Kürdəmirdə bir ünvan var...
Yaqut Bahadurqızı Əşrəfova 1960-cı
ildə Kürdəmir rayonunda anadan olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin
jurnalistika fakültəsini, Bakı Sosial İdarəetmə və Politologiya İnstitutunu
bitirib. Kitabsevərlər Cəmiyyəti Kürdəmir rayon təşkilatının məsul katibi,
Kürdəmir rayon Partiya Komitəsində təlimatçı, "İrəli” rayon qəzetində şöbə
müdiri, Kürdəmir rayon Partiya Komitəsinin katibi, rayon İcra Hakimiyyəti
aparatının məsul işçisi vəzifələrində çalışmışdır. Hazırda AMEA Nizami Gəncəvi
adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin Xaqani Şirvani adına Aran regional
filialının müdiri vəzifəsində çalışır.
Bu günlərdə Yaqut xanımın 60 yaşı tamam olur. Onu ürəkdən təbrik edirik:
1980-ci illərin əvəlləri idi. Kürdəmir Rayon Partiya Komitəsinin orqanı olan "İrəli” qəzetində şöbə müdiri işləyirdim. Redaksiyamıza tez-tez balaca, qarayanız, hörüklü bir qız gəlirdi. Əlindəki vərəqləri redaktor müavininə təqdim edib gedərdi. İlk baxışdan utancaq görünən bu qız Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin tələbəsi idi. Üslubu fərqli, dili bədii ifadələrlə zəngin idi. Adətən, mövzunu özü seçərdi. Ona məcburən heç nə yazdırmaq olmazdı. Yaxşı oçerklər, felyetonlar, zarisovkalar, reportajlar hazırlayırdı. Əlinə götürdüyü materiala çox məsuliyyətlə yanaşar, faktları dəqiqliklə yoxlayar, günlərə vaxt sərf edər, yazısına əl dəyəndə, bir-iki cümlə və ya söz dəyişəndə və ya çıxarılanda hirslənər, az qala ağlayar, inadla hər kəlməsini müdafiə edərdi. Rəhmətlik Faiz Həmidov ("İrəli” nin o vaxtkı redaktoru) onun yazılarını özü şəxsən diqqətlə oxuyar, redaktə edərdi. Faiz müəllim onun yazılarını, jurnalist inadkarlığını bəyənirdi:
- Qəzetimizə yeni üslub, yeni nəfəs gətirmisən. Artıq öz
oxucuların var. Oxucu əlinə qəzet alıb vərəqləyəndə sənin imzanı axtarır. Demək, yaxşı jurnalist olacaqsan, ancaq sənə yaxşı qəzetçi deyə bilmərəm. Çünki istədiyini, seçdiyini yazırsan, istəniləni, tapşırılanı yox.
Rəşid Fərəcov
2007-ci ildə AMEA-nın Folklor
İnstitutunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru alimlik dərəcəsi almışdır.
"Həsrət”, "Vurğunam nəğməyə, saza”,
"Qoca Şirvanın balasıyam mən”, "Mən muradlar övladıyam”, "Aşıq Əhmədin
yaradıcılığı”, "Hay ver mənə, cənab leytenant” kitablarının, onlarla elmi
məqalə və oçerklərin müəllifidir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi, Azərbaycan
Aşıqlar Birliyinin üzvü, "Qızıl qələm” fəxri media mükafatı laureatıdır.
