Kənd təsərrüfatında kadr qıtlığı
Kənd
təsərrüfatı iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda özünə məxsus yeri olan
sahədir. Bu sahənin dünəninə və bu gününə
nəzər salsaq, aradakı ciddi fərqi görmək olar. Hazırda bu sahə üzrə ixtisaslı
kadr azlığı hökm sürür. Belə ki, artıq neçə ildir kənd təsərrüfatının
inkişafına dövlət səviyyəsində nəzarət edilsə də, bu sahəyə maraq aşağı
səviyyədədir. Sahənin inkişafı üçün bir sıra strategiyalar təsdiqlənir,
fermerlərə kreditlər verilir, müəyyən güzəştlər edilir. Amma buna baxmayaraq,
bu və ya digər tədbirlərin həyata keçirilməsi mövcud olan problemi aradan
qaldırmır. Problem isə bu sahədə mütəxəssis çatışmazlığıdır. Maraqlıdır, nəyə
görə gənc nəsil aqronomluq ixtisasını seçmir? Universitetə hazırlaşan hansı
gəncə yaxınlaşırsan, ya kompüter mühəndisliyi, ya biznes, marketinqi, ya da
turizm ixtisası üzrə oxumaq istədiyini deyir. Hamı biznesmen, kompüter
mühəndisi, hüquqşünas, həkim olmaq istəyir. Amma könüllü şəkildə aqronom olmaq istəyən
yoxdur. Bu da kənd təsərrüfatının
inkişafına təsir göstərir. Təbii ki, gənc nəsil bu sahəni seçsə, yeni fikir və
ideyalarla sahəni yetərincə irəliyə apara bilər. Çünki hər bir sahədə olduğu
kimi, kənd təsərrüfatında da yeni nəfəsə, işini sevərək görən gənc kadrlaraa
ehtiyac böyükdür. Qeyri-neft sektoruna gənclərdə maraq yaratmaq, onları bu kimi
sahələrə cəlb etmək lazımdır.
Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Qadir İbrahimlibildirir ki, bu gün kənd təsərrüfatında kadr azlığının səbəbi torpaqların
özəlləşdirilməsi ilə əlaqədardır: "Kənd təsərrüfatı elə bir sektordur ki, digər
sahələrlə müqayisədə, bu sahənin kadrları həmin sahə üzrə daha bilikli,
ixtisaslı olmalıdır. Tutaq ki, taxılçılığı götürək. Fermer təsərrüfatlarına
aqrotexniki xidmət göstərmək, buğdanın çeşidlərini seçmək, hesablamaq və s. bu
kimi qaydalara əməl etmək kadr hazırlığı tələb edir. Yəni təsadüfi adamlar bu
sahədə baş çıxarda bilməz. Bu sahədə çalışanlardan xüsusi bilik və bacarıq
tələb olunur. Amma təəssüflər olsun ki, son illər kənd təsərrüfatı kadrlarına
maraq azalıb. Bu torpaqların
özəlləşdirilməsi ilə bağlıdır. Bu sahəni tənzimləməli olan dövlət qurumu da məsələyə
bir qədər peşəkar yanaşmadı. Bu da kənd təsərrüfatı üzrə kadr böhranına gətirib
çıxartdı. Düzdür, bu kadr qıtlığını aradan qaldırmaq üçün Gəncdə yerləşən Azərbaycan Dövlət Aqrar
Universiteti var. Hansı ki, həmin təhsil ocağının işi sırf bu sahə üzrə
mütəxəssislərin yetişdirilməsidir. Amma düşünürəm ki, bu gün üçün həmin
universitet öz işinə yenidən baxmalı, müasir tələblərə cavab verən kadr
hazırlamalıdır. Sovet dövründə planlı fəaliyyət göstərirdilər. İndi artıq
planlı yox, bazara uyğun, adekvat fəaliyyət göstərməlidirlər. Mənə belə gəlir
ki, yaxın illərdə ölkəmizdə tütünçülük, pambıqçılıq, üzümçülük və digər bu kimi
sahələrdə kadr hazırlığına xüsusi fikir verilməli və hazırlanmış kadrın
fəaliyyət göstərməsi üçün universitetlə iri təsərrüfatlar arasında sıx əlaqə
yaradılmalıdır. Bu zaman kənd təsərrüfatı sahəsi yetərincə inkişaf etmiş sahəyə
çevrilər.
Müsahibimizdən
gənclərin bu sahəyə olan marağının az olmasının səbəbini də soruşduq: "Bunun
səbəbi bayaq da qeyd etdiyim kimi, torpaqların özəlləşdirilməsidir. Əvvəllər
torpaqlar dövlət mülkiyyəti idi. Kadrlar
təyinat alırdılar. İndi isə hamısı özəl təsərrüfatdır.
