Kiyev Krımın statusunu dəyişməyə hazırlaşır
Sentyabr ayında
Kiyev Krımın statusu ilə bağlı Konstitusiyaya ediləcək dəyişikliyin təqdimatını
keçirəcək. Bu barədə Ukrayna prezidenti Petro Poroşenko Ali Radanın deputatları
ilə, eləcə də, Krım-tatar Məclisinin liderləri Refat Çubarov və Mustafa Cəmilov
ilə keçirilən görüşdə bəyan edib. Ukrayna prezidenti hələ 2015-ci ildə
yarımadaya Krım-tatar milli muxtariyyətinin verilməsini təklif edib. Kiyev
Rusiyanın Krıma verdiyi statusu qəbul etmir və həmin əraziləri Ukraynanın müvəqqəti
işğal olunmuş əraziləri hesab edir. Qərb və Rusiya mətbuatı yazır ki,
Poroşenkonun Cəmilov və Çubarovla bu həftə baş tutan görüşü alman siyasətçilərin
qalmaqallı bəyanatları fonunda səslənib. Avqustun əvvəlində Almaniyanın Azad
Demokratik Partiyasının lideri Kristian Lindner açıq şəkildə Ukraynanın hər vəchlə
rədd etdiyi və reallaşmasından ehtiyat etdiyi bir ideya səsləndirib.
Kuluarlarda bu ideyanı bir növ "dəyişmə” adlandırırlar. Yəni Krımın kimə məxsus
olması barədə mübahisələri qeyri-müəyyən vaxta kimi təxirə salmaq və daha çox
Donbasdakı münaqişənin həlli ilə məşğul olmaq təklif edilir. Hazırda məhz bu
proses gedir – "Normand formatı” və Minsk prosesi tam şəkildə Ukraynanın şərqində
münaqişənin həllinə yönəlib. Krım məsələsi mövcud və fəaliyyətdə olan hər hansı
bir beynəlxalq danışıqlar prosesində müzakirə olunmur. Əslində bu, belə də
olmalıdır. Çünki, Rusiyanın iştirakı olmadan bu yöndə hər hansı bir danışıqlar
aparılması əhəmiyyətsizdir. Moskva isə bu mövzunu Rusiya Federasiyası
prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun sözləri ilə bağlayıb. "Krım məsələsi
deyilən məsələ mövcud deyil. Bu səbəbdən də Krım məsələsini müzakirə etmək
mümkün deyil”.
Avropa İttifaqı ilə
Rusiya arasında münasibətlərin normallaşmasının zəruriliyi barədə danışan alman
partiya lideri Kristian Lindner hesab edir ki, bunun üçün ilk növbədə Krım
mövzusunu təxirə salmaq gərəkdir. Və əsas etibarilə Donbasda qan tökülməsinə
son qoyulması üzərində çalışmaq gərəkdir. Bu ideyanı almanların 44 faiz dəstəkləyir.
Bunu Die Welt qəzeti Civey Tədqiqat
İnstitutunun keçirdiyi sorğunun nəticələrinə əsasən dərc edib. Ukraynanın kütləvi
informasiya vasitələri "Bild” qəzetinə istinadən Almaniya hökumətinin mətbuat
xidmətinin rəhbəri Ulrike Demmerin sözlərini dərc ediblər. Xanım bildirib ki,
alman liberallarının Krım məsələsi ilə bağlı mövqeyi rəsmi Berlinin mövqeyi ilə
ziddir. Alman tərəfi bu bəyanatı səsləndirməyə məcbur idi. Çünki, Lindnerin bəyanatı
Ukraynada tənqidlərə səbəb olmuşdu. Xarici işlər naziri Pavel Klimkin alman
kütləvi informasiya vasitələrinə müsahibəsində bildirib ki, "biz bir sıra
siyasilərin beynəlxalq hüquq normalarının qulaqardına vurulmasına, hətta bu
prinsiplərin pozulmasına haqq qazandırmalarından çox ciddi şəkildə narahatıq.
Bununla onlar işğalçının hərəkətlərinə haqq qazandırmış olur və onları gələcəkdə
bu cür addımlar və cinayətlər törətmələri üçün həvəsləndirirlər. Hətta deyərdim
ki, onlar işğalçıların törətdikləri cinayətlərin iştirakçılarına çevrilmiş
olurlar”.
Kiyevdə ən çox
müzakirə olunan məsələlərdən biri də Krımda loyallıq nümayiş etdirən insanların
evində axtarış hallarının artmasıdır. Xüsusən də Krım-tatar Məclisi sədrinin
müavini Axtem Çiyqoz barəsində qaldırılan cinayət işi və keçirilən məhkəmə
prosesi diqqət mərkəzindədir. Bu şəxs 2015-ci il yanvarın 29-da həbs edilib.
Onu 2014-cü il fevralın 26-da Krım parlamenti qarşısında keçirilən etiraz
aksiyalarını həyata keçirmək üzrə həbs ediblər. Həmin aksiya Krımın kimə məxsus
olması ilə bağlı keçirilən referenduma qarşı olub. Çiyqoza qarşı məhkəmə qərarı
sentyabrın 11-də çıxarılmalıdır. Krım tatarları arasında Ukrayna hakimiyyətini
fəaliyyətsizlikdə ittiham edənlər də çoxalıb. Kiyev bu problemi Qərbin əli ilə
həll etməyə çalışır. Ötən ay Ukrayna Rusiyadan Beynəlxalq Haaqa Məhkəməsinə
şikayət də edib. Artıq dinləmələrə də start verilib. Məhkəmə ilkin olaraq
Rusiya tərəfini Krım-tatar Məclisi ilə bağlı mövqeyini dəyişməyi tələb edib. Məclisin
fəaliyyətinə mane olmamağı, yerli sakinlərin hüquq və azadlıqlarının təmin
olunmasını, o cümlədən Ukrayna və tatar dillərində danışıb təhsil almalarını təmin
etmək tələbi irəli sürüb. Lakin ilk qərar çıxarıldıqdan sonra Məclisin rəhbəri
Refat Çubarov bəyan edib ki, Rusiya məhkəmənin qərarlarını icra etmir:
"Repressiyalar sistemli şəkildə qalmaqda davam edir. Hətta deyərdim ki, daha da
gücləndirilir. İşğalçıların BMT qərarlarına nəzər salmaları əlamətləri belə
görünmür”.
Alman siyasətçinin
sözlərini şərh edən Çubarov bildirib ki, "Qərbdə anlamırlar ki, Krım tək ərazi
deyil, bu, köklü xalqın vətənidir. Əgər biz bu məsələnin həllini perspektiv
üçün saxlasaq, onda Rusiya yerli xalqı məhv etmək üçün əlindən gələni edəcək”.
Beləliklə, mövcud
durum nə Ukrayna tərəfi, nə də Krım tatarları üçün əlverişli deyil. Rəsmi
Berlin Rusiya ilə münasibətlərin normallaşmasının tərəfdarıdır və tərəfləri bir
sıra strateji layihələr bağlayır. Söhbət "Şimal axını-2” layihəsindən gedir. Rəsmi
Berlin əksər Avropa dövlətlərinin narazılığına baxmayaraq bu layihənin
reallaşmasına çalışır. Bu layihə isə Ukraynanın tranzit ölkə kimi aradan
çıxmasına xidmət edir.
Azər