2018-ci ildə hərbi vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı "Hay ver mənə, cənab
leytenant” kitabına görə Azərbaycan Qarabağ Müharibəsi Əlilləri, Veteranları və
Şəhid Ailələri İctimai Birliyinin təsis
etdiyi "Vətən
naminə” medalı ilə təltif edilmişdir.Bu günlərdə Yaqut xanımın 60 yaşı tamam olur. Onu ürəkdən təbrik edirik:
1980-ci illərin əvəlləri idi. Kürdəmir Rayon Partiya Komitəsinin orqanı olan "İrəli” qəzetində şöbə müdiri işləyirdim. Redaksiyamıza tez-tez balaca, qarayanız, hörüklü bir qız gəlirdi. Əlindəki vərəqləri redaktor müavininə təqdim edib gedərdi. İlk baxışdan utancaq görünən bu qız Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin tələbəsi idi. Üslubu fərqli, dili bədii ifadələrlə zəngin idi. Adətən, mövzunu özü seçərdi. Ona məcburən heç nə yazdırmaq olmazdı. Yaxşı oçerklər, felyetonlar, zarisovkalar, reportajlar hazırlayırdı. Əlinə götürdüyü materiala çox məsuliyyətlə yanaşar, faktları dəqiqliklə yoxlayar, günlərə vaxt sərf edər, yazısına əl dəyəndə, bir-iki cümlə və ya söz dəyişəndə və ya çıxarılanda hirslənər, az qala ağlayar, inadla hər kəlməsini müdafiə edərdi. Rəhmətlik Faiz Həmidov ("İrəli” nin o vaxtkı redaktoru) onun yazılarını özü şəxsən diqqətlə oxuyar, redaktə edərdi. Faiz müəllim onun yazılarını, jurnalist inadkarlığını bəyənirdi:
- Qəzetimizə yeni üslub, yeni nəfəs gətirmisən. Artıq öz
oxucuların var. Oxucu əlinə qəzet alıb vərəqləyəndə sənin imzanı axtarır. Demək, yaxşı jurnalist olacaqsan, ancaq sənə yaxşı qəzetçi deyə bilmərəm. Çünki istədiyini, seçdiyini yazırsan, istəniləni, tapşırılanı yox.
O zamanın
romantik, realist gəncləri kimi hər işdə saflıq, düzlük, gözəllik,
dəqiqlik, romantika axtaran bu qız dövrün əyintilərinə üsyan qaldırmağı, tənqid
etməyi üstün tuturdu. "Arı” rublikası altında yazdığı felyetonları, tənqidi
yazıları oxucuların marağına səbəb olar, qəzet əldən ələ gəzər, xidmət
sahələrindəki nöqsanlara atdığı duzlu, məzəli, eyni zamanda tikanlı replikalar
hamının ürəyindən xəbər verərdi.
Söhbət açdığımız qız həmkarım, nəinki
Kürdəmirdə, Şirvanda, ədəbi, elmi mühitdə tanınan, sayılan filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, "Qızıl qələm” mükafatı laureatı Yaqut
Bahadurqızıdır.
Yaqut xanım
qəzetdə çox işləmədi. Ancaq qətiyyətlə demək olar ki, rayon qəzetinin
salnaməsində öz imzası ilə ayrıca səhifə açdı. Tələbə vaxtı ştatdankənar müxbir kimi qəzetdəki
fəaliyyətini nəzərə almasaq redaksiyada cəmi iki il məktublar şöbəsinə rəhbərlik etdi. Həmin iki ilin ərzində redaksiyaya ünvanlanan zəhmətkeş məktublarının sayı
artdı. Yaqut xanıma inanırdılar, problemlərini, dərdlərini yazır,
sevinclərini onunla bölüşürdülər. Bir neçə
felyeton və tənqidi yazıları raykomun bürosunda müzakirə edilərək böyük
sensasiya doğurmuşdu. Əmək qəhrəmanlarından yazdığı oçerkləri bədiiliyi,
təbiiliyi ilə maraq doğururdu. Elə ona görə də 1983-cü ildə (O zaman o, jurnalistika fakültəsinin tələbəsi idi)
"Sovet kəndi” qəzetinin
keçirdiyi müsabiqədə kənd həyatından, əmək qəhrəmanlarından
yazılan ən maraqlı, dil, üslub, bədiilik baxımından zəngin yazı kimi
onun oçerki mükafata layiq yer tutmuşdu.
