Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinə Naxçıvan töhfəsi - Fotolar
Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyətinin
tənzimlənməsi üçün əlverişli hüquqi baza mövcuddur. 1992-ci ildə qəbul edilmiş
"Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” qanun ölkəmizdə sahibkarlığın prinsiplərini,
sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin hüquqlarını və vəzifələrini, onun dövlət
tərəfindən müdafiə və təqdir olunmasının forma və üsullarını, sahibkarların
dövlət orqanları ilə qarşılıqlı münasibətlərini müəyyənləşdirir. 1995-ci ildə
ümumxalq səsverməsi ilə qəbul edilən Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının
59-cu maddəsində də azad sahibkarlıq hüququ haqqında qeydlər yer alıb.
Bildirilib ki, hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanlarından,
qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək, təkbaşına və ya
başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və qanunla qadağan edilməmiş
digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər. Ümummilli lider Heydər
Əliyevin müəllifi olduğu, müstəqil Azərbaycanın dövlət quruculuğunun əsasını
təşkil edən bu Konstitusiyada hər bir sahibkarın öz fəaliyyətini həyata
keçirməsi üçün qanunvericiliyə əməl etməklə hansı hüquqlara malik olması açıq
şəkildə göstərilib. Qanunlarla yanaşı, ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə
1993-2003-cü illərdə iqtisadi sahədə aparılan islahatlar və qazanılan uğurlar,
eləcə də onun siyasi kursunun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev
tərəfindən 2003-cü ildən indiyə qədər imzalanan çoxsaylı fərman və sərəncamlar
da dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyi ilə bilavasitə bağlı olan sahibkarlıq
fəaliyyətinin inkişafına səbəb olub.
Qeyri-neft
sektorunda sənayenin çəkisi
Son illərdə də sahibkarların dövlətin iqtisadi və
sosial təhlükəsizliyi modelində yeri və rolu nəzərdən qaçırılmayıb, bu
istiqamətdə islahatlar həyata keçirilib. Bunun nəticəsində qeyri-neft
sektorunun davamlı inkişafına nail olunub. "Azərbaycan Respublikasında
sənayenin inkişafına dair 2015-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın qəbulu
isə qeyri-neft sektorunun inkişafında sənaye parkları və məhəllələrinin
əhəmiyyətini daha da artırıb. Sənayenin modernləşdirilməsi və strukturunun
təkmilləşdirilməsi, qeyri-neft sənayesinin ixrac potensialının artırılması,
rəqabət qabiliyyətli sənaye istehsalının genişləndirilməsi, elm tutumlu və
innovativ istehsalın gücləndirilməsi, yeni istehsal sahələri üçün ixtisaslı
kadrların hazırlanması prioritet istiqamətlərdən birini təşkil edib. Bu mənada
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamlarla həyata vəsiqə
alan sənaye məhəlləsi, texnoparklar ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun, sənayenin,
sahibkarlığın daha da inkişafı üçün atılan əhəmiyyətli addımlardandır.
Qanunvericilik
bazası
Sevindirici haldır ki, qeyri-neft sektorunun
inkişafına hesablanmış belə iqtisadi islahatlar Azərbaycanın ayrılmaz tərkib
hissəsi olan, qədim oğuz-türk yurdu Naxçıvan Muxtar Respublikasında da uğurla
həyata keçirilir. Belə ki, sənaye parklarının əhəmiyyətli cəhətləri nəzərə
alınaraq, muxtar respublikada sahibkarlığın dəstəklənməsinin bir yolu kimi
sənaye parklarının yaradılmasına başlanılıb. İlk öncə bu sahədə müvafiq
qanunvericilik bazası yaradılıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri
Vasif Talıbovun 2013-cü il 6 iyun tarixli fərmanı ilə "Sənaye parkları haqqında
Əsasnamə” təsdiq edilib. Bu Əsasnamə sənaye parklarının yaradılması, idarə
edilməsi və onlarda sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı
məsələləri tənzimləyən çox mühüm dövlət sənədidir. Sahibkarların
həvəsləndirilməsi üçün stimullaşdırıcı tədbirləri də nəzərdə tutan əsasnaməyə
görə, iş adamları və özəl şirkətlər sənaye parkında parkın operatoru ilə
müqavilə bağlamaqla fəaliyyət göstərə bilərlər. Bunun üçün onlar parkda həyata
keçirmək niyyətində olduqları investisiya layihəsi və başqa sənədlərlə
idarəedici şirkətə müraciət etməlidirlər.
