Koronavirusun ikinci dalğası daha ağır ola bilər
Həmrəylik
göstərib birgə mübarizə aparmasaq, COVID-19-a qalib gəlmək mümkünsüzdür
Çin hökuməti 2019-cu il dekabrın
31-də ölkənin mərkəzi hissəsində yerləşən Hubey əyalətinin Uxan şəhərində
naməlum pnevmoniyanın yayılmağa başladığı barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatını
(ÜST) məlumatlandırıb. Mütəxəssislər xəstəliyə yeni koronavirusun səbəb
olduğunu müəyyən edib və sonradan həmin xəstəlik rəsmən COVID-19 adını alıb.
Mart ayında ÜST yeni koronavirus infeksiyasının yayılmasını pandemiya elan
edib. Həmin vaxtdan başlayaraq bütün ölkələr koronavirusa qarşı mübarizə
tədbirlərinə start verib.Pandemiyanın statistikasını
aparan "Worldometer” saytının 16 iyun tarixli, Bakı vaxtı ilə saat 12:50-yə
olan məlumatına əsasən, dünyada koronavirusa yoluxanların sayı 8 milyon 128 min
606 nəfərə, infeksiya səbəbindən ölənlərin sayı 439 min 428 nəfərə çatıb. Eyni
zamanda, 4 milyon 243 mindən çox insan COVID-19 xəstəliyindən sağalıb. Hazırda
müalicəsi davam edən 3 milyon 446 min 23 xəstədən 54 min 574-nün vəziyyəti ağır
qiymətləndirilir. Təkcə son sutka ərzində dünyada koronavirus infeksiyasına
yoluxanların sayı 124 min 600 nəfər artıb və 3 min 415 nəfər həyatını itirib.
Məlumata görə, ABŞ-da koronavirusa yoluxanların sayı 2 milyon 183 min nəfərə
yaxınlaşır. Bu göstəriciyə görə sonrakı yerlərdə Braziliya (891 min 556),
Rusiya (545 min 458), Hindistan (343 min 91), Böyük Britaniya (296 min 857),
İspaniya (291 min 189) və İtaliya (237 min 290) gəlir. Birləşmiş Ştatlar
COVID-19 xəstəliyindən ölənlərin sayına görə də dünya lideridir – 118 min 283
nəfər. İlk beşliyə daxil olan Braziliyada 44 min 118, Birləşmiş Krallıqda 41
min 736, İtaliyada 34 min 371, Fransada isə 29 min 436 nəfər koronavirus
səbəbindən vəfat edib.
"Nə
vaksinimiz, nə də müalicə metodlarımız var”
Bu göstəricilər fonunda ÜST
Avropa regional bürosunun direktoru Hans Klüqe online-brifinq keçirərək
bildirib ki, əgər virusun qarşısını almaq mümkün olmasa, COVID-19 infeksiyasına
yoluxma hallarının təkrar artması və onun daha dağıdıcı olması təhlükəsi
yaranacaq. Onun sözlərinə görə, hazırda vəziyyət ilin əvvəlində olduğundan heç
də yaxşı deyil. H.Klüqe koronavirus infeksiyasının ikinci dalğasının daha çox
dağıdıcı olacağını bəyan edib: "Bizim əvvəlki kimi, COVID-19 virusuna qarşı nə
vaksinimiz, nə də müalicə metodlarımız var. Koronavirus infeksiyasının ikinci
dalğası qarşısıalınmaz deyil, lakin daha çox ölkə məhdudiyyətləri aradan
qaldırır. COVID-19 infeksiyasına yoluxma hallarının təkrar artması təhlükəsi
var, virusun qarşısı alınmasa, ikinci dalğa baş verəcək və o, çox dağıdıcı ola
bilər”.
Özlərinin
və başqalarının həyatını təhlükəyə atırlar
Bütün bu reallıqlar nəzərə
alınaraq, Azərbaycanda da mart ayından başlayaraq pandemiyanın ölkə ərazisində
geniş yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə zəruri işlər görülüb. Dövlət öz
üzərinə düşən nə varsa, vətəndaşın sağlamlığı naminə onu reallaşdırıb.
Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə ölkə əhalisinin sağlamlığı üçün müvafiq
qurumlar səfərbər olunub. Beynəlxalq təşkilatlarla əlaqəli şəkildə, eyni
zamanda beynəlxalq səviyyəli mütəxəssislərin iştirakı ilə qabaqlayıcı tədbirlər
həyata keçirilib. Ölkə rəhbəri İlham Əliyev, Birinci vitse-prezident Mehriban
Əliyeva dəfələrlə vətəndaşlara səslənərək hər kəsdən koronavirus xəstəliyinin
ciddiliyini və təhlükəsini dərk etməsini xahiş edib, insanlara özlərini,
doğmalarını, yaxınlarını qorumağı tövsiyə ediblər. Koronavirusun Azərbaycanda
geniş yayılmaması üçün mübarizə tədbirləri indi də davam etdirilməkdədir. Artıq
iki həftədir ki, həftə sonları əhalinin ümumiyyətlə şölə çıxması qadağan
olunur, sərt karantin rejimi tətbiq edilir. Lakin əfsuslar olsun ki, bəzi
vətəndaşlar hələ də baş verənlərə laqeyd yanaşır, məsuliyyətsiz davranışları
ilə, o cümlədən tibbi maskadan istifadə etməməklə, sosial məsafə saxlamamaqla,
karantin qaydalarını pozmaqla nəinki özlərinin, eləcə də başqalarının həyatını
təhlükəyə atırlar.
"İnfeksiyanın
yayılma sürəti kifayət qədər yüksəkdir”
Azərbaycan
Tibb Universitetinin ağciyər xəstəlikləri kafedrasının müdiri, dosent Rafiq
Bayramovmövzu ilə bağlı bildirib ki, hazırda bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də
koronavirus pandemiyası ilə əlaqəli bir sıra tədbirlər görülür. Həkim deyib ki,
Azərbaycanda əhalinin sağlamlığının qorunması, koronavirus infeksiyasının
yayılmasının qarşısının alınması üçün dövlət tərəfindən lazımi addımlar atılır.
Onun fikrincə, bu baxımdan istər Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın,
istərsə də Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) xidmətləri
böyükdür.R.Bayramov koronavirus pandemiyası
dövründə vətəndaşların da karantin qaydalarına əməl etməsinin vacibliyini
vurğulayıb: "Vətəndaşlar infeksiyanın yayılmasının qarşısını almağa, aparılan
mübarizəyə töhfə verməyə çalışmalıdırlar. Belə ki, ictimai yerlərdə, qapalı, o
cümlədən əhalinin sıx toplaşdığı məkanlarda qoruyucu maskalardan istifadə
məcburidir. Bu, COVID-19 infeksiyasının qarşısının alınması üçün əsas
amillərdən biridir. Təəssüf ki, maskaların taxılması, ondan istifadə edilməsi
bəzi vətəndaşlar tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Hər birimiz marketlərdə,
avtobus dayanacaqlarında, bir sıra inzibati idarələrdə bəzi vətəndaşların
qoruyucu maskalardan istifadə etmədiyinin şahidi oluruq. Bəziləri isə ağız və
burun boşluğunu maska ilə örtmək əvəzinə, cərimə olunmamaq üçün onu çənələrinin
altında saxlayırlar. Karantin rejiminin qaydalarına əməl olunması hər bir kəsin
vətəndaşlıq borcudur. Həmrəylik göstərib birgə mübarizə aparmasaq, COVID-19-a
qalib gəlmək mümkünsüzdür. Çünki infeksiyanın yayılma sürəti kifayət qədər
yüksəkdir. Buna görə də vətəndaşlar qoruyucu vasitələrdən istifadəyə, bir-biri
ilə yaxın təmasdan çəkinməyə əməl etməsələr, virusla mübarizə aparmaq da çətin
olacaq. Düzdür, infeksiyaya yoluxan və xəstələnənlərin maska taxması daha
vacibdir. Lakin kimsə ətrafındakı insanların infeksiyaya yoluxub-yoluxmadığını
bilmir. Ona görə də hər kəsin maska taxması tövsiyə olunur. Əksər hallarda
COVID-19-a yoluxan insanlar özlərində heç bir klinik əlamət hiss eləmirlər. Bu
baxımdan da həmin şəxslərin ictimai yerlərdə, əhalinin sıx toplaşdığı digər
yerlərdə sağlam insanları yoluxdura biləcəyi labüddür. Buna görə də pandemiya
dövründə hər kəsin qoruyucu maskalardan istifadə etməsi, sosial məsafəni
saxlaması və zərurət olmadıqca evdən çıxmaması çox vacibdir. Həmrəy olaraq,
birgə mübarizə apararaq "gözəgörünməz” düşmənlə savaşdan qalib ayrıla bilərik”.