Tez-tez respublika mətbuatında müxtəlif səpgili yazıları dərc olunurdu. Yaqut
xanım gənc yazarları, ədəbiyyat həvəskarlarını tez-tez redaksiyaya toplayar, qəzetimizin
"Kür nəğmələri” ədəbi dərnəyində onların şeir və hekayələrini, ədəbi
axtarışlarını, rayonumuzun toponomiyası,
adət-ənənələri, folkloru ilə bağlı yazılarını müzakirəyə çıxarar, ən dəyərli
materiallar həmin rubrika altında ayda bir dəfə dərc olunardı. Çox maraqlı idi
ki, onun qəzetdə işlədiyi qısa vaxt ərzində yaradıcılıqla məşğul olan gənclərin,
xüsusilə qızların redaksiyaya məktubları çoxalmışdı. Gənc jurnalist ədəbi
tənqidə bələd olan savadlı ədəbiyyatçı kimi
yeni çapdan çıxmış kitablara münasibətini bildirir, resenziyalar yazırdı.
Savadı,
bacarığı, təşkilatçılığı ilə diqqəti cəlb edən Yaqutxanımı partiya işinə irəli
çəkdilər. Çox gənc yaşlarında məsul vəzifələrdə işlədi. O zaman mən
heyfislənmişdim ki, yaxşı jurnalist idi, yaxşı qələm əhli ola bilərdi. Ancaq
indi bürokrat olacaq. Yaxşı ki, Yaqut xanım bürokrat olmadı. Gənc
raykom katibi (Rayon Partiya Komitəsinin
ideoloji işləri üzrə katibi) özünəməxsus təşkilatçılığı ilə kütləvi tədbirlər
hazırlayar, kənd əməkçiləri ilə görüşər,
ən ucqar kəndlərin məktəblərinə, xəstəxanalına, mədəniyyət obyektlərinə baş çəkər,
kənd əməkçilərinin çətinlikləri, qayğı və problemləri ilə bağlı büroya məsələlər
qaldırar, gənclərin asudə vaxtının səmərəli, maraqlı
keçməsinin qayğısına qalar, veteranlarla, kimsəsizlər, yetimlər, aztəminatlı
ailələrlə görüşər, əlindən gələn köməyi əsirgəməzdi. Vəzifə Yaqut
xanımı dəyişmədi. Bürokrat olmadı, humanist
idi, hümanist olaraq da qaldı. Arabir işdən macal tapanda redaksiyaya qaçar, "
doğma kollektivim” , "doğma ocağım” deyərək köhnə iş yoldaşları ilə görüşər,
çay içər, mətbuat, ədəbiyyatla bağlı fikir mübadiləsi edərdi. Rəhmətlik Faiz
müəllimdən sonra qəzetə rəhbərlik edən Faiq müəllim ona əl verib görüşəndə
zarafatla deyirdi: "Qız qardaşımız gəldi” .
Yaqut
xanım da Kürdəmir Rayon İcra hakimiyyətində humanitar sahədə uzun müddət
çalışdı.
Belə
baxanda zaman Yaqut xanımı da dəyişib. Orta yaşlı, qayğılı, dolğun bir xanım
olub. Hər gün səhər evdən işə tələsir, elə tələsə-tələsə də yolüstü iş, ev
qayğılarını ayaqustü həll edir, iş kollektivinin hər birinin qayğısını çəkir,
hamının hər işinə bacardığı qədər yarımağa çalışır. Qaynar
təbiətinə xas olan ictimayyətçiliyi də öz yerində. YAP fəalı, təşviqat qrupunun
üzvü kimi bütün ictimai-siyasi tədbirlərdə, bayramlarda maraqlı çıxışları, təşəbbüsləri
ilə həmişə üzdə olan kadrdır.Hə, dedim
axı, Yaqut xanım evdən işə, işdən də evə tələsir. Çünki ailə başçısıdır. Evinə,
ailəsinə çox bağlıdır. Ailəcanlıdır, hər işdə həyat yoldaşına dayaq durur, məsləhət
verir. Gözünün nuru iki qızı – Əsmərlə Nərminin qayğı və problemləri daim onun
diqqət mərkəzindədir. Sevimli nəvələri Dənizlə Günəşə isə - Allahın bizə bəxş
etdiyi sevinc payımız, var-dövlətimizdi – deyir Yaqut xanım. Kiçicik parka bənzəyən güllü-çiçəkli həyətini, səliqə-səhmanı, mətbəxini
çox sevir.
