olar. Tələb olunan sənədlərdən biri Dövlət Sosial Müdafiə Fondundan (DSMF) arayışın alınmasıdır. Halbuki buna ehtiyac yoxdur. Bu sahə elektronlaşdığı üçün həmin məlumatı DSMF-nın saytına daxil olmaqla əldə etmək mümkündür. Eyni zamanda, DSMF-dan arayış tələb olunursa, əmək kitabçasının surətinin təsdiq edilməsinə nə ehtiyac var?”
V.Bayramov hesab edir ki, əgər Azərbaycanda elektron hökumət qurulursa, buna uyğun olaraq banklar da elektron hökumətin resurslarından istifadə edərək vətəndaşlar üçün ipoteka krediti almaq üçün tələb olunan sənədlərin sayının azaldılmasına nail ola bilərlər. İqtisadçının fikrincə, elektron hökumətin tətbiq olunması tələb olunan sənədlərin sayının 10-a endirilməsinə gətirib çıxara bilər.
Şərtlərin yumşaldılması əmlak bazarına təsir etməyə bilər
Şərtlər yumşaldılacağı təqdirdə, bunun əmlak bazarında bahalaşmaya gətirib çıxaracağına gəlincə, “Əmlak Bazarı İştirakçılar” İctimai Birliyinin icraçı direktoru Ramil Osmanlı hesab edir ki, sosial ipotekaların həcminin artırılması daşınmaz əmlak bazarında ciddi dəyişikliyə səbəb olmayacaq: “Biz hesablama aparmışıq ki, daşınmaz əmlak bazarında əhəmiyyətli dəyişikliklərin olması üçün vətəndaşlara verilən ipoteka kreditlərinin həcmi bütövlükdə 200 milyon manatdan çox olmalıdır. Eyni zamanda, mənzillərlə yanaşı, digər daşınmaz əmlak, qeyri-yaşayış sahələri, yəni torpaq sahələri də sosial ipotekaya daxil olmalıdır. Nəzərə alaq ki, ilkin bazarla bağlı problemlər hələ də qalmaqdadır, yeni tikililərdə sənəd problemi olduğundan, bu mənzilləri girov qoyaraq almaq mümkün deyil”.
7 ilə 435 milyon manatlıq kredit
Qeyd edək ki, Gürcüstanda sosial ipoteka kreditlərinin faiz dərəcəsi 4, Rusiyada 3, Türkiyədə 3,7-dir. Fransa, Portuqaliya, Belçika, Almaniya və İtaliyada ipoteka kreditini 1,5 faiz, Kipr, İspaniya və Yunanıstanda 2, Danimarkada 1,3, Türkmənistanda 1 faizlə almaq mümkündür. Hətta Türkiyədə dövlət tərəfindən gerçəkləşdirilən mikrorayon layihələrində kredit dərəcələri 0,75- 0,8 faizdir.
Lalə Musaqızı
banner

Oxşar Xəbərlər