Kreml İraqda baş verənlərə münasibət bildirməyə tələsmir
İraqın Kürdüstan Muxtariyyətinin referendum qərarı mərkəzi İraq
hökuməti ilə yanaşı, region dövlətləri olan İran və Türkiyənin etirazı ilə
qarşılaşdı. Lakin muxtariyyət rəhbəri Bərzani etirazlara baxmayaraq referendum
qərarından geri çəkilmədi. Beləliklə, "millətlərin öz müqəddəratını təyin etməsi”
adı ilə beynəlxalq hüquq normaları yenidən kobud şəkildə pozuldu. İlkin
məlumata görə, referendumda təxminən 3,3 milyon nəfər, 72,16 faiz seçici
iştirak edib. Referendumda iştirak edənlərin 93 faizdən çoxu regionun
müstəqilliyini dəstəkləyib. Səsvermənin rəsmi nəticəsi sentyabrın 28-də elan
olunacaq.
Bu məsələ ilə bağlı region ölkələrinin bir qismi və həmçinin ABŞ
"referendumun nəticələrini tanımayacağıq” deyərək, mövqelərini bəyan etdi. O
cümlədən beynəlxalq qurum olan BMT də kürd muxtariyyəti tərəfindən referendum
keçirilməsini İraqın ərazi bütövlüyünün pozulması kimi qiymətləndirib.
Maraqlıdır ki, bir çox dünya gücləri İraqın Kürdüstan Muxtariyyətinin keçirdiyi
referenduma öz reaksiyasını verdiyi halda, Rusiya hələ də gözləmə mövqeyində
qalıb. Rusiyanın bu susqunluğu nədən irəli gəlir?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Demokratik İslahatlar Partiyasının sədri, millət vəkili Asim Mollazadə bildirdi
ki, Rusiya siyasətçiləri, parlamentin deputatları dəfələrlə İraqın Kürdüstan
Muxtariyyətində keçirilən referendumu dəstəklədikləri barədə öz fikirlərini
ifadə ediblər: "Rəsmi bəyanatın olmaması, yəqin onunla bağlıdır ki, Rusiya açıq
surətdə beynəlxalq hüquq normalarını poza və o cümlədən İraqın suverenliyi və
ərazi bütövlüyü ilə bağlı açıqlama verə bilməz. Baxmayaraq ki, keçmiş SSRİ-də
və digər ərazilərdə buna bənzər hadisələrdə Rusiya öz fikirlərini ifadə edirdi.
Lakin bu məsələ kobud şəkildə BMT-nin təməl prinsiplərini poza bilər. Ona görə
də Rusiya öz dəstəyini siyasətçilərin, deputatların fikri ilə bildirir, amma
rəsmi açıqlaması yoxdur.İndiki vəziyyətdə Türkiyə və İranla münasibətlərin gərginləşməsinə
gəlincə, Rusiya dəfələrlə bu istiqamətdə addımlar atıb. Bu ölkə dünyanın bir
sıra ölkələrinə açıq da olmasa, müəyyən müdaxilələr edir və heç nədən də
çəkinmir”.
A.Mollazadə vurğuladı ki, kürd muxtariyyəti tərəfindən referendum
keçirilməsi beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə pozulmasıdır: "Söhbət
ölkələrin ərazi bütövlüyündən gedir və dəfələrlə bir sıra beynəlxalq
təşkilatlar qeyd edib ki, xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ yeni
dövlət yaratmaq hüququ demək deyil. Muxtariyyətin müxtəlif formaları var. Bu
gün separatizm tendensiyaları dünyada bir çox münaqişələrin səbəbi ola bilər.
Ona görə də əmin-amanlığı saxlamaq üçün dünyanın qəbul etdiyi hüquq normalarına
riayət edilməlidir. Biz bu təhlükələri öz tariximizdə görmüşük və bunun başqa
ölkələrdə təkrarlanmasını arzu etmirik”.
Politoloq Elşən Manafov bildirdi ki,
Rusiyanın İraq Kürdüstan Muxtariyyətində
keçirilən referendumla bağlı mövqeyinin olacağını güman etmək olar: "Çünki
mahiyyət etibarı ilə bu ölkənin muxtariyyət probleminə münasibəti
Rusiya-Türkiyə münasibətləri kontekstində nəzərə alınmalıdır. Rusiya başa düşür
ki, Türkiyə və İranın Kürdüstan məsələsindəki narahatlığı onun bölgə üzrə əsas
geosiyasi müttəfiqlərinin narahatlığı anlamında qəbul olunmalıdır. Eyni zamanda
bölgədə separatizm və mövcud suveren dövlətlərin sərhədlərinə təhdid əslində
Rusiyanın maraqlarına cavab vermir. Etiraf etmək lazımdır ki, Rusiya ABŞ-dan
fərqli olaraq İraqın və Suriyanın mövcud sərhədlərinin dəyişdirilməsinin
tərəfdarı deyil. Suriya probleminin bu ölkənin sərhədləri çərçivəsində həllini
Rusiya dəfələrlə vurğulayıb. Kürdüstan Muxtariyyətində keçirilən referendum
İraqın və eləcə də Suriyanın da ərazi bütövlüyünə bağlı məsələləri ciddi sual
altında qoyduğundan, düşünürəm ki, yaxın vaxtlarda Rusiyanın bu məsələyə ciddi
və birmənalı mövqeyini müşahidə edəcəyik. Sadəcə olaraq, Rusiyanın və Birləşmiş
Ştatların kürd faktoru ilə bağlı məsələlərdə bəzi hallarda maraqları üst-üstə
düşüb. Hətta Səddam Hüseynin İraqı idarə etdiyi dövrdə belə Sovetlər İttifaqı
bu və ya digər şəkildə Kürdüstanın muxtariyyəti və müstəqilliyi ilə bağlı
məsələlərə dəstək vermişdir. Söhbət ondan gedir ki, Kürdüstanın ayrılması əslində
bölgənin zəngin neft yataqları ilə bağlı mübarizəni kəskinləşdirəcək və daha
sonra bu mübarizənin növbəti mərhələyə keçməsinə səbəb olacaq. Nəzərə alaq ki,
ABŞ da, Rusiya da dünya neft bazarına kifayət qədər çoxlu neft çıxaran
dövlətlərdir”.
E.Manafovun sözlərinə görə, İraq Kürdüstanı ilə bağlı problem artıq
dünya bazarında neftin qiymətinin qalxmasına səbəb olub: "Bu mənada Rusiyanın
susqunluğu anlaşılandır. Rusiya OPEK-ə daxil olan dövlətlərlə birgə dünya
bazarında neftin qiymətinin qalxmasında maraqlıdır. ABŞ isə əksinə olaraq,
vaxtı ilə sovetləri çökdürdükləri layihəyə müraciət edir. Yəni, rəsmi Vaşinqton
hazırda Rusiyaya yönəlik sanksiyalarla bu ölkənin neft və bank sektorunu
çökdürməyi hədəf alıb.Bu mənada Rusiyanın İraq Kürdüstanı ilə bağlı susqunluğu anlaşılandır,
lakin ümumilikdə rəsmi Moskva İraqın və Suriyanın mövcud problemlərinin ərazi
bütövlüyü çərçivəsində tənzimlənməsinin tərəfdarıdır. Hesab edirəm ki, Rusiya
bu məsələdə kifayət qədər ehtiyatlı və təmkinli mövqe sərgiləyir. Hələ də proseslərin
hansı həddə qədər yüksələcəyini müşahidə etməkdədir”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