Kukla Teatrının toruna düşən “Qızıl balıq”
Keçmiş zamanlarda bir qoca varmış
Qoca qarısıyla birgə yaşarmış
Geniş göy dənizin sahillərində
Köhnə daxmasında, uçuq evində
Onlar otuz üç il ömür sürmüşdü,
Nə xoş bir güzəran, nə gün görmüşdü.
Uşaq yaşlarımızdan
Aleksandr Puşkinin "Balıqçı və balığın nağılı”ndan əzbər bildiyimiz bu nağıl bizi keçmişə
aparır. Nağıllarımızın ənənəvi sonluğu olan göydən düşən 3 alma, bu dəfə
dənizdən çıxan balığın balıqçının 3 arzusunu yerinə yetirməklə hasil olur.
Abdulla Şaiq adına
Kukla Teatrı bu klassikanı yaşatmaq üçün həmin nağıl əsasında "Qızıl balıq”
tamaşası üzərində çalışır. Biz də tamaşanın hazırlıq prosesinə şahidlik etdik.
Teatrda daxil olduqda bizi teatrın
sözçüsü Həmidə Rüstəmova qarşıladı. Onunla
teatrda yaradıcı prosesdən, hazırlanan tamaşalardan danışaraq səhnəyə
doğru yol aldıq. H.Rüstəmovadan teatrın nə üçün belə tanınmış bir nağıla, rus
klassikasına müraciət etdiyini xəbər alıram: "Kukla Teatrının həm Azərbaycan,
həm də rus dili bölməsinin
izləyiciləri üçün bu əsərə müraciət etdik. Puşkinin sözügedən əsəri bu gün də
sevilir və biz bu əsərə fərqli yöndən baxmağa çalışacağıq. Belə ki, nağılda
qoca kişinin qadınına olan məhəbbəti, sevgisi, ailədə özünü göstərməkdədir. Bu
tamaşaya səhnə həlli verməklə var-dövlətin,
pulun, dəbdəbənin heç də önəmli
olmaması, əsas mənəvi zənginliyin ön plana çıxmasını göstərməyə çalışırıq.
Uşaqlara da ailə modelini bu kontekstdə göstərməyə çalışacağıq ki, ömrünü başa
vurmaqda olan qoca qarısına necə hörmət etdiyini göstərə bilək”.
Demək ki, yeni
səhnə əsəri daha çox ailədə qarı və qocanın bir-birlərinə qarşı olan sevgi,
hörmət və ailə dəyərləri üzərində hazırlanacaq”.
Səhnəyə
yaxınlaşdıqca isə rejissor Anar Məmmədovun 4 aktyor heyəti ilə çalışdığını
görürük. Burada Yuğ Teatrının aktyoru Elgün Həmidov, filmlərdən daha yaxşı
tanıdığımız Günay Əhməd, Kukla Teatrının istedadlı aktyorları Cavid Telman,
Aygül Ağayevanı gördük.
Klassik
üslublu tamaşada masaüstü və troslu kukla texnikaları tətbiq olunmaqla
ümumilikdə 13 kukla (səhnələrə uyğun dəyişmələrlə) hazırlanıb. Tamaşanın
quruluşçu rəssamı İqbal Əliyev bu dəfəki səhnə tərtibatı və kuklalar üzərində
işdə bütünlükdə ənənəvi üsluba əsaslanıb. Bir hissəli kukla tamaşasının
bəstəkarı Əməkdar incəsənət xadimi Vüqar Camalzadədir. Musiqi müəllifi bu
tamaşada daha çox rus xalq musiqisi üslubunda mahnılar hazırlamaqla səhnə
işinin ümumi harmoniyasını təmin edib.
Fasilə zamanı
isə aktyorlarla söhbət etmək imkanını dəyərləndiririk. Qarı obrazını
canlandıran Günay Əhməd bu obrazın onun Kukla Teatrında ikinci tamaşası
olacağını qeyd edir: "Bu mənim Kukla Teatrında ikinci işimdir. İlk işim yeni ildə
uşaqlar üçün nümayiş etdirdiyimiz "Qış nağılı” idi. Bu tamaşada isə qoca qarını
oynayacam. İlk dəfədir ki, kukla ilə səhnəyə çıxacam və səhnədə kukla vasitəsi
ilə obraz canlandıracam. Bu çox sevindirici və həyəcanlıdır. Düzdür hələ ki,
kukla ilə məşq edirəm və hesab edirəm ki, bu obraz mənim ifamda yaxşı alınacaq.