Əvvəlki münasibətlər sistemi qırılıb.
Ancaq yeni münasibətlər sistemi formalaşmalıdır. Gənclər gəlirin yüksək olduğu ixtisasları
seçirlər. Hələlik onlar kənd təsərrüfatının gələcəyini görmürlər. Bu, bir-iki
ilə həll olunacaq məsələ deyil. Fermer təsərrüfatları formalaşmalı,
ixtisaslaşma getməlidir”.
Ekspert
təhsil ocaqlarının səviyyəsi məsələsinə də toxundu: "Sovet dövründə bu məsələ
daha yaxşı tənzimlənirdi. Çünki bəzi rayonlarda kənd təsərrüfatı kollecləri var
idi. Düşünürəm ki, həmin təhsil
müəssisələrini yenidən yaratmaq faydalı olar. Bu zaman hansı rayonda nəyə
ehtiyac olduğunu bilmək lazımdır. Tutaq ki, cənub bölgəsində meyvə-tərəvəzçiliklə,
çayçılıqla bağlı kadra, aran zonasında isə heyvandarlıqla bağlı kadra ehtiyac
var. Yəni qısaca hər regionun öz xarakterinə uyğun kadr tələb olunur”.
İqtisadçı ekspert Könül Nuriyeva deyir
ki, dövrün tələbinə uyğun olaraq, yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi bu
sahəyə müsbət təsir göstərər: "Ölkəmizin ilk olaraq qarşıya qoyduğu məqsədlər
makroiqtisadi sabitliyin qorunması, enerji, ekoloji təhlükəsizliyin
yaradılması, yoxsulluğun azaldılması, ərzaq təminatının artırılmasından
ibarətdir. Neft erası bitdikdən sonra qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək məcburiyyətində
qaldıq. Qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsində ən böyük pay kənd
təsərrüfatının üzərinə düşür. Təəssüflər olsun ki, bu gün bu sahədə kadr
azlığıdır. Bunun da bəlli səbəbləri var.
Azərbaycanda kənd təsərrüfatının ən inkişaf etmiş vaxtı 70-80-ci illərə
düşür. Sovet dövründə xalqların təsərrüfat bölgüsü deyilən bir sistem var
idi. Yəni hər ölkəyə fərqli bir sahə
düşürdü. Bu zaman Azərbaycanın payına üzümçülük, pambıqçılıq, baramaçılıq,
tütünçülük və s. düşürdü. Ondan sonra neft sektoru inkişaf etdiyinə görə
əhalinin məşğulluq fəaliyyəti bu sahəyə yönəldi və kənd təsərrüfatına maraq
azaldı. Amma son dövrlər baş verən bəzi iqtisadi proseslərdən sonra artıq
ölkəmizdə bu sahənin inkişaf etdirilməsinə zərurət yarandı. Bununla bağlı 2008-2015-ci
illərdə Azərbaycan Respublikasının əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı
təminatı ilə bağlı Dövlət Proqramı qəbul olundu. Eləcə də ötən il
Sabirabad şəhərində pambıqçılığın inkişafına dair ümumrespublika
müşavirəsi keçirildi. Həmin müşavirədə prezident qeyd etdi ki, kənd təsərrüfatının inkişafına xüsusi fikir
verilməlidir. Hətta belə bir fikir də bildirdi ki, bir qarış da olsun əkilməmiş
torpaq qalmamalıdır. Bunun da nəticəsi özünü göstərdi. Bu gün Azərbaycan özünü
kənd təsərrüfatı malları ilə təmin edə bilir. Ümumiyyətlə, bu sahədə yeni texnika və
texnologiyaların tətbiqi, investisiyaların yatırılması kənd təsərrüfatının
inkişafına müsbət təsir göstərə bilər”.
K. Nuriyeva
aqronomluq ixtisasına olan maraqdan da danışdı: "Mən düşünmürəm ki, bu peşəyə
maraq yoxdur. Son illər kənd təsərrüfatına diqqətin artırılması bu ixtisasa
olan marağa təsir edib. Məncə, bu sahəni universitetlərdə prioritet sahəyə
çevirməklə, gənclərdə həvəs yaratmaq lazımdır. Bu bir az da təbliğatdan
asılıdır. Gənclər arasında təbliğat işi aparılmalıdır. Hamıya bəlli məsələdir
ki, artıq neftin dövrü bitib. Qeyri-neft sektoru kimi kənd təsərrüfatı çox
lazımlı sahədir. Həmin sahə üzrə bizdə ciddi şəkildə ixtisaslı kadrlara ehtiyac
var. Hazırkı dövr üçün ixtisas seçimi edən abituriyentlər bunları nəzərə
almalıdırlar”.
Günel
Azadə