"Ümumi
xəstəlik barədə səhv fikirlər söylənilməsin”
Almaniya-Azərbaycan
Radioloji və Neyroradioloji Cəmiyyətinin sədri, Köln Universiteti Klinikasının
tibb elmləri doktoru Nuran Abdullayev də qəzetimizə açıqlamasında
koronavirusla mübarizə üçün tələb olunan qayda-qanunlara riayət olunmasının
əhəmiyyətini dilə gətirib. O deyib ki, bu gün Azərbaycanda COVID-19-a yoluxan
xəstələrlə birbaşa çalışan həkimlərimiz ön cəbhədə həyat qurtaran səhiyyə
işçiləri qrupuna daxildirlər. N.Abdullayev ölkə vətəndaşlarına səslənərək hər
kəsi qaydalara riayət etməyi, dövlətin, o cümlədən tibb işçilərinin əziyyətini
yerə vurmamağı xahiş edib. Gənc alim hələ virusla mübarizənin birinci
mərhələsində elmlə daha faydalı olduğu təsdiq olunmuş evdə izolyasiya və
karantin tədbirlərinə Azərbaycanda keçidlə bağlı baş nazir Əli Əsədovun verdiyi
qərara da toxunub. Bildirib ki, virusun daha geniş yayılmasının qarşısını almaq
baxımından bu qərar alqışa layiqdir və tam olaraq müasir elmi əsasa malikdir:
"Bu istiqamətdə atılan və atılacaq tədbirlərin Azərbaycan üçün vacibliyi,
həmçinin bu tədbirlərin hansı elmi tədqiqatlara əsaslandığı barədə ötən
günlərdə mətbuatda kifayət qədər söhbət açmışdım. İndiki mərhələdə iki məqam
daha vacibdir. Artıq elmi formada da təsdiqini tapıb ki, yüksək yoluxduruculuğa
malik 20 faiz insan var. İstər sərt karantin rejimi zamanı, istərsə də ev
şəraitində karantində qalma zamanı insanların qonşularla əlaqəsi tam
kəsilməlidir. Eynilə Bakıdan rayonlara və əks istiqamətinə gediş-gəliş də tam
məhdudlaşdırılmalıdır. Bu barədə maarifləndirici tədbirlər aparılmalı və
lüzumsuz təmaslara, gediş-gəlişə, sui-istifadə hallarına qəti şəkildə icazə
verilməməlidir. Əks təqdirdə, bu dəfə virus ev şəraitində və ümumi binada,
həmçinin rayonlarda yayılacaq ki, nəticə etibarı ilə də görülən karantin
tədbirlərinin heç bir effekti olmayacaq. İkinci vacib məqam isə artıq Avropanın
da müəyyən ölkələrində tətbiqinə başlanılan COVID-19-la bağlı yalan və ya elmi
əsası olmayan, səhv məlumat verən insanlarla bağlı olmalıdır. Belə ki, burada
ən qorxulu məqam hər hansı bir elm işçisinin və ya həkimin heç bir elmi əsası
olmayan fikirlər səsləndirməsi ilə yanaşı, ümumi xəstəlik barədə səhv fikirlər
söyləməsidir. Bunların həqiqətləri əks elətdirmədiyini bir müddət sonra öyrənən
vətəndaşlar televiziya və mətbuatla yanaşı, həkimlərə, həmçinin xəstəliyə də
inamsız yanaşırlar. Bu isə görülən tədbirləri heçə endirməklə bərabər,
koronavirusun daha geniş vüsət almasına, vətəndaşları yoluxdurmasına səbəb
olur. Bütün bunlar baş verməsin deyə, hər bir vətəndaş məsuliyyətli davranmalı,
Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın tələblərinə, qayda-qanunlara
riayət etməlidir”.
