“Mən xəbərdə böyümüşəm” - Gör-götür
15 ildir
ki, televiziyada, xəbər sahəsindədir. Bu müddətdə onu paralel olaraq başqa işlərdə
də görmüşük, ancaq xəbərdən uzaqlaşmayıb. Deyir ki, işini, xəbəri sevir. İşinin
ən çox sevdiyi tərəfi mətn üzərində çalışmaq, kamera ilə ünsiyyət, səhnədən
tamaşaçı ilə enerji mübadiləsi olduğunu deyən müsahibimiz İctimai Televiziya və Radio Yayımları
Şirkətinin İctimai-Siyasi proqramlar departamentinin aparıcısıCeyhun Əlidir.
- Bir xanım videonuza belə bir rəy yazmışdı: "Səliqəli
görünüşünüz, səlis nitqiniz var”. Görünüş mövzusuna da gələrik, amma məncə,
birinci nitqlə başlayaq. Bilirəm ki, sizin xüsusilə diqqət etdiyiniz məsələdir.
- Yaxşı
başladıq (Gülür). Nitq həyat tərzidir. Əgər nitqimin formalaşmasından danışsaq,
bu, ailəmizdən gəlib. Formalaşmağımda nənəmin xüsusi rolu olub. Kiçik
yaşlarımda mənə nağıllar, qaravəllilər, yanıltmaclar öyrədərdi. Sonra öyrəndiklərimi
ona söyləməyimi istəyirdi. Nələrisə düzəldirdi, qeydlər edirdi.
Orta təhsilimi
İncəsənət Gimnaziyasında almışam. Orada çalışan pedaqoqlar müxtəlif bacarıq və
istedadı ilə fərqlənən şagirdlərə xüsusi diqqət yetirirdilər. Sevinirəm ki,
uşaq ikən həmin pedaqoqlardan dərs almışam. Gimnaziyaya qəbul olanda direktor
Oqtay Rəcəbovun qəbuluna apardılar və ona Xəlil Rza Ulutürkün vəfatı ilə bağlı
yazdığım şeiri söylədim. O da məni Bədii yaradıcılığa yönəltməyi tapşırdı. Həmin
dövrdən başlayaraq müəllimlər formalaşmaqda olan bir uşağın üzərində iş
aparmağa başladılar.
Sonra isə
universitet təhsilinin rolunu vurğulamaq istərdim. Sevinirəm ki, istər məktəb,
istərsə də universitet dövründə peşəkar və gözəl insani keyfiyyətlərə malik müəllimlərim
olub. Son dövrlərə qədər ibtidai sinif müəllimimlə
belə, əlaqə saxlayırdım. Sonra o, evini dəyişdi və əlaqəmiz itdi. Başqa bir
müsahibədə də qeyd etmişəm, yenə demək istəyirəm ki, əgər müəlliməm Züleyxa
xanım bizim müsahibəni oxusa, bilsin ki,
onunla əlaqə saxlamaq istəyirəm.
- İnsanlarımızın səlis nitqə yanaşmasında zamanla
hansı dəyişikliyi müşahidə edirsiniz?
- Bizim
öyrəndiyimiz dövrə nisbətən, hazırda səlis nitqə yiyələnmək imkanları daha əlçatandır.
Həmin dövrdə hansısa məlumatı almaq üçün kitabxanaya getməyə məcbur olurduqsa,
indi bu məlumatları əldə etmək imkanları daha genişdir. Bir hadisəni danışım.
Bir gün dərs üçün müəllimimi gözləyirdim, onun isə o qədər də çox vaxtı
olmurdu. Düşünürdüm ki, müəllim maşını televiziyadan bir az uzaqda saxlasaydı,
onu orada qarşılayardım, televiziyanın qapısına çatana qədər də ünsiyyət
imkanımız daha çox olardı və vaxt qazanardım. İndi öyrədənlər çoxdur, amma
baxır hansı formada. Öyrənmək istəyənlərin olmadığını, ya az olduğunu deyə bilmərəm.
- Deyirlər ki, gözəl danışıq qabiliyyətinə malik
olmaq hər kəs üçün böyük üstünlükdür.
- Hər kəs
nitqi vasitəsilə özünü təqdim etmiş olur. Bir dəfə diktor Rafiq Həşimov Xorxe LuisBorxesin "Qılınc əlin davamıdır” misalını çəkdi. Mən
bunu eşidəndən sonra gündəliyimə bir qeyd etmişdim ki, "nitq ruhun davamıdır”.
