Koronavirusun startap seqmentinə təsiri
Ekspertlər bildirirlər ki, pandemiya bəzi startapların
inkişafına təkan verib, amma...
Pandemiyanın
təsirsiz ötüşdüyü sahə, demək olar ki, yoxdur. Startap seqmentini də bu
siyahıya əlavə edə bilərik. Düzdür, pandemiya şərtləri yeni startapların
yaranmasına səbəb oldu. Bəs bu, startap bazarında əvvəlki dövrdə olan aktivliyi
əvəz edəcək dərəcədədirmi? Ümumiyyətlə, pandemiya startap sektoruna necə təsir
etdi və etməkdədir?
Texnologiya üzrə ekspert Cəlil Qasımbəyli deyir ki, pandemiya şərtlərinin müsbət təsir
etdiyi startaplar oldu: "Covid 19 pandemiyasi sağlamlığa zərər vurmaqla kifayətlənmədi,
eyni zamanda dünya iqtisadiyyatına da mənfi təsir göstərdi. Xeyli biznes sahələri
müflis oldu, yaxud fəaliyyətini müvəqqəti dayandırdı. Lakin buna baxmayaraq,
koronavirus bəzi startapların inkişafına təkan verib. Video zəng, onlayn
çatdırma, distant biznes və s. kimi startaplar pandemiya zamanı öz intibah
dövrlərini yaşadılar. Bütün dünya "Evdə qal” şüarı altında pandemiya ilə
mübarizə apardığı zaman insanların həyat tərzini daha da asanlaşdıran yeni
innovativ startap layihələri üzərində çalışmalar gedir. Bu da öz növbəsində
pandemiyadan sonrakı dövr üçün gələcək biznes strukturlarının distant biznesə
keçməsinə və onlayn innovativ startapların gələcək həyatımızın bir parçası
olmasına gətirib çıxaracaq. Bizdə də yeni startaplar yaranır. Bir neçə nəfər
tanıyıram ki, bu dövrdə yeni startap ideyalarını reallaşdırırlar. Hazırlıq mərhələsində
olan startaplar da çoxdur. Yaxın gələcəkdə ictimaiyyətə təqdim olunacaqlar”.
"Yeni Fikir” startap müsabiqəsinin təsisçisi
İsa Qasımovbildirdi ki, pandemiya dövrü onlayn resurslara əsaslanan startaplar üçün avantajlı
olsa da, ümumilikdə, startap bazarı zərər gördü: "Qlobal bazara çıxa bilmək
üçün bir çox uğurlu layihələrdə ilkin çalışmalarda onlayn resursların istifadəsi
var idi. Pandemiya dövründə təhsil sektorunda məcburi olaraq müəllim və tələbələr
onlayn resurslardan istifadəyə getdilər. Bu da onlayn resursların daha çox
insan tərəfindən istifadə edilməsi demək oldu. Bu mənada, pandemiya şəraiti
startap ekosisteminə avantajlar gətirdi.
Onlayn fəaliyyətin
genişlənməsi amilinin üstünlüyü işin təməl hissəsi üçün keçərlidir. Ancaq
startapların inkişafından danışanda, investor amilini də nəzərə almalıyıq.
İnvestorların pandemiya şəraitində böhran vəziyyəti yaşaması, investisiyaların
məhdudlaşmasına gətirib çıxardı. Təbii ki bu, investisiya mühitinə mənfi təsir
etdi. Maliyyə problem olduğu üçün startap seqmentində əvvəlki dinamikanı indi
görmürük. Bundan əlavə, startaplarla investorlar arasındakı fərdi görüşlər, fərdi
formatda olan bütün proseslər zərbə altında qaldı.
Bu cəhətdən
deyə bilərik ki, startap ekosistemi pandemiya dövründən zərərlə çıxdı. Amma
işin əvvəlinə dönəndə, onlayn resursların kütləviləşməsi baxımından startap
ekosistemi üçün avantajdır”.