"Simptomsuz
xəstələrin yoluxduruculuq qabiliyyəti”
N.Abdullayev COVID-19-u
simptomsuz keçirən xəstələrin virusu yayması barədə yayılan məlumatlara da
münasibət bildirib. Həkim deyib ki, ÜST rəsmisinin xəstəliyi simptomsuz keçirən
virus daşıyıcıları ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər geniş müzakirələrə səbəb
olub, bəzi hallarda yanlış anlaşılıb: "ÜST rəsmisinin simptomsuz xəstələrin
digər insanları yoluxdura bilmək ehtimalının az olması barədə dediyi fikirləri
mediada "simptomsuz xəstələr insanları virusa yoluxdurmur” kimi qələmə vermək
yolverilməzdir. Bu cür xəbərlər yazanda, onsuz da virusa inanmaq istəməyən bəzi
insanların inamsızlığının daha da arta biləcəyini mütləq nəzərə almaq lazımdır.
Elm adamları, infeksionistlər, epidemioloqlarımız dərhal belə fikirlərə
reaksiya göstərməli, ətraflı izah verməlidirlər ki, insanlar mövcud vəziyyətə
inamını itirməsin və məsələnin doğru tərəfini anlasınlar. Konkret olaraq ÜST-ün
simptomsuz xəstələrlə bağlı sözügedən elmi tədqiqatlarına gəlincə, həmin
tədqiqatlar arasında hələ müvafiq ekspertlər tərəfindən dəyərləndirilməyənləri
də var. Bu isə o deməkdir ki, hələ elmi nəşrinə də icazə verilməyib. O
tədqiqatlarda ekspertlərin rəyinə əsasən dəyişikliklər və əlavələr ola bilər.
İndiki vəziyyətdə yalnız onu söyləmək mümkündür ki, sözügedən tədqiqatda
simptomsuz xəstələrin yoluxduruculuq qabiliyyəti ilə bağlı verilən rəqəmlərdən
kəskin fərqli, yəni onların yoluxduruculuğunun daha çox olduğu göstərilən elmi
tədqiqatlar var. Həmin tədqiqatlar artıq müvafiq ekspertlər tərəfindən
dəyərləndirilib və nüfuzlu jurnallarda dərc olunub. Digər tərəfdən, həmin ÜST rəsmisi
bir sonrakı iclasda bunu izah edib və bildirib ki, onun bəhs etdiyi
araşdırmalarda yoluxmanın sayının az olmasına səbəb simptomsuz xəstələrin bu
elmi tədqiqatlara çox az daxil edilməsidir. Bütün bunları nəzərə alaraq, bir
daha vətəndaşlara səslənirəm ki, spekulyativ, təsdiqini tapmamış məlumatları
deyil, ciddi mənbələrin məlumatlarını əsas götürsünlər, tətbiq edilən
qayda-qanunlara, ən əsası da sosial məsafə saxlamaq, tibbi maskadan istifadə
etmək və sair bu kimi tələblərə riayət etsinlər. Çünki koronavirusla hamılıqla
mübarizə aparıb bu bəlaya birlikdə qalib gəlməliyik”.
Rufik
İSMAYILOV