Bu qənaətə gələndə və fikri kağıza köçürəndə 19-20 yaşım var idi. İstənilən fəaliyyət
sahəsində çalışan şəxs nitqi, hadisələrə münasibəti, daxili vəziyyəti ilə özünü
təqdim etmiş olur.
- İstər universitetlərdə, istərsə də müxtəlif şirkətlərdə
mühazirələr oxuyur və fərdi dərslər keçirsiniz. Biznes mühitindəki rəhbər şəxslərin
nitqinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində də işləyirsiniz. Düzgün danışıq
texnikasına malik olmaq onların işinin keyfiyyətinə necə təsir edir?
- Daha
çox etiraf edirlər ki, əvvəllər ana dilimizin bu qədər zəngin, musiqili
olduğunun fərqinə varmayıblar. Nitq onların işinə birbaşa təsir edən amillərdəndir.
Maraqlı bir məqamı müşahidə etmişəm. Azərbaycan dili ilə bağlı biliklərini
artıran şəxslər işgüzar mühitdə onlara qarşı inamın artdığını etiraf edirlər.
- 3-cü kursdan - 15 ildir ki televiziya sahəsindəsiniz.
Bu zaman kəsiyi izləyici üçün yəqin ki bir göz qırpımında keçib. Bəs sizin
üçün?
- Bəzən
hiss edirəm ki, bir göz qırpımında keçib. 35 yaşa necə çatdığımı bilmirəm
(gülür). Hərdən düşünürəm ki, 20-25 yaşımdayam və o dövrdən bəri daxili enerji
içimdə daha da artıb. Fəqət hansı mərhələlərdən, çətinliklərdən keçdiyimi,
hansı nailiyyətlərimin, uğursuzluqlarımın olduğunu düşünəndə, anlayıram ki, elə
də qısa zaman keçməyib.
- Bu müddətdə paralel işləriniz də olub, amma xəbərdən
tam uzaqlaşmamısınız.
- Xəbəri
sevirəm. Çünki xəbər aparıcı üçün sanki, tonusdur. Mən xəbərdə böyümüşəm. ANS-ə
gələndə 20 yaşım var idi. Əvvəlcə təcrübəçi diktor, sonra diktor, sonra
aparıcı, reportyor, xüsusi müxbir, radioda aparıcı, xüsusi analitik qrupda
müxbir və s. Eyni zamanda, yaradıcılığa da meyl edirdim, ona görə xəbərlə məhdudlaşmamağa
çalışırdım.
- İşinizin ən çox sevdiyiniz tərəfi nədir?
- Mətn
üzərində çalışmaq, kamera ilə ünsiyyət, səhnədən tamaşaçı ilə enerji mübadiləsi.
Hər biri ayrı-ayrılıqda təkmil yanaşma tələb edir.
- Bu, 15 ildə adiləşmədi?
- Adiləşsəydi,
indi tamam başqa sahə ilə məşğul olardım. Mətn canlıdır və onu necə oxumaq
lazım olduğunu özü sənə deyir. Mətn necə səsləndirilməlisini, oxunmasını və təqdim
edilməsini natiqdən, aparıcıdan və ifaçıdan gözləyir. Mətni oxumağın ən yüksək
səviyyəsi düşünürəm ki, ifadır. Bu zaman nitq sanki, musiqiyə çevrilmiş olur.
Bir mətni bir neçə şəxs oxuyur və hər birinin də öz tamaşaçısı və dinləyicisi
var. Məşhur bir kəlam var: Söz həmişə xatırlayır ki, əvvəli musiqi olub.
- Məncə, nə qədər işimizi sevsək də, bəyənmədiyimiz
tərəfləri də olur. Aparıcılıqda bəyənmədiyiniz tərəf var?
-
Vaxtımı çox almasını demək olar. Ancaq mən özüm bunu bir o qədər də hiss etmirəm.
Bəlkə də doğmalarıma, dostlarıma istədiyim qədər zaman ayıra bilmirəm. Yəqin
onlar bunu daha çox hiss edir və buna görə onlardan üzr istəyirəm.
- Deyirlər ki, insanın xarakteri çalışdığı işlə
uyğunluq təşkil etməlidir. Xarakterinizdə əsas nəyi bu sahə ilə uyğun
görürsünüz?
-
İnadkarlıq.
- İndiyə qədər nəyi inadkarlıq göstərərək əldə
etmisiniz?
