Kişinyov və London arasında gərginlik
Moldova ilə Böyük Britaniya diplomatik qalmaqalın astanasındadır. Moldova
ərazisində yaradılan separatçı Dnestryanı bölgənin rəhbəri Vadim
Krasnoselskinin Londonda Xarici İşlər Nazirliyində qəbul edilməsi iki ölkə
arasında qalmaqala səbəb olub. Tanınmamış respublikanın tarixində belə bir
qəbul ilk dəfədir ki, baş verir. Məlumat üçün bildirək ki, separatçı qurumun
rəhbərinin başçılıq etdiyi heyət ötən həftənin sonu Londonda olub. Səfərdən
sonra Dnestryanı bölgənin rəhbəri Vadim Krasnoselski mətbuata açıqlamasında
səfərin yüksək səviyyədə keçdiyini bildirib. Kişinyovun nəzarəti altında
olmayan qurumun rəhbəri əvvəlcə "Oksford ittifaqı”ında (London Universitetinin
təşkil etdiyi diskussiya klubu) mühazirə oxuyub. Onun çıxışında əsas xətt Dnestryanı
bölgənin müstəqilliyi ilə bağlı olub. Dnestryanı bölgənin rəhbəri mühazirəsində
bildirib ki, öz təhlükəsizliklərini yalnız bölgənin dövlətçiliyini qorumaqla təmin
edə bilərlər: "Biz əlbəttə müstəqil olacağıq, lakin bunu sülh yolu ilə nail
olmaq istəyirik”. Bununla da o, Moldovanın tərkibində qalmaq istəmədiklərini
bəyan etmiş olub.
Bundan əlavə, Krasnoselski Britaniya paytaxtında Rusiyanın bu ölkədəki
səfiri Aleksandr Yakovenko ilə görüşüb. Rusiyanın "Komersant” qəzeti yazır ki,
məhz səfir Dnestryanı bölgə rəhbərliyinin Birləşmiş Krallığa səfərini təşkil
edib. Lakin ən əsas odur ki, heyəti Britaniya XİN-də qəbul ediblər. Burada onun
XİN-in Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiyaya cavabdeh olan departament rəhbəri
Nikoloy Pollittlə görüşü olub. V.Krasnoselskinin mətbuat xidməti məlumat verib
ki, "britaniyalı diplomatlar Tiraspolun Dnestryanı bölgə ilə Kişinyov arasında
həlini tapmayan problemlərin danışıqlar stolu arxasında aradan qaldırılması
istiqamətindəki səylərinin müdafiə edir”. Bundan əlavə, Tiraspolda hesab
edirlər ki, britaniyalı diplomatlar problemin həli ilə bağlı yaradılan
beynəlxalq vasitəçi qrup (5+2) formatını müdafiə edir. Bura Moldova və Dnestryanı
bölgə (münaqişə tərəfləri) - ATƏT, Rusiya, Ukrayna, ABŞ və Avropa İttifaqı
daxildir. Tərəflər həmçinin formatın bərpa edilməsini və tez bir zamanda
vasitəçi dövlətlər və münaqişə tərəflərinin iştirakı ilə iclasın keçirilməsinin
zəruriliyini bildiriblər.
Düzdür, Dnestryanı bölgənin rəhbərləri, məmurları dəfələrlə Londonda
olublar. Lakin bu, ya münaqişənin həlli ilə bağlı keçirilən beynəlxalq
forumlar, ya da münaqişə tərəflərinin görüşləri ilə bağlı olub. Britaniyalı
diplomatların 5+2 formatını müdafiə etmələri də qalmaqal doğurub. ATƏT-ə
sədrliyi həyata keçirən Avstriya görüş xətrinə görüş keçirilməsinə qarşıdır.
Qurumdan bildiriblər ki, tərəflər ilkin olaraq ötən il əldə edilən
razılaşmalara əməl etməlidirlər: "Bundan əlavə, yeni konkret sazişlər
hazırlamalıdırlar. Kişinyov və Tiraspol arasında hələ ki, hər hansı bir proses
getmədiyindən Böyük Britaniyanın 5+2 formatını çağırması ATƏT-in mövqeyi ilə
uzlaşmır və Kişinyovun haqlı şəkildə narazılığına səbəb olur. Kişinyovda hesab
edirlər ki, Dnestryanı bölgəni yalnız Rusiya müdafiə edir. Avropa ölkələrindən
isə heç bir dövlət onu dəstəkləmir”.
Moldovanın məsələyə münasibəti özünü çox gözlətməyib. Rəsmi Kişinyov
dərhal baş verənləri beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə pozulması kimi
dəyərləndirib. Parlamentin spikeri Andrian Kandu bildirib ki, xarici siyasət
idarəsinə məsələ ilə bağlı araşdırma aparmaq tapşırılıb. "Əgər Krasnoselski
cənablarının həqiqətən də Londonda Xarici İşlər Nazirliyində qəbul edildiyi xəbəri
təsdiqini taparsa, onda biz Xarici İşlər və İnteqrasiya Nazirliyinə beynəlxalq
hüquq normalarının belə kobud şəkildə pozulmasına niyə yol verildiyini
araşdırmağı tapşıracağıq. Axı Böyük Britaniya Moldovanın ərazi bütövlüyünü
tanıyıb”, - deyə Kandu bildirib. Bu bəyanatdan bir qədər sonra Böyük
Britaniyanın bu ölkədəki səfirliyi müvafiq bəyanatla çıxış edib. Burada
Knasnoselskinin Nikolay Pollittlə məhz XİN-də görüşdüyünün təsdiqini tapdığı
bildirilib. Sadəcə, bunun "özəl, şəxsi” bir səfər olduğu vurğulanıb. Əlavə
edilib ki, Britaniya Dnestryanı bölgənin rəhbərinin mövqeyini dəstəklədiyini
bəyan etməyib. Eləcə də, yaxın vaxtlarda 5+2 formatının keçirilməsi barədə
təklifə reaksiya verməyib. Moldova XİN rəhbərinin müavini Lilian Dariy də
səfərin şəxsi xarakter daşımasına baxmayaraq, separatçı qurumun rəhbərinin
Britaniya XİN-də qəbul edilməsini məqsədəuyğun hesab etməyib. Onun sözlərinə
görə, Britaniya XİN-nin məsələ ilə bağlı açıqlaması onları qane etməyib. Buna
görə də məsələ XİN-də Britaniya səfiri ilə müzakirə edilə bilər. Nazir müavinin
hesab edir ki, əgər səfər şəxsi xarakter daşıyırdısa, onda separatçı qurumun
rəhbərinin işi elə Oksfordda mühazirə deməklə başa çatmalı idi. O ki qaldı
separatçı qurumun rəhbərinin səfərinin şəxsi və yaxud işgüzar olması barədə
xəbərə, bununla bağlı Krasnoselski bildirib ki, "onları XİN-də qəbul ediblər və
görüş hansısa kafedə keçirilməyib. Qoy bu, Britaniya XİN-də baş tutan şəxsi bir
görüş olsun”. Beləliklə, çox maraqlı bur durum yaranıb və indiki halda Britaniyanın
Kişinyovdakı səfiri Rebekka Coysun halına yalnız acımaq qalır.
Azər NURİYEV