Hazırda öyrənmə prosesindəyəm. Hələ ki, bu mərhələyə qədər mənə çətin gələn
kuklanı oynatma prosesidir”.
Aktrisa teatrın
filmdən daha fərqli olduğunu deyir: "Teatr sehirli bir aləmdir. Burada çalışmaq,
həqiqətən, insana zövq verir. Kuklalarla
işləmək isə məni uşaqlığıma, o illərə
geri qaytarır. Uşaqlara sevinc bəxş etməkdən gözəl heç nə yoxdur”.
Azərbaycan
Dövlət Yuğ Teatrının aktyoru kimi tanıdığımız istedadlı aktyor Elgün Həmidovu
Kukla Teatrının səhnəsində qoca obrazını canlandıracaq. Elgün bildirir ki, Kukla
Teatrının kollektivi bir-birinə qarşı çox doğmadır və bəlkə də bu, uşaqlarla çox
ünsiyyətdə olmaqdan irəli gəlir: "Sevgi qarşılıqlı bir duyğudur. Səhnədə
yaradıcı insanların uşaqlara olan sevgisini duyan uşaqlar da aktyorlara qarşı
sevgi hissi duyurlar. Kukla Teatrının səhnəsində gözəl enerji atmosferi var. Bu
çox gözəl hissdir. Burdakı iş prosesinə gəldikdə isə, hər teatrın öz çətinlikləri
var. Düşünürəm ki, teatrların təməl bilgiləri eynidir. Əsas da odur ki, bu
səhnədə çalışmaq mənə maraqlıdır. Kukla janrını mənimsəmək, onu öz üzərimdə
tətbiq etmək mənim üçün bir təcrübə olacaq. Yeni tamaşaçı qarşısına çıxmaq və
özünü fərqli tərəfdən sınamaq maraqlıdır. Digər tərəfdən isə, mənə görə, uşaqlar
daha səmimi tamaşaçılardır”.
Elgün
canlandırdığı balıqçının yaşlı insan olduğunu və qarısını çox sevdiyini
bildirir: "O, insan yalnız balıq tutmaqla məşğuldur. Bir gün onun toruna qızıl balıq
düşür”.
Aktyora toruna qızıl
balıq düşsəydi, hansı arzularını həyata keçirmək istədiyini soruşuruq: "Hələ ki,
toruma qızıl balıq düşməyib. Düşəndə deyərəm (gülürük). Hərdən olur ki, hansısa
bir vəziyyətə düşəndə deyirik ki, filan şey olsaydı, bunu edərdim. Ancaq həmin an
o vəziyyətə düşməyənə qədər sən bunu bilə bilməzsən. Ola bilər ki, bir şeyi illərdir
arzulayaram, ancaq həmin an fərqli hərəkət edərəm”.
Fərqli tamaşaçı
auditoriyasının qarşısına çıxacaq olan aktyor uşaqları təəccübləndirmək məsələsindən
daha çox tamaşaçıya mənəvi hissləri ötürməyi əsas bilir: "Bu gün uşaqların
xəyal etdikləri, görmək istədikləri hər bir yenilik əllərinin altında olan internetdə
var. İndiki uşaqlar istər texnologiya, istər həyat baxımından hər şey əldə edə bilirlər.
Ancaq onlar üçün hazırda mənəvi zənginlik daha yüksəkdir. Bu gün uşaqlar məktəbdə
də, evdə də çox yüklənirlər. Əlavə tapşırıqlar, dərslər, yeni məlumatlar
alırlar. Ancaq biz hərdən unuduruq ki, onlar qayğıdan, sevgidən, mənəvi zənginlikdən
uzaqlaşırlar. Bəzən də ailə üzvləri tərəfindən böyük sevgi görür, ancaq özləri o
sevgini ötürməyi bacarmırlar. Teatr uşaqlara bu zənginliyi aşılayır”.
Qızıl balıq
obrazının ifaçısı istedadlı aktrisa Aygül Ağayeva bir insanın arzularını
gerçəkləşdirməyin daha gözəl olduğunu deyir: "Mən tamaşada balıq olub babanın
arzularını həyata keçirirəm. Düşünürəm ki, tamaşamız uşaqlara çox maraqlı olacaq.