- Mən təcrübəçi kimi işə başlayanda bir neçə kanalda müsabiqələrdə
iştirak etmişəm. Əksəriyyəti "səndə alınmayacaq” tipli cavablar vermişdi. Hətta
kanalların birində demişdilər ki, sən hələ uşaqsan, həyat məktəbini keçməlisən.
Mən də o sözü gündəliyimə yazmışdım. 10 ildən sonra həmin sözü söyləyən adamla
təsadüfən küçədə rastlaşdıq. Bildirdim ki, televiziyada böyüməyə başlamışam
(Gülür).
- Bəs özünüz TV-də işçini seçən tərəf olmusunuz?
- Təəssüf
ki, hazırda aparıcılar üçün vaxtaşırı müsabiqələr keçirilmir. Amma
reportyorların işə qəbulunda iştirak etmişəm.
- Reportyorları seçəndə bəyənmədiyiniz, uyğun görmədiyiniz
halda necə davranırsınız?
- İnsanların
umduğunu onlardan əsirgəməməyə çalışıram. Mən də telejurnalist, reportyor
olaraq formalaşmağım üçün uzun yol, asan olmayan mərhələlərdən keçmişəm. Külək,
ayaz, şaxta vura-vura möhkəmlənirsən. Seçim zamanı ilk növbədə müsabiqədə
iştirak edən müdavimin işinə sevgisinin olub-olmadığını hiss etməyə çalışıram.
Əgər sevirsə, bu zaman ondan istədiyini əsirgəməməyə çalışıram.
- Nəyi indiyə qədər deməmisiniz?
- Bunu
indiyə qədər deməmişdim. Əvvəllər çalışdığım yerdə uzun illər nədənsə, axşam
efirinə çıxmağımı istəmədilər. Həmişə ustadımız, mərhum Rafiq Hüseynli mənə deyirdi ki, niyə axşam
efirinə çıxmırsan? Tale elə gətirdi ki, mənim ilk axşam efirinə çıxdığım gün
Rafiq müəllimin Almaniyada dünyasını dəyişdiyi günə təsadüf etdi. Almaniyada
getdiyi vaxtdan hər gün həyat yoldaşı ilə telefonla danışırdıq. Efirə çıxmağıma
bir saat qalmışdı. Xanımı zəng vurdu, söylədi ki, Rafiq müəllim dünyasını dəyişdi.
- Axşam efiri nəyə görə bu qədər önəmlidir?
- Bu,
televiziyada rəmzi məna daşıyan məqamlardan biridir. Ana xəbər aparıcısı daha
çox məsuliyyəti üzərinə götürmüş olur. Məhz 33 yaşımda bu işi mənə həvalə edilməsi
çox yaxşı oldu. Düşünmürəm ki, daha tez çıxsaydım, keyfiyyətli alınardı. Çünki
tamaşaçı oturuşmuş, həyatda müəyyən qədər təcrübə qazanmış insanla ünsiyyət etmək
və informasiya almaq istəyir. Beynəlxalq təcrübədə əsas xəbərlər aparıcılara
35-40 yaşdan sonra həvalə olunur.
- Bəzən işçilər özlərini hansısa işi görməyə layiq
bilirlər, rəhbər hələ ki o qənaətdə olmur. Bu zaman həmin işçilərin bir qismi
narazılıq dolu fikirlər səsləndirirlər. Siz bir az başqa cür yanaşdınız.
-
Düşünürəm ki, insan ilk növbədə özü ilə ədalətli davranmalıdır. Yəni heç kim
eşitməsə belə, özü ilə açıq söhbət etməyi bacarmalıdır. Məhz bu halda şəxsi
keyfiyyətlərini qərəzsiz qiymətləndirməyi öyrənirsən.
- Yəni insan özünü doğru qiymətləndirməyi
bacarmalıdır?
- Bu,
arzuolunandır. Yəni sən ilk növbədə qəlbinlə danışırsan, sonra beyninlə, sonra
nitqinlə.
- Bəzən isə əksinə olur, rəhbərlik layiq görür,
kadr işi görə biləcəyini düşünmür.
- Ola
bilər və bu, çox yaxşıdır. O artıq anlayır ki, nəyə çatmalıdır. İnsanın seçim
hüququnu özündə saxlaması daha yaxşı haldır. Səni möhkəmləndirmək üçün müxtəlif
situasiyalara sala bilərlər. Bu, həmin mütəxəssis üçün güclü immunitet yaratmaq
istiqamətində bir vasitə ola bilər.
- Sizin xaraktercə çox dəqiq, xırdalıqlara belə həssas
yanaşan biri olduğunuzu deyirlər.