Kiçik və orta
sahibkarlığın inkişafına zəmin
"Sənaye parkları haqqında Əsasnamə”də Naxçıvan
Muxtar Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinə verilmiş tapşırıqların icrası ilə
bağlı bir sıra tədbirlər də həyata keçirilib. Sənaye parkının yaradılması uyğun
hesab edilən dövlət, xüsusi, həmçinin bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq
sahələri haqqında təkliflərin hazırlanması istiqamətində işlər tamamlanıb və
bir sıra layihələr hazırlanıb. Naxçıvan-Sədərək magistral avtomobil yolunun
12-ci kilometrliyində 50 hektar ərazidə və Babək rayonunun Araz kəndindəki 20
hektar ərazidə dövlət mülkiyyətinə aid olan torpaq sahələri sənaye parklarının
yaradılması üçün təklif olunub. Sənaye parklarının bir əhəmiyyəti də ondadır
ki, burada istehsal olunan məhsullar kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına
zəmin yaradır, onlarla yeni istehsal sahələrinin yaradılmasına və inkişafına
təkan verir. Elə bu məqsədlə muxtar respublikada istehsal sahələri və
infrastruktur nəzərə alınmaqla izolyasiya materialları, qiymətli metallardan
hazırlanmış zərgərlik məmulatları, kafel, metlax və seramik məmulatları,
elektrik akkumulyatorları, elektrik naqilləri, fərdi mənzillər üçün kombi, su,
qaz və elektrik sayğacları, birdəfəlik tibbi şpris, qaynaq üçün elektrod,
məişət avadanlıqları və elektronik cihazlar, məktəbli və ofis ləvazimatları,
sumbata bezi (pas kağızı), divar kağızı (oboy), qələm istehsalı, istismar
müddəti başa çatmış avtomobil şinlərinin utilizasiyası, şurup istehsalı, yivli
metal qapaq, element, birdəfəlik plastik tara, dərman preparatları, kosmetik
məqsədli yağ, ekstrat və preparatlar, balıq yemi, konservləşdirilmiş qarğıdalı,
südlü uşaq yeməyi, meyvəli yoqurt, bitki yağı istehsalı sahələri və digər bu
kimi 32 məhsul istehsalı üzrə layihələrin hazırlanması üçün təkliflər verilib.
Xarici ölkələrin bu sahədəki müsbət təcrübəsinin öyrənilməsi istiqamətində də
muxtar respublikada bir sıra tədbirlər həyata keçirilib.
Beynəlxalq
təcrübənin öyrənilməsi
Muxtar respublikanın nümayəndə heyəti Araz Azad
Ticarət Zonası ilə tanışlıq məqsədilə İran İslam Respublikasına səfər edib, bu
sahədə həmin ölkənin təcrübəsi ilə yaxından tanış olublar. Həmçinin Çin Xalq
Respublikasında "Azərbaycanda sənaye parkının tikintisi” mövzusunda keçirilmiş
seminarda Naxçıvan Muxtar Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin əməkdaşı da
iştirak edib. Təlim proqramı çərçivəsində Çin Xalq Respublikasının Kommersiya Nazirliyi
yanında Məmurlar üçün Beynəlxalq Biznes Akademiyası ekspertlərinin tövsiyə və
təcrübələri öyrənilib. Bütün bu hazırlıqlardan sonra 2014-cü ildən başlayaraq
"Gəmiqaya Holdinq” Şirkətlər İttifaqı tərəfindən Kəngərli rayonunun Böyükdüz
massivində yeni sənaye şəhərciyinin yaradılmasına başlanılıb. Bu şəhərcikdə
inşa olunan zavodlarda alçipan örtüklər, gips, əhəng və məsaməli beton istehsal
etmək planlaşdırılıb. İlk növbədə əraziyə elektrik, qaz, su və kanalizasiya
xətləri çəkilib. "Gəmiqaya İnşaat” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin təcrübəli
mütəxəssislərinin və müasir maşın-mexanizmlərin cəlb olunduğu obyektdə inşaat
işləri vaxtında və keyfiyyətlə aparılıb. Buradakı zavodlara Çin Xalq
Respublikasının bu sahədə qabaqcıl təcrübəyə malik şirkətlərindən müasir
texnoloji avadanlıqlar alınıb gətirilib. İdxal olunan avadanlıqlar həmin
şirkətlərin mütəxəssisləri tərəfindən quraşdırılıb. Beləliklə, 2015-ci ilin
sonunda istifadəyə verilən zavodlarda ildə 2 milyon kvadratmetr alçipan örtük,
40 min ton gips, 150 min kubmetr məsaməli beton və 36 min ton əhəng istehsal
edilir. Bu da daxili bazarın tələbatını tamamilə ödəməklə yanaşı, yerli inşaat
materiallarının xarici bazarlara çıxarılmasına da imkan yaradır.
Əhalinin
məşğulluğunun təmin olunması
Halbuki, əvvəllər bu inşaat materiallarına olan
tələbat xaricdən idxal olunan məhsullar hesabına ödənilir, əlavə daşınma xərci
çəkilir, bir sözlə, milyonlarla vəsait xaricə axırdı. Amma yeni layihələrin
reallaşması ilə bu problem aradan qalxıb. Bununla yanaşı, sözügedən istehsal
müəssisələrinin yaradılması əhalinin məşğulluğunun təmin olunmasında da mühüm
rol oynayıb. Müasir texnoloji avadanlıqlardan səmərəli istifadə etməyi bacaran
ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması üçün müəssisədə çalışan işçilər əvvəlcə
ixtisasartırma kurslarına cəlb olunublar. Bu kursları müvəffəqiyyətlə
bitirənlər sonradan yeni müəssisələrdə işlə təmin olunublar. Hazırda həmin
zavodlarda 200-dən artıq muxtar respublika sakini daimi işlə təmin olunublar.
