Kernoqatzın canavarları
– Bu mülklə bağlı qədim əfsanə var? – Konrad bacısından soruşdu.
Konrad Hamurqda
imkanlı, uğur qazanmış bir tacir idi. O düşüncə tərzinə görə o biri ailə üzvlərindən
tamam fərqlənirdi. Romantik idi.
Baronessa Qruebel
ətli çiyinlərini çəkib dedi:
– Belə köhnə mülklərlə bağlı həmişə əfsanələr
danışırlar. Belə əfsanələri quraşdırmaq çox da çətin deyil, onların heç bir mənası
yoxdur. Bizim mülkə aid də bir əfsanə danışırlar. Guya bu mülkdə bir nəfər öləndə
kənddə olan bütün itlər və meşədəki canavarlar bütün gecəni ulayır. Belə əfsanəyə
qulaq asmaq maraqlı deyil, elədir?
– Mən bu əfsanənəyə qulaq asmaq istəyərdim. Məncə
çox qəribə, həm də romantik olar, – Hamburqlu tacir dedi.
– Hər halda, həqiqət deyil, – baronessa özündən
razı halda dedi. –
Çünki bu biz mülki alandan bəri belə şey görməmişik. Keçən yazda qoca qaynanam
öləndə gecə biz qulaq asdıq ki, itlər və canavarlar ulayacaqmı, amma heç nə
eşitmədik. Belə əfsanələrin heç bir mənası yoxdur, mülkün nüfuzunu artırmaq
üçün uydurublar.
– O əfsanə heç də sənin dediyin kimi deyil, –
Amaliya, ağsaçlı, qoca mürəbiyyə dedi.
Onun səsini eşidəndə hamı dönüb təəccüblə ona
baxdı. Çünki o həmişə stol arxasında çox ciddi oturmağa vərdiş etmişdi, kimsə onu
dindirməsəydi heç vaxt danışmazdı. Evdə də onunla söhbət etməyə can atan yox
idi. Görəsən, bu gün ona nə olmuşdu ki, o ev adamlarıyla söhbət etmək istəyirdi?
Beləcə, o tez-tez və əsəbi halda əfsanəni
danışmağa başladı. Danışarkən düz qabağa baxırdı, hiss olunurdu ki, konkret
olaraq heç kimə müraciət etmir:
– Yox, əfsanədə deyilmir ki, mülkdə yaşayan hər hansı
adam öləndə itlər və canavarlar ulaşır. Kernoqatz ailəsinin bir üzvü bu mülkdə
ölüm ayağında olanda yaxınlıqda və uzaqlarda olan canavarlar meşənin qırağına
toplaşıb ulayırmış.
Meşənin bu
hissəsində çox canavar yuvası yoxdur, amma mülkün mühafizəçiləri deyirdi ki, həmin
gecə çoxlu canavarlar toplaşıbmış mülkün ətrafına, hamısı da bir yerə toplaşıb
ulayırmış. Mülkün həyətində, kənddə, ətrafda olan bütün fermalarda olan itlərin
hamısı canavarların səsinə səs verib vahiməylə hürürmüş. Can verən adamın ruhu
bədəndən çıxan kimi isə müklün ətrafındakı ağaclardan biri aşarmış. Bəli. Qoca
Kernaqatz öz dədə-baba mülkündə öləndə belə olub. Əlbəttə, bu mülkdə yad adam
öləndə nə bir canavar ulayar, nə də ağac aşar. Yox, heç vaxt belə olmaz!
Onun son sözündə qəribə bir çağırış, qəribə bir
nifrət vardı.
Kök, yaxşı bəzənib-düzənmiş baronessa köhnə, dəbdən
düşmüş paltar geyən qoca qadına nifrətlə baxdı, çünki bu qadının danışıq tərzi
onun bu ailədə tutduğu mövqeyə layiq deyildi.
– Freyleyn Şmidt, deyəsən, sən Kernoqatz əfsanələri
haqda çox şey bilirsən, – baronessa sərt-sərt dedi. – Mən heç bilmirdim ki, sənin
ailə tarixçələri sahəsində də təcrübən varmış.
Mürəbiyyənin cavabı onun söhbətə müdaxiləsindən daha
gözlənilməz və təəccüblü oldu:
– Mən özüm Kernoqatz ailəsinin bir üzvüyəm, – qoca
qadın dedi. – Mən ailə tarixçəsiini buna görə yaxşı bilirəm.