- Deyilənlərə
qalsa, artıq evliyəm, bir övladım var. Hətta bir dəfə boşandığımı da söyləyənlər
olub (gülür). Televiziyada detallar çox vacibdir. İtalyanların məşhur atalar
sözü var: Uğur detallarda gizlənir. İşin keyfiyyəti məni xüsusilə düşündürən
amillərdəndir.
- Niyə evlənmirsiniz?
- Vaxt
yoxdur (gülür).
- Bəlkə bu cəhətdən də xırdalıqlara fikir
verirsiniz?
-
Xırdalıq deyəndə nəyi nəzərdə tutmaq da insana görə dəyişir. Uğur, müvəffəqiyyət,
sosial status, bunların hamısı çox gözəldir. Hər bir insan buna çalışır. Mənə
görə həyatda ən çətin olan öz insanını tapmaqdır. Bu günlərdə bir eksperimentlə
tanış oldum. Amerikalı araşdırmaçılar 4-8 yaş arası uşaqlara "sevgi nədir?”
sualını ünvanlayıblar. Orda müxtəlif maraqlı fikirlər var idi. Mənə ən çox xoş
gələn 4 yaşlı bir uşağın fikri oldu. Deyir ki, kimsə səni sevirsə, sənin adını
xüsusi tələffüz edir, bilirsən ki, sənin adın onun ağzında təhlükəsizlikdədir.
- Yəni bir az da adınızı elə səsləndirən biri
olmalıdır?
-
Çalışıram ki, şəxsi həyatımı müzakirə etməyim. Çünki diqqət cəlb edən tərəflərdən
ola bilər. Mənim üçün münasibət birlikdə susmağı bacarmaqdır.
- Sosial şəbəkədə aktivsiniz, bu, həm də
tamaşaçılara sizinlə rahat əlaqə saxlamaq imkanı verir. Burada tamaşaçılar sizə
yazırlarmı?
- Bəli, yazırlar və hətta onların bir
qismini özüm üçün saxlayıram. İşimə məsuliyyətlə yanaşmağa çalışıram və zəhmətimin
hədər getmədiyini anlamaq üçün tamaşaçı reaksiyası mənə yardım edir. Mən o
formada tərbiyə almışam ki, bu sənətdə gözləntim yalnız tamaşaçıdan olub. Müəllimlərim
mənə bu sənəti təmənnasız öyrədiblər. Heç bir maraq, daxili təmənna güdmədən təhsil
veriblər. Eyni zamanda tamaşaçı üçün çalışmaq hissini aşılayıblar.
Tamaşaçıların məni izlməyə, dinləməyə borcu yoxdur. Əgər fəaliyyətimlə onların
diqqətini istiqamətləndirə bilmişəmsə, bu mənim üçün xoşdur. Həm də tamaşaçı
qarşısında məsuliyyət hiss edirəm. Düzdür, kameraya baxanda tamaşaçını görmək
olmur, amma mən onları hiss edirəm. Tənqidi məktublar da olur, bu da normaldır.
- Nə ilə bağlı tənqid edirlər?
- Nə üçün efirdə az təbəssüm edirsiniz və ya az gülürsünüz? Bildirirəm
ki, verilişlərin formatı buna imkan vermir. Amma aparıcısı olduğum tədbirlərin
formatından asılı olaraq kifayət qədər şən oluram (Gülür).
- Sevgi məktubları yazırlar?
- O da olur (Gülür).
- Sizi efirdə daim rəsmi ab-havada görmüşük. Bu rəsmilik
həyatınıza necə sirayət edib?
- Təəssüf
ki məni qeyri-rəsmi ab-havada görənlər azdır. Hovuzda, qolf oynayanda, hardasa
dincələndə, idmanla məşğul olanda, məni əsasən dostlarım görür. Lakin artıq müasir dövrdə xəbərin təqdimatında
da daha rahat olmaq mümkündür. Yəqin ki, yaxın zamanlarda məni rəsmi verilişlərdə
bir qədər qeyri-rəsmi tərzdə də görə biləcəksiniz.
- Səliqəli görünüş məsələsinə də toxunaq…
- Mən bu
barədə xüsusi olaraq düşünmürəm. Mənim üçün vacib olan daxili səliqədir. Daxili
sahmanın qaydasında olmasına çalışıram. Əgər bu zahirə də sirayət edirsə...
Daim "belə olmalıyam” deyə düşünmürəm.
Aygün
Asimqızı