Yaqut xanımı filologiya elminə aparan yol ilk
gəncliyindən sevib seçdiyi peşəsindən - jurnalistlik
fəaliyyətindən başladı. Gərgin işdə işləsə də, yazıb-yaratmaq həvəsi bir an
belə sönmədi. Aşıq sənətinə folklorumuza marağından 3 kitab ərsəyə gətirdi. Oxuyanlar:
Sənin kitabların təkcə publisistik əsər deyil həm də elmi monoqrafiyadır. Bu
sahədə tədqiqatlar aparsan yaxşı olar dedilər. Beləlikə, Yaqut xanımda elmi sahəyə maraq yarandı, Şirvan
aşıq mühitini araşdırmağa başladı.
200-ci
ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında onun həmyerlimiz, Şirvan
aşıq mühitinin ustad sənətkarı Aşıq Əhmədə həsr olunmuş "Aşıq
Əhmədin yaradıcılığı” adlı dissertasiya mövzusu təsdiq edilir. Nəhayət,
2007-ci ilin aprelində müvvəffəqiyyətlə müdafiə edərək, respublikamızın tanınmış, görkəmli alimləri akademik Rafael Hüseynovun, elmi rəhbəri AMEA-nın Folklor İnsitutunun
direktoru, professor H.İsmayılovun BDU-nın kafedra müdiri, professor Qara
Namazovun, Qəzənfər Paşayevin, Seyfəddin Qəniyevin onun elmi işinə verdiyi
yüksək rəyə layiq olduğunu sübut etdi.
Qeyd
etdiyim kimi, yaradıcılığa olan marağı, Yaqut xanımı uzun müddət, 20 ildən çox
işlədiyi dövlət qulluğundan ayırdı. 2006-cı ilin yanvar ayında həmyerlimiz,
yazıçı-publisist, ictimai-siyasi xadim, Milli
Məclisin üzvü, AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin
direktoru, akademik R.Hüseynov Kürdəmirdə muzeyin regional filialını yaradaraq ona rəhbərlik etməyi Yaqut xanıma təklif
etdi. Yaqut xanım da təklifini qəbul etdi. Muzey paytaxtdan kənarda, regionda
olsa da, işi, keçirdiyi tədbirlərin sorağı Şirvandan, Arandan
Bakıya qədər çatır, mətbuatda, televiziya kanallarında, elmi məclislərdə
təriflənir. Yaqut xanımın elmi
simpoziumlarda, uluslararası türksoy konfranslarında, ədəbi məclislərdə də
məruzələrlə çıxışlar edir, mətbuata məqalələr yazır, tanıdığı və dostluq etdiyi
elm, qələm sahibləri haqqında yazılan avtobioqrafik kitablarda ürək sözləri
dərc olunur. Kürdəmirdə, ətraf rayonlarda yaşayan həssas, duyğulu insanlar, qələm
sahibləri, ziyalılar, el sənətkarları tez-tez onun başına yığışırlar.
...Kürdəmirdə bir ünvan var -
Ədəbiyyat Muzeyi - Yaqut xanımın ünvanı. Qeyd etdiyim kimi bu ünvanda
qələm sahibləri, ziyalılar duyğularını, fikirlərini bölüşməyə
gəlirlər. Bəzən bu ünvana dərdlilər, kimsəsizlər,
imkansızlar da gəlir, dərdlərini bölüşməyə, məsləhət üçün, təskinlik üçün...
Yaqut xanım işini, ünvanını, dəyişsə də, xasiyyətini, təbiətini dəyişməyib. Ona
ehtiyacı olanlara, sözünə, məsləhətinə, yardımına ehtiyacı olanlara qəlbi də,
ünvanı da açıqdır...
Rəşid Fərəcov