Çox rəngarəng tamaşadır. 4 nəfərik və inanıram ki, bu tamaşanın öhdəsindən lazımınca
gələcəyik. Burada tamahkarlıq tənqid olunur, yəni nümayiş etdirdiyimiz tamaşa
ilə uşaqlara göstərməyə çalışacağıq ki, çox istəyən azdan da olar”.
Tamaşada
nağılçı olan, bir növ, teatrın simasına çevrilən aktyor Cavid Telman duzlu-məzəli
söhbəti ilə mövzunun istiqamətini dəyişməyə çalışır. Hərdən Elgün Həmidova "Bir
az az danış, səsyazan aparat sənin səsinlə doldu, bizə yer qalmadı” deyərək öz
çıxışına hazırlaşır. Artıq növbə onundur. "Hə, buyur görək, söz səndədir
Cavid”. Özünü bir anlıq itirən aktyor, yenidən sözə başlayır: "Gördüyünüz kimi,
mən nağılçıyam. Nağılçı nə etməlidir? Nağılı elə danışmalıdır ki, uşaqların əvvəldən
bütün fikri tamaşaya yönəlsin. Yəni az əvvəl danışan aktyorların taleyi məndən
asılıdır (gülürük) Əgər mən nağılı başdansovdu danışsam, uşaqların tamaşaya və
göstərəcəyimiz nağıla heç bir marağı qalmayacaq”.
Cavid Telman Kukla
Teatrının repertuarında əksər tamaşalarda rol alır. Aktyor bildirir ki, hər
tamaşanın onun yaradıclığında özünəməxsus
yeri və rolu var: "Kukla Teatrının mənim həyatımda və yaradıclığımda
xüsusi bir rolu var. Adətən, canlandırdığım hər bir obrazı bundan əvvəlki obrazlarımdan
tamamilə fərlənməsi üçün çalışıram. Bu tamaşa da mənim yaradıclığımda xüsusi
bir yerdə olacaq. Nağılçı olaraq çox şən əhval ruhiyyə ilə başlayıb, nağılı şeirlə
davam edəcəm. Siz burada yarı qəmli,
yarı şən nağılçı görəcəksiniz”.
Son olaraq isə
tamaşanın rejissoru Anar Məmmədovla söhbət edirik. Rejissor tamaşada əsas
qəhrəman olaraq görünən kuklaların artıq hazırlandığını bildirir: "Biz uşaqlara
bu əsəri sevgi haqqında nağıl kimi təqdim edəcəyik. Uşaqlar qarının hərisliyini,
acgözlüyünü nağıllardan bilir. Bu dəfə isə onlara bu klassik əsərdən yola
çıxaraq, nağılın fərqli tərəfini göstərməyə çalışacağıq. Baba qarının istəyi
ilə hər dəfə balığın yanına gedib ondan nəsə istəyirsə, bunu qarısına olan sevgidən
edir. Hazırladığımız tamaşa bu gün də çox aktualdır. Bu gün də tamahkarlıq, acgözlük,
hərislik hər yerdə var. Sevgi isə istənilən dövrdə aktualdır. Uşaqlar bilməlidir
ki, əllərində olanla yetinməyi bacarmalıdırlar. Tamaşa kuklalar vasitəsi ilə
təqdim olunacaq. Şirmaarxası kuklalardan istifadə olunan tamaşa uşaqların
marağına səbəb olacaq. Əslində, nağılın özündə nağılçı obrazı yoxdur. Bu obrazı biz əlavə etmişik”.
Rejissorla
söhbətimizdən aydın olur ki, uşaqlara
səmimiyyət, mehribanlıq və zəhmətsevərlik kimi mənəvi keyfiyyətləri təlqin edən
tamaşada qəhrəmanların simasında var-dövlətə, şan-şöhrətə hərisliyin gətirdiyi
uğursuzluq aydın detallarla təqdim olunur. Bununla da rejissor balacalara sahib
olduqları ilə kifayətlənməyib, acgözlük edən qarının timsalında xudbinlik və
azğınlığın acı sonluğunu göstərməyə çalışacaq.
Martın ortaları
üçün təqdim olunacağı planlaşdırılan tamaşanın məşq prosesi hələ ki, davam
edir. Bizə isə nəticəni gözləmək qalır.
Xəyalə Rəis