Bu da imkan verib ki, istehsal prosesi yerli mütəxəssislər tərəfindən həyata
keçirilsin.
Bir ildə 47
yeni istehsal və xidmət sahəsi
Ümumiyyətlə, bu kimi çoxsaylı sənaye
müəssisələrinin həyata vəsiqə alması nəticəsində 2016-cı ildə Naxçıvan Muxtar
Respublikasında inkişafın əsas göstəricisi kimi ümumi daxili məhsul
istehsalının həcmi bir il öncəki dövrlə müqayisədə artaraq 2 milyard 500 milyon
manatdan çox olub. Onun hər bir nəfərə düşən həcmi 5 min 771 manat təşkil edib
ki, bu da 2015-ci ilin müvafiq göstəricisinə nisbətən 3,4 faiz çoxdur. Ümumi
daxili məhsul istehsalının 60 faizə qədərinin real sektorun payına düşməsi
dayanıqlı inkişafın təmin olunmasına öz təsirini göstərib. Ötən il sahibkarlıq
fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün müraciət etmiş 33 hüquqi və 2173 fiziki şəxsin
dövlət qeydiyyatına alınması təmin edilib, bank və kredit təşkilatları
tərəfindən sahibkarlığın inkişafı məqsədilə 17 milyon manatdan çox kredit
verilib. Bunların nəticəsi olaraq, 2016-cı ildə daha 47 yeni istehsal və xidmət
sahəsi fəaliyyətə başlayıb, ümumi daxili məhsul istehsalında özəl bölmənin
xüsusi çəkisi 87 faizi ötüb. Yeni istehsal müəssisələrinin istifadəyə verilməsi
hesabına hazırda muxtar respublikada 366 növdə məhsul istehsal olunur. 107-si
ərzaq, 237-si qeyri-ərzaq olmaqla, 344 növdə məhsula olan tələbat tamamilə
yerli istehsal hesabına ödənilir. İstehsal olunan məhsulların daxili bazarda
dövriyyəsini təmin etmək və onların ixrac potensialını artırmaq məqsədilə
"Naxçıvan Məhsulları” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti də yaradılıb. Bütövlükdə
isə 2015-ci illə müqayisədə 2016-cı ildə sənaye məhsulunun həcmi artaraq 942
milyon manatı ötüb.
Qarşıda duran
əsas vəzifələr
Sonda onu da əlavə edək ki, əsası ümummilli lider
Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan iqtisadi islahatların, hazırda Prezident İlham
Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizdə həyata keçirilən çoxşaxəli iqtisadi inkişaf
strategiyasının əsas məqsədlərindən biri də sənaye məhsulları istehsalı ilə
regionların tarazlı inkişafına, o cümlədən yerli istehsal və əmək
potensialından səmərəli istifadə etməklə, ixracyönümlü hazır məhsul istehsalına
nail olmaqdan ibarətdir. Çünki enerji və ərzaq təhlükəsizliyi ilə bərabər,
sənaye məhsulu istehsalı da ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin əsas
şərtlərindən biridir. Milli iqtisadiyyatımızın hazırkı dövründə mövcud sənaye
imkanlarından maksimum yararlanmaq, dinamik məhsul istehsalında dayanıqlılığı
təmin etmək məqsədilə yeni istehsal müəssisələrinin yaradılması qarşıda duran
əsas vəzifələrdəndir. Regional inkişafa göstərilən bu diqqət ölkəmizin bütün
regionlarında, o cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasında da sənayenin
inkişafına şərait yaradıb. Nəticədə, muxtar respublikada sənayenin müxtəlif
sahələrinin inkişaf etdirilməsinə yönəlmiş kompleks tədbirlər bu sahədə müsbət
nəticələrin əldə edilməsinə səbəb olub. Kəngərli rayonunun Böyükdüz massivində
salınan yeni sənaye şəhərciyi də muxtar respublikada həyata keçirilən
sənayeləşmə prosesinə parlaq bir nümunədir. Bu sənaye şəhərciyinin timsalında
əminliklə demək olar ki, qazanılmış təcrübələr sayəsində, gələcəkdə də muxtar
respublikada yeni sənaye parkı, məhəllələri və şəhərciklər yaradılacaq, iri
sərmayə qoyuluşundan ibarət çoxsaylı layihələr uğurla reallaşdırılacaqdır.
Hafizə
ƏLİYEVA,
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar
jurnalisti
Yazı İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən KİV
nümayəndələri arasında elan edilmiş yaradıcılıq müsabiqəsinə təqdim edilir