İ.Qasımovun
sözlərinə görə, pandemiya dövründə fürsətləri görmək startap bazarı üçün
vacibdir: "Əvvəlki dövrlərdə də bir çox startaplar olub ki, böhran şəraitində yaranan
fürsətləri görüb ortaya çıxıblar. Pandemiyanın gətirdiyi iqtisadi böhran şəraitinin
startaplar üçün nə demək olduğunu, hansı istiqamətə müsbət, hansına mənfi təsir
göstərdiyini gələcək dövrdə daha yaxşı görəcəyik. Ancaq indi görünən odur ki,
onlayn resurslarla əlaqəli istiqamətlər pandemiya dövründəki fürsətləri görəcəklər
və bu fürsətlərdən faydalanacaqlar”.
İ.Qasımov
bildirdi ki, heç bir onlayn şəraitdən asılı olmayan, ancaq pandemiya ilə əlaqəli
uğurlu alına biləcək startaplar da var: "Məsələn, ekoturizmin inkişafı
baxımından ortaya çıxacaq startaplar üçün də bu dövr faydalı ola bilər.
Pandemiya şəraiti və bundan dolayı ortaya çıxan sosial, psixoloji vəziyyət,
insaların bir arada istirahət etmək istəkləri də müəyyən mənada bir az da zərbə
görmüş olacaq. Hansı ki, inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə onsuz da ekoturizmə maraq
var idi. İndi bu hal daha da kütləviləşəcək. İnsanlar otellərdə, restoranlarda,
kafelərdə dincəlmək əvəzinə, təbiətə daha çox üstünlük verəcəklər. Bu da
ekoturizmin və ya kənd turizminin istifadəsi baxımından ortaya çıxa biləcək
startaplar üçün avantaj sayıla bilər.
Digər
avantajlı sahə kimi distant təhsilin inkişafını deyə bilərəm. Azərbaycan üçün
distant təhsilin inkişafı ilə bağlı pandemiya şəraiti tamamilə müsbət rol
oyandı. Çox sürətli şəkildə distant imkanların tətbiqini gördük. Bu işin kütləviləşməsindən
də maraqlı yanaşmalar çıxacaq. Bakıda karantin şəraiti bir çox tədris müəssisələrinə
ciddi zərər vurdu. Onların arasında distant imkanları tətbiq edənlər bazarda hərəkət
edə bilirlər”.
İ.Qasımov
qeyd etdi ki, pandemiya davam edərsə, bu cür fürsətləri erkən görüb önə çıxan
startaplar üçün avantajlar çıxacaq: "Yəni kütlənin problemini həll edən onlayn
və buna bənzər xidmətlər çıxara bilən startaplar üçün avantajlar olacaq. Bu
startapların ortaya çıxması hazırda araşdırdığımız, bildiyimiz startap
yanaşması ilə olmasa belə - ənənəvi sahibkarlıq formasında ola bilər - işin bir
hissəsi innovativ və ya müasir sahibkarlıq formasında. Burda qazanan tərəflər
bazarın ehtiyaclarına cavab verə bilən, bazar iştirakçılarının anlayacağı dildə
çıxış edən tərəflər olacaq. Onların təklif etdiyi xidmət və məhsullar bazarda
daha tez başa düşüləcək”.
İ.Qasımov
qeyd etdi ki, pandemiya insanların sahibkarlıq, təşəbbüskarlıq yanaşmalarına zərbə
vurmuş sayılır: "Pandemiya şəraiti insanları, ola bilsin ki, sahibkarlıq düşüncəsindən
uzaqlaşdıracaq. Çünki pandemiya şəraiti sahibkarları böyük zərbə altında qoydu.
Xüsusilə kiçik sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan insanlar aylıq və illik gəlirlərini
sahibkarlığa yox, maaşa bağlamağa meyilli olacaqlar. Aylıq 3000 manat qazanan
biri, sahibkarlıqla məşğul olub 5000 qazanırdısa, o, özünü riskə atmayacaq,
3000 qazanmağa meyilli olacaq. Pandemiya sahibkarlıq düşüncəsinə, təşəbbüskarlığına
mənfi təsir etdi. İnsanların sahibkarlıq və təşəbbüskarlıq yanaşmasının
azalması, ümumilikdə, startap ekosistemi üçün ən böyük zərbə hesab oluna bilər”.
Aygün
Asimqızı