– Nə? Sən Kernoqatz ailəsindənsən? – ikisi də xorla
soruşdu.
– Bizim ailə müflis olanda, – qoca qadın sözünə
davam etdi – və mən də məcbur olub, evlərə gedib dərs verməyə başlayanda özümə
başqa familiya götürdüm. Fikirləşdim ki, belə olmağı daha münasibdir. Mənim
babam hələ uşaq olanda bu mülkdə yaşayıb, atam da əlbəttə, bu barədə mənə çox şey
danışardı. Ona görə də də mən ailəmiz haqda əfsanələri, hekayələri bilirdim. Adamın
xatirələrdən başqa heç nəyi olmayanda bu xatirələri daha yaxşı qoruyur, xatirələrin
tozunu daha tez-tez alır. Mən sizin ailədə mürəbbiyə işləməyə başlayanda heç
vaxt ağlıma da gəlməzdi ki, siz nə vaxtsa bizim köhnə evimizi alacaqsınız, mən
də sizinlə bərabər bu evə köçərəm. İstəməzdim ki, belə olsun.
Qoca qadın söhbətini qurtaranda araya dərin sükut
çökdü və baronessa ailə tarixçələri haqda söhbəti dəyişib, daha maraqsız şeylərdən
danışdı. Amma az sonra qoca qadın öz işiylə məşğul olmaq üçün otaqdan çıxıb gedəndən
sonra ona lağ edib ələ salmağa başladılar.
– Onun hərəkəti lap ədəbsizlik idi, – baron
hirsli-hirsli dedi. – Bizim stol arxasında bu qadın öz xəyallarından danışır. Sanki
o bizə demək istəyirdi ki, biz heç kimik, mən onun sözlərinin bircəciyinə də
inanmıram. O Şimdtdir, vəssəlam! O Karonqatzların tarixçəsini kəndlilərə o qədər
danışıb ki, indi də özünü o ailənin bir üzvü hesab edir.
– Bununla o özünün guya əsil-nəcabətli ailədən
olmağını sübut etmək istəyir, – baronessa sözünə davam etdi.– O bilir ki,
qocalıb, tezliklə işini itirəcək, ona görə də bizim rəğbətimizi qazanmaq istəyir.
Buna bax, atası guya Karneqatz olub!
Baronessanın da iki babası vardı, amma o heç vaxt
onlardan danışıb lovğalanmırdı.
– Cürət
edib deyərdim ki, onun babası bu mülkdə nə vaxtsa nökər olub, ya da bu kimi
başqa işdə olub – baron istehzayla dedi. – O mənada babasının o evdə işləməsiylə
bağlı dediyi söz həqiqət ola bilər.
Hamburqlu tacir heç nə demədi. Qoca qadın xatirələrini
danışanda tacir onun gözlərində yaş görmüşdü. Tacir həm də düşünürdü ki, bəlkə qadın
öz xatirələrini yox, xəyallarını danırdı.
– Yeni il bayramından sonra ona xəbərdalıq edəcəm
ki, özünə başqa yerdə iş tapsın, – baronessa dedi – o vaxta qədər mən onsuz işlərimi
yoluna qoya bilmərəm.
Baronessa
belə desə də mürəbiyyəsiz də keçinə bildi, çünki Milad bayramından sonra
havalar çox soyuq keçdi, qoca qadın xəstələndi, yatağa düşdü.
– Bəlkə də o xəstə deyil, məni hirsləndirmək üçün
yatağa girib, – köhnə ilin son gecələrindən birində baronessa buxarı ətrafında
oturan qonaqlarına dedi. – Onun bizimlə işlədiyi bu neçə il müddətində mən heç
vaxt onun ciddi xəstələndiyini görməmişəm. Demək istəyirəm ki, xəstələnsə də həmişə
öz işiylə məşğul olub. İndi isə, hər gün evə çoxlu qonaqların gəlib-getdiyi bir
vaxtda o bütün günü yataqda dincəlir. Düzdür, o çox arıqlayıb, rəngi solğundur,
hər halda, onun bu vaxtda xəstələnməsi narahatlıq yaradır.
– Hə, əlbəttə, çox narahatlıq yaradır, bankir
arvadı da baronessanın sözünə qüvvət verdi. – Düzdür, havalar çox soyuq keçir,
qoca adamlar dözə bilmir. Bu il həmişəkindən çox sərt keçir.
– Neçə illərdir ki, dekabr ayında belə güclü şaxta
olur, – baron da sözə qarışdı.
– Həm də o çox qocadır, – baronessa dedi. – Kaş
ki, bir neçə həftə əvvəl onu işdən çıxarardım, xəstəliyə tutulmazdan qabaq gedərdi
bizim evdən. Eh, Vappi, nə durmusan yanımda? Kənara çəkil!
Baronessa söhbət edəndə evdəki balaca iti rahat
yerindən çıxıb divanın altına girib titrəyirdi. Eyni vaxtda mülkün həyətindəki
itlər də hürməyə başladılar. Kəndin o başından da itlərin hürüşməsi eşidilirdi.
– Bu heyvanları nə hürküdüb? Onlar niyə belə
hürüşür? – baron soruşdu.
Elə bu vaxt stol ətrafında oturan adamlar sakit
dayanıb itlərin hürüşməsinə qulaq asanda canavarların da uladığını eşitdilər. Hətta
canavarların səsi daha yaxından, mülkün ətrafından gəlirdi.
– Canavarlar! – baron qışqırdı.
İndi canavarların səsi kəndi başına götürmüşdü.
– Yüzlərlə canavar, – güclü təxəyüllü olan Hamburq
taciri dedi.
Baronessa heç nə demədən qoca mürəbiyyəinin soyuq,
qaranlıq otağına getdi. Gördü ki, mürəbiyyə ömrünün son anlarını yaşayır.
Havanın soyuq olmağına baxmayaraq otağın pəncərəsi açıq idi. Baronessa təəccüblədi,
tez pəncərəni bağlamaq istədi.
– Qoy pəncərə açıq qalsın, – qoca qadın zəif səslə
dedi.
Onun səsi zəif olsa da sanki baronessaya əmr
verirdi. Neçə illər ərzində baronessa onun səsində belə sərtlik hiss etməmişdi.
– Axı sən soyuqdan ölərsən? – baronessa onu razı
salmaq istədi.
– Mən onsuz da ölürəm, – qadın var gücünü toplayıb
dedi. – Mən musiqi dinləmək istəyirəm. Onlar uzaq yol gəliblər ki, mənim nəslim
üçün ölüm musiqisi oxusunlar. Nə yaxşı ki, onlar gəliblər. Mən dədə-baba
mülkündə ölən sonuncu Kerneqatzam. Bir qulaq asın, görün onlar necə bərkdən
ulayır!
Canavarın ulaşması indi lap yaxından gəlirdi. Qoca
qadın çarpayıda uzanıb dinləyir, hiss olunurdu ki, özünü çox xoşbəxt hesab
edir.
– Otaqdan çıxın, – mürəbiyyə baronessaya dedi. –
Daha tək deyiləm. Mən bu böyük nəslin ən sonuncu...
– Məncə o can verir, ölüm ayağındadır, – yenidən
qonaqlarının yanına qaydanda baronessa dedi. – Gərək həkim dalınca adam göndərək.
Hələ bu canavarların ulaşması! Belə ölüm musiqisi üçün çoxlu pul xərcləyərdim!
– Bu ölüm musiqisini pulla almaq olmur, – Konrad
dedi.
– Bir qulaq asın! O nə səsdir? – baron ayağa
qalxıb dedi.
Şaqqıltı səsi gəlirdi. Deyəsən, mülkin ətrafındakı
ağac yerə aşmışdı.
Araya dərin sükut çökdü. Sükutu bankir arvadı
pozdu:
– Ağacların belə aşmasına səbəb soyuqdur. Eləcə də
soyuğa görə bu qədər canavarlar ulaşır. Mən neçə ildə hələ belə soyuq görməmişəm.
Baronessa onun sözləriylə razılaşdı. Bir azdan evə
gələn həkim də dedi ki, qoca mürəbiyyənin ürəyinin dayanmasına səbəb pəncərənin
açıq olması olub.
Qəzetlərdə mürəbiyyənin ölümüylə bağlı bildiriş isə
heç pis deyoldi. Aşağıdakı sözlərlə başlayırdı:
"Dekabrın 29-da baron və baronessa Qrubel ailəsinin
neçə illər ən hörmətli dostu olan Amaliya Karneqats, Şlos Karneqarts küçəsində...”
İngiliscədən
tərcümə edən: